Εχουν παρέλθει έξι χρόνια από την προηγούμενη φορά που ένα οικονομικό πρόβλημα της Κίνας προκάλεσε κυριολεκτικά τεκτονικούς κραδασμούς στα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο, καλλιέργησε φόβους για επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία και σχεδόν μονοπώλησε τη συζήτηση στη σύνοδο του ΔΝΤ τον Οκτώβριο του 2015. Γενεσιουργός αιτία εκείνης της συντονισμένης πτώσης που σημείωναν τότε το γιουάν και τα κινεζικά χρηματιστήρια, συγκεντρώνοντας απώλειες 30% σε τρεις εβδομάδες και προκαλώντας ρίγη στις διεθνείς αγορές, ήταν στο βάθος ίδια με εκείνη που προκάλεσε τις αναταράξεις αυτής της εβδομάδας γύρω από τον κινεζικό κατασκευαστικό κολοσσό της Evergrande.
Τότε το Πεκίνο είχε για πρώτη φορά επιχειρήσει να βάλει φρένο στον εκτεταμένο δανεισμό για την αγορά ακινήτων, καθώς απώτερος στόχος της κινεζικής ηγεσίας ήταν να περιορίσει την υπερχρέωση όχι μόνο του κατασκευαστικού τομέα αλλά γενικότερα των κινεζικών επιχειρήσεων. Ανέκοπτε, όμως, έτσι την ταχύτητα που επί περίπου δύο δεκαετίες ανέβαζε ένας από τους σημαντικότερους, αν όχι ο σημαντικότερος, μοχλούς ανάπτυξης της Κίνας, ο κατασκευαστικός κλάδος που υπολογίζεται πλέον ότι αντιπροσωπεύει περίπου το 30% του ΑΕΠ της χώρας.
Ετσι, η προσπάθεια του Πεκίνου είχε οδηγήσει τότε σε απότομη επιβράδυνση της οικονομίας, που ανησύχησε τις αγορές και τους οικονομολόγους παγκοσμίως. Είχε οδηγήσει, άλλωστε, σε στροφή των επενδυτών στα χρηματιστήρια, με αποτέλεσμα την υπέρμετρη διόγκωση της αξίας των μετοχών και την ελεύθερη πτώση τους όταν αναπόφευκτα έγινε αντιληπτό ότι ήταν αδικαιολόγητη η εκτόξευσή τους.
Τώρα η Evergrande, ένας υπερχρεωμένος κατασκευαστικός κολοσσός που δανείστηκε δυσθεώρητα ποσά από τράπεζες και επενδυτές για να επιτύχει τη γιγάντωσή του και την επέκτασή του σε ευρύτατο φάσμα τομέων, απειλεί να συμπαρασύρει την κινεζική οικονομία στην πτώση του. Αλλά η ρίζα της κακοδαιμονίας του κινεζικού κολοσσού είναι και πάλι ο ανεξέλεγκτος δανεισμός, βάση της ανάπτυξης όχι μόνο του συγκεκριμένου κλάδου αλλά και γενικότερα της κινεζικής οικονομίας. Οπως υπογράμμισαν επανειλημμένως οικονομολόγοι εντός και εκτός του ασιατικού οικονομικού γίγαντα, η διαφαινόμενη πτώχευση μιας ακόμη γιγάντιας επιχείρησης της Κίνας δεν είναι αυτό καθαυτό το πρόβλημα, αλλά το σύμπτωμα μιας ευρύτερης παθογένειας: της υπερχρέωσης τόσο των επιχειρήσεών της, αλλά και του ίδιου του δημόσιου τομέα της.
Το Πεκίνο έχει επανειλημμένως κληθεί τα τελευταία χρόνια να εποπτεύσει και να συντονίσει την πτώχευση ή αναδιάρθρωση υπερχρεωμένων επιχειρήσεων, όπως προσφάτως εκείνη της επενδυτικής Huarong αλλά και του ομίλου ΗΝΑ, που ξεκίνησε ως αεροπορική εταιρεία και κατέληξε να ενσωματώσει τουριστικές επιχειρήσεις και logistics. Σε ό,τι αφορά τον δημόσιο τομέα, αρκεί να αντιληφθεί κανείς ότι με ορισμένες εκτιμήσεις το χρέος των τοπικών κυβερνήσεων και περιφερειών της Κίνας υπολογίζεται σε ένα αδιανόητο 44% του ΑΕΠ της. Και δεν είναι λίγοι όσοι πιθανολογούν ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό χωρίς να μπορούν να εξακριβώσουν την ακριβή έκταση του προβλήματος, βέβαια, δεδομένης της αδιαφάνειας που χαρακτηρίζει την κινεζική οικονομία. Σύμφωνα δε με επίσημα στοιχεία, το συνολικό χρέος της Κίνας έχει αυξηθεί σε λιγότερο από δύο χρόνια από το 250% στο 290%.
Εν ολίγοις, μια κρίση χρέους της Κίνας μπορεί και να αποτελεί ένα εν αναμονή ατύχημα, που δεν μπορεί πλέον να αποφευχθεί. Δεν είναι λίγοι οι «προφήτες» που κατά καιρούς φέρνουν τη συντέλεια στην κινεζική οικονομία και προειδοποιούν για τις ενδεχόμενες παρενέργειές της σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η γιγάντωση και η κρίση του κατασκευαστικού κλάδου
Η κρίση γύρω από την Evergrande με όλους τους κραδασμούς που προκάλεσε αποτελεί αναμφίβολα επανάληψη ενός γνώριμου μοτίβου στην Κίνα: το Πεκίνο προσπαθεί να αντιμετωπίσει μία από τις παθογένειες της κινεζικής οικονομίας, για την ακρίβεια προσπαθεί να επανορθώσει σφάλματα και ακρότητες του μακρόπνοου σχεδιασμού του για την ανάπτυξη, αλλά οδηγεί σε μεγαλύτερα προβλήματα, πτωχεύσεις, επιβράδυνση και κινδύνους. Και τελικά τις περισσότερες φορές αναγκάζεται σε αναδίπλωση.
Αν επαναληφθεί το σενάριο μέχρι τέλους, ίσως η κινεζική ηγεσία αναγκαστεί να στηρίξει τον κινεζικό κατασκευαστικό κολοσσό, για να αποφύγει τα χειρότερα.
Εν προκειμένω, λίγους μήνες προτού βρεθεί η Evergrande σε περιδίνηση και αναγκαστεί προ ολίγων εβδομάδων να προειδοποιήσει για τον κίνδυνο πτώχευσής της, είχε προηγηθεί νέα προσπάθεια του Πεκίνου να τιθασεύσει τον ανεξέλεγκτο δανεισμό ειδικότερα του κατασκευαστικού κλάδου. Το περασμένο έτος, έθεσε τρεις κόκκινες γραμμές όταν όρισε πως οι κατασκευαστικές πρέπει να διατηρούν τα επίπεδα του χρέους τους σε συγκεκριμένα όρια, ώστε οι υποχρεώσεις τους να είναι κάτω του 70% της αξίας των περιουσιακών τους στοιχείων, το χρέος τους να είναι κάτω από το 100% του μετοχικού τους κεφαλαίου και να διαθέτουν ρευστότητα που να ανέρχεται τουλάχιστον στο 100% του βραχυπρόθεσμου χρέους τους. Αναπόφευκτο συνεπακόλουθο των νέων περιορισμών η έλλειψη ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι κινεζικές κατασκευαστικές, μολονότι υπήρξαν οι αγαπημένες ανάμεσα στην πελατεία των τραπεζών, καθώς ήδη αντιπροσωπεύουν το 40% του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών. Και αν δεν αποφευχθεί τελικά η πτώχευση και διάσπαση της Evergrande, όπως όλα έδειχναν μέχρι τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν, πολλές από αυτές ενδέχεται να έχουν παρόμοια τύχη.
Η γιγάντωση του κατασκευαστικού τομέα είχε ως αποτέλεσμα την υπερπροσφορά κατοικιών, με τα 65 εκατ. κενά σπίτια που υπάρχουν σήμερα στην Κίνα και ολόκληρες συνοικίες να χαρακτηρίζονται πλέον «πόλεις φαντάσματα». Ανάμεσα σε αυτές τις κενές κατοικίες συγκαταλέγονται και ορισμένα συγκροτήματα πολυκατοικιών που ανατινάχθηκαν τον περασμένο μήνα με ελεγχόμενες εκρήξεις, αφού παρέμεναν ημιτελή από το 2013 οπότε κατέρρευσε η κατασκευαστική τους.
Την περασμένη Δευτέρα, όταν υποχωρούσαν τα χρηματιστήρια ανά τον κόσμο υπό τον φόβο μιας ενδεχόμενης πτώχευσης της Evergrande, ο προβληματισμός οικονομολόγων, αναλυτών και διεθνών ΜΜΕ επικεντρώθηκε στο κατά πόσον η κατάρρευση ενός κινεζικού κολοσσού απειλεί να μεταδοθεί όχι μόνο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Κίνας αλλά και στο παγκόσμιο. Σύντομα επικράτησε η άποψη πως δύσκολα θα μπορούσε να απειληθεί η παγκόσμια οικονομία από την κατάρρευση μιας κινεζικής κατασκευαστικής, αφού η Everegrande έχει στην κατοχή της ακίνητα και όχι επενδυτικά παράγωγα και, επομένως, δεν μπορεί να μολύνει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ενέσεις ρευστότητας από την κεντρική τράπεζα, για να επανέλθει η ηρεμία στις αγορές
Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας διοχέτευσε μεγάλη ρευστότητα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας στη διάρκεια όλης της περασμένης εβδομάδας. Στόχος της, να ανακόψει τη μετάδοση της κρίσης της Evergrande στην υπόλοιπη οικονομία και στις αγορές της χώρας. Συγκεκριμένα, μέσα στις προηγούμενες πέντε εργάσιμες ημέρες διοχέτευσε συνολική ρευστότητα ύψους 460 δισ. γιουάν, ποσό αντίστοιχο των 71 δισ. δολαρίων, σε βραχυπρόθεσμα δάνεια στο τραπεζικό σύστημα. Με τα κεφάλαια αυτά διασφαλίζεται επάρκεια ρευστότητας μέχρις ότου διεκπεραιωθεί η κρίση της Evergrande. Παράλληλα, όμως, τα χρήματα αυτά θα ανταποκριθούν και στη ζήτηση για χρηματοδότηση, που αυξάνεται ενόψει του τριημέρου αργίας της Κίνας στις αρχές Οκτωβρίου.
Με τις κινήσεις αυτές, η κεντρική τράπεζα κατόρθωσε να επαναφέρει την ηρεμία στις χρηματαγορές της Κίνας μετά τις αναταράξεις που είχαν καταγραφεί τη Δευτέρα στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου εξαιτίας της ανησυχίας για τη διαφαινόμενη πτώχευση του υπερχρεωμένου κατασκευαστικού κολοσσού.
Ο βασικός δείκτης τιμών των μετοχών της Σαγκάης σημείωσε συνολική άνοδο 0,3% στη διάρκεια της εβδομάδας μετά την πτώση κατά 2,4%. Αυτές οι ενέσεις ρευστότητας μοιάζουν, πάντως, να έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την προσέγγιση που έχει υιοθετήσει έως τώρα η κεντρική κυβέρνηση σε ό,τι αφορά την τύχη της εταιρείας. Οπως τονίζει ο Γούινσον Φουν, στέλεχος της επενδυτικής Maybank Kim Eng Securities στη Σιγκαπούρη, «η σταθερή ρευστότητα στη διατραπεζική διασφαλίζει ότι θα παραμείνει αλώβητη η λειτουργία της αγοράς». Οι αρχές της Κίνας συνηθίζουν να χαλαρώνουν τους ελέγχους στη ρευστότητα της αγοράς προς τα τέλη του τριμήνου, καθώς σημειώνεται αυξημένη ζήτηση για μετρητά από τις τράπεζες.
Τις τελευταίες ημέρες, οι κινήσεις της Λαϊκής Τράπεζας της Κίνας συνάδουν με αυτήν την πάγια τακτική ενέσεων ρευστότητας που προσφέρει όταν υπάρχει αυξημένη εποχική ζήτηση.
Μέχρι στιγμής είναι πολύ περιορισμένες οι ενδείξεις μετάδοσης της κρίσης στην υπόλοιπη οικονομία. Διακυβεύονται, πάντως, πολλά. Τις τελευταίες ημέρες, τουλάχιστον επτά κινεζικές τράπεζες έσπευσαν να καθησυχάσουν τους επενδυτές ότι είναι υπό έλεγχο οι κίνδυνοι από την εντεινόμενη κρίση της Evergrande. Δήλωσαν πως διαθέτουν επαρκή ενέχυρα και εξασφαλίσεις για τα δάνεια που έχει λάβει η κατασκευαστική και μπορούν να ελέγξουν πλήρως την κατάσταση. Στο μεταξύ, εντείνεται η ανησυχία για τα δεινά της Evergrande, που τηρεί μέχρι στιγμής σιωπή ως προς την πληρωμή των τόκων, ύψους 83,5 εκατ. δολαρίων, για ομόλογα σε δολάρια.
Σύμφωνα, άλλωστε, με τον Γούινσον Φουν, «η κεντρική τράπεζα μπορεί να κάνει πολλά ακόμη». Οπως διευκρινίζει, η κεντρική τράπεζα μπορεί να θέσει στη διάθεση του συστήματος μακροπρόθεσμη ρευστότητα ώστε να καθησυχάσει την αγορά και να καλλιεργήσει κλίμα εμπιστοσύνης, «ότι η ρευστότητα θα είναι εκεί όχι μόνο για όσο χρειαστεί, αλλά και για πολύ περισσότερο».
Η ρυθμιστική αρχή του χρηματοπιστωτικού συστήματος έχει, πάντως, καλέσει την υπερχρεωμένη εταιρεία να λάβει όσα μέτρα μπορεί προκειμένου να αποφύγει μια στάση πληρωμών στα ομόλογά της που έχουν εκδοθεί σε δολάρια και, παράλληλα, να δώσει βάρος στην ολοκλήρωση όσων ακινήτων δεν έχει ακόμη παραδώσει, αλλά και να αποπληρώσει τους μικροεπενδυτές.
Αλλαγή μοντέλου
Αποκαλυπτική της διάθεσης του Πεκίνου να περιορίσει τον δανεισμό, στον οποίο βασίζεται εδώ και χρόνια η συνεχής οικοδομική δραστηριότητα, όπως και γενικότερα το αναπτυξιακό μοντέλο της Κίνας, παραμένει η δήλωση του Κινέζου προέδρου, Σι Τζινπίνγκ, που από το 2017 έχει υπογραμμίσει ότι «οι κατοικίες είναι για να μένουμε μέσα όχι για κερδοσκοπία».
Χωρίς αναβολή
Αναφερόμενος στο σχέδιο της κινεζικής ηγεσίας να εγκαταλείψει το αναπτυξιακό μοντέλο που βασίζεται στον δανεισμό και στην οικοδομική δραστηριότητα, ο διευθύνων σύμβουλος της China Beige Book, Λίλαντ Μίλερ, επισημαίνει ότι «η ηγεσία του Πεκίνου τώρα δείχνει να θεωρεί πως δεν μπορεί να αναβάλλει άλλο την αλλαγή αναπτυξιακού μοντέλου».
Κόκκινες γραμμές
Σχολιάζοντας τις κόκκινες γραμμές που έθεσε μέσα στο τελευταίο έτος το Πεκίνο σε ό,τι αφορά τον δανεισμό των επιχειρήσεων, ο πρόεδρος και κορυφαίος οικονομολόγος του Rushi Financial Research Institute, Γκουάν Κινγκιού, υπογράμμισε πως «οι κατασκευαστικές και οι μεσιτικές εταιρείες βασίζονται στον δανεισμό, γι’ αυτό και θα επηρεαστούν από τις νέες ρυθμίσεις».
