Η Μαρία Άντζελα Μάκια ετοιμάζει ένα ελαιοραβδιστικό 3 μέτρων, το τοποθετεί ανάμεσα στα κλαδιά ενός ελαιόδεντρου 200 ετών και βάζει μπροστά τη μηχανή. Το εργαλείο με τα μακριά δόντια, το οποίο δημιουργήθηκε για να αφαιρεί τους καρπούς από τα υψηλότερα κλαδιά, κουνάει δυνατά την κορυφή, με αποτέλεσμα μία σειρά από ελιές η μία μετά την άλλη να πέφτουν και να καταλήγουν στα πράσινα δίχτυα που είναι τοποθετημένα στο έδαφος. Για έναν θεατή, η ροή τους είναι εντυπωσιακή. Αλλά η Μάκια συνοφρυώνεται: Η απόδοση είναι πολύ μικρότερη από όταν είχε τινάξει το ίδιο δέντρο την περασμένη χρονιά στο I Moricci, το αγρόκτημά της του 19ου αιώνα στην πλαγιά ενός λόφου της Τοσκάνης έξω από το Peccioli, νοτιοανατολικά της Πίζας.
Οι σφοδρές βροχοπτώσεις σε όλη την Ιταλία την Άνοιξη έριξαν πολλά από τα άνθη των 900 ελαιόδεντρων της Μάκια πριν προλάβουν να σχηματιστούν οι καρποί και αναμένεται ότι η φετινή παραγωγή ελαιόλαδου θα μειωθεί κατά περίπου ¾. Για να καλύψει μέρος του ελλείμματος, η Μάκια φιλοξενεί ομάδες τουριστών, με τη βοήθεια της ταξιδιωτικής εταιρίας Triptoscana με έδρα το Ρότερνταμ. Οι επισκέπτες μένουν στο αγρόκτημά της και βοηθούν στο μάζεμα των ελιών και στην εξερεύνηση της περιοχής κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου. Στο τέλος, παίρνουν ένα μπουκάλι λάδι μισού λίτρου για το σπίτι.
Η εννεαμελής ομάδα αποτελείτο από ταξιδιώτες τεσσάρων εθνικοτήτων και αντικατοπτρίζει ένα αυξανόμενο κίνημα στον τουρισμό του ελαιόλαδου στη Μεσόγειο. Οι επισκέπτες παίρνουν μια γεύση από τη δουλειά που απαιτείται για την παραγωγή μερικών από τα κορυφαία εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα στον κόσμο, ενώ παρέχουν εναλλακτική πηγή εσόδων για τους αγρότες.
«Οι άνθρωποι συμμετέχουν πραγματικά στη συγκομιδή, μπαίνουν στο ρυθμό της. Αλλά έχει πολλή δουλειά. Κάθε χρονιά είναι διαφορετική από την προηγούμενη και είναι πολλά αυτά που απαιτούνται για την παρασκευή του λαδιού που φτάνει στο τραπέζι τους», εξηγεί η Μάκια.
Αφού «χτενιστούν» οι κορυφές των δέντρων με το ελαιοραβδιστικό της Μάκια που τροφοδοτείται από μπαταρία, οι επισκέπτες με πλαστικές τσουγκράνες αφαιρούν τις υπόλοιπες ελιές, κλαδί-κλαδί.
Για να θεωρηθεί έξτρα παρθένο λάδι, οι ελιές πρέπει να έχουν υποστεί μηχανική ψυχρή πίεση και να έχουν οξύτητα μικρότερη από 0,8%. Το λάδι, το οποίο μπορεί να κοστίζει πάνω από 30 ευρώ το λίτρο, έχει πλούσια, γήινη γεύση και συχνά πικάντικη επίγευση. Είναι κατά κύριο λόγο ένα καρύκευμα που χρησιμοποιείται σε σούπες, ψάρια, λαχανικά, σαλάτες και μερικές φορές για σοτάρισμα.
Στην πραγματικότητα, το μαγείρεμα με ελαιόλαδο είναι πιο ακριβό από ποτέ. Το πλήγμα στις σοδειές που συνδέεται με τις ακραίες καιρικές συνθήκες συνέπεσε με την αύξηση της ζήτησης. Η παγκόσμια παραγωγή ελαιόλαδου αναμένεται να μειωθεί αυτή τη σεζόν σε 1,97 εκατομμύρια τόνους, μια μείωση 23% από τον μέσο όρο των προηγούμενων τεσσάρων ετών, σύμφωνα με τους Olive Oil Times. Η Ισπανία, η οποία παραδοσιακά παρήγαγε περίπου το μισό ελαιόλαδο παγκοσμίως, πλήττεται για δεύτερη χρονιά από ξηρασία που μείωσε την περσινή συγκομιδή περισσότερο από το μισό, ενώ φέτος αναμένεται οριακή βελτίωση.
Οι Έλληνες παραγωγοί επλήγησαν από σφοδρές βροχές και χαλάζι τον Σεπτέμβριο που προκάλεσαν ζημιές στα δέντρα. Η ελληνική παραγωγή ελαιόλαδου αναμένεται να μειωθεί κατά 40% σε σχέση με την περσινή εξαιρετική σοδειά, ανέφεραν οι Olive Oil Times. Στο μεταξύ, στην Ιταλία το κόστος του ελαιόλαδου ήταν 49% υψηλότερο τον Οκτώβριο σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στην Ισπανία, όπου τα παντοπωλεία «κλειδώνουν» το ελαιόλαδο για να αποτρέψουν περιστατικά κλοπών είναι σχεδόν 74% υψηλότερο.
Τον Αύγουστο, ένας μετρικός τόνος ελαιόλαδου κόστιζε περίπου 10 φορές όσο ένας μετρικός τόνος ακατέργαστου πυρηνέλαιου. Το 2019 η αναλογία κόστους ήταν μικρότερη από 5 προς 1.
Παραγωγοί όπως η Μάκια μπορεί να χρεώνουν αρκετά για έλαια υψηλής ποιότητας, αλλά αυτό δεν αρκεί για να αντισταθμίσει τη μείωση της παραγωγής και το αυξανόμενο κόστος λιπασμάτων, εργασίας, γυάλινων μπουκαλιών και ηλεκτρικής ενέργειας. Με τον ελαιοτουρισμό ελπίζουν να σημειωθεί διαφορά. Οι εμπειρίες συγκομιδής ελιάς και η γευσιγνωσία λαδιού είναι διαθέσιμες εδώ και μερικά χρόνια στις μεσογειακές χώρες, αλλά στην Ιταλία έχει τεθεί σε εφαρμογή ένας νέος νόμος για να προσελκύσει τουρίστες στους ελαιώνες εκτός περιόδου συγκομιδής.
Ο νόμος 169/19 του 2019 ευνόησε τους παραγωγούς, οι οποίοι άρχισαν να χρεώνουν την είσοδο για εκδηλώσεις που σχετίζονται με την παραγωγή λαδιού, ακολουθώντας παρόμοια νομοθεσία για το κρασί που ενίσχυσε τους Ιταλούς οινοπαραγωγούς. Στο πλαίσιο αυτών των εκδηλώσεων περιλαμβάνονται συναυλίες, συνεδρίες διαλογισμού και γιόγκα ανάμεσα σε αιωνόβια δέντρα μέχρι και πεζοπορία και ποδηλασία.
«Υπάρχουν ευκαιρίες 365 ημέρες το χρόνο, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της συγκομιδής και της περιόδου έκθλιψης τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο για να εκμεταλλευτούμε τον τουρισμό και να δώσουμε οικονομική ώθηση στους παραγωγούς» λέει η συγγραφέας.
Ανάλογες προσπάθειες πραγματοποιούνται και σε άλλες χώρες: Οι τουρίστες μπορούν να μαζέψουν ελιές από δέντρα ηλικίας 1.000 ετών στη Σόλτα της Κροατίας που διοργανώνεται από την εταιρία ελαιόλαδου Olynthia. Οι λάτρεις του Δον Κιχώτη μπορούν να επισκεφθούν τους ελαιώνες του Γκαρσία ντε λα Κρουζ στη Λα Μάντσα της Ισπανίας, με συγκομιδή ελιάς και περιηγήσεις που περιλαμβάνουν επίσκεψη σε ελαιοτριβείο του 17ου αιώνα.
Οι παραγωγοί που έχουν πληγεί «βλέπουν» όφελος χάρη στο αυξημένο ποσοστό τουρισμού. Επιπλέον, αναγνωρίζεται ο όγκος δουλειάς που απαιτείται για την παραγωγή ενός μικρού μπουκαλιού ελαιόλαδου. «Το πιο σημαντικό είναι ότι [οι άνθρωποι] μπορούν να δουν ότι δεν ανοίγεις απλώς τη βρύση και βγαίνει λάδι», εξηγεί η Μάκια.
«Αφού το έχεις βιώσει, σκέφτεσαι ότι το καλό λάδι πρέπει να είναι ακριβό για όλο τον κόπο που χρειάζεται για την παραγωγή του», υποστηρίζει ο Ντέιβιντ Σέρινταν, ανώτερος δικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο του Χάρτφορντ, ο οποίος ταξίδεψε στο Moricci με την οικογένειά του.
Η Μάκια, η οποία εγκατέλειψε την καριέρα της ως χρυσοχόος πριν από 25 χρόνια για να ασχοληθεί με τη γεωργία, ελπίζει ότι η τουριστική ώθηση θα κάνει περισσότερους ανθρώπους να ενδιαφερθούν για το λάδι υψηλής ποιότητας όπως το δικό της. «Στα 100 άτομα, πιθανώς υπάρχουν τέσσερις που ενδιαφέρονται για το ελαιόλαδο. Αλλά για μένα, αυτό είναι αρκετό και αυτοί είναι οι άνθρωποι στους οποίους θέλω να εστιάσω», τόνισε.
