Εάν τον Μάιο του 2018 το fund Quintessential Capital Management (QCM) δεν είχε προχωρήσει στη δημοσίευση του πορίσματός του για τα κακώς κείμενα της Folli Follie, που αποδείχθηκε μάλλον ένας αχυρένιος «γίγαντας», σε λίγες ημέρες ο όμιλος με τις 45 θυγατρικές σε Ασία, Μεγάλη Βρετανία, Ελλάδα και πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα συμπλήρωνε 20 χρόνια ισχυρών ρυθμών ανάπτυξης, τους οποίους θα μπορούσε να απειλήσει μόνο η πανδημική κρίση.
Κι αυτό δεδομένου ότι τα μεγέθη της Folli Follie φαίνεται ότι υπήρξαν ανθεκτικά έναντι της δεκαετούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Το 2011 η εταιρεία εμφάνιζε πωλήσεις άνω του 1 δισ. ευρώ, μέγεθος που άγγιξε το 1,4 δισ. το 2017. Ωστόσο, η αποκάλυψη του μεγαλύτερου εταιρικού σκανδάλου στα ελληνικά χρονικά, τον Μάιο του 2018, έθεσε τέλος, ύστερα από δεκαεπτά χρόνια, με αφετηρία το 2001, στις αθέμιτες πρακτικές που χρησιμοποιούσαν ο Δημήτρης, ο Τζώρτζης και η Καίτη Κουτσολιούτσου.
Βασικό κομμάτι του «μωσαϊκού» του μοντέλου διοίκησης της εταιρείας υπήρξαν οι πλασματικές πωλήσεις, οι οποίες από 17% του τζίρου το 2008 εκτοξεύθηκαν στο 62% το 2017, όπως προκύπτει από την ενδιάμεση έκθεση ελέγχου της ελεγκτικής εταιρείας PricewaterhouseCoopers (PwC) που είδε το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες. Ενα από τα καίρια ερωτήματα που προκύπτουν από το 210 σελίδων κείμενο είναι πώς επί 17 χρόνια η εταιρεία που ίδρυσαν το 1982 ο Δημήτρης Κουτσολιούτσος και η σύζυγός του Καίτη κατάφερνε να κρύβει τις οικονομικές ατασθαλίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι η έκθεση του ειδικού κλιμακίου της PwC, που πραγματοποιήθηκε στα γραφεία της εταιρείας στον Αγιο Στέφανο, από τον Μάιο έως και τον Ιούλιο του 2020, ήρθε στο φως ύστερα από δυόμισι χρόνια από τη δημοσιοποίηση της έρευνας της QCM. Και ως ενδιάμεση έρευνα δεν έχει ολοκληρωθεί, καθώς η Folli Follie, της οποίας η νέα διοίκηση πασχίζει να ολοκληρώσει τη συμφωνία εξυγίανσης και να την καταθέσει προς επικύρωση στη Δικαιοσύνη, δεν έχει καταβάλει την προβλεπόμενη αμοιβή στην ελεγκτική εταιρεία.
Σύμφωνα όμως με όσα αποκαλύπτει η πολυσέλιδη έρευνα της PwC, η μέθοδος που χρησιμοποιούσε για 17 χρόνια η οικογένεια Κουτσολιούτσου δεν ήταν μόνο αυτή του «καρουζέλ» (merry go round), όπου πραγματοποιούνται εικονικές πωλήσεις σε ελεγχόμενες από τη Folli Follie εταιρείες, οδηγώντας στη διόγκωση των εισπράξεων και του κόστους πωληθέντων και κατ’ επέκταση στην εμφάνιση «φουσκωμένων» μεγεθών.
Ηταν επίσης και της ανάμειξης ενός μεγάλου αριθμού στελεχών και συνεργατών σε Ελλάδα και εξωτερικό, οι οποίοι επωφελούνταν από την πυραμίδα που είχε δημιουργήσει η οικογένεια Κουτσολιούτσου και όχι μόνο τηρούσαν τη συμφωνία σιωπής, αλλά λειτούργησαν και ως ασπίδα για μακρύ χρονικό διάστημα μετά τις αποκαλύψεις του QCM. Η διάτρητη, εξάλλου, επιτροπή ελέγχου της εταιρείας είχε πρόεδρο τον οδοντίατρο πατέρα της συζύγου του Τζώρτζη Κουτσολιούτσου και μέλη που απείχαν από όλες τις συνεδριάσεις της εταιρείας. Οι ελλείψεις σε οργάνωση, διαδικασίες, δικλίδες εσωτερικού ελέγχου, στελέχωση και σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα και η παντελής απουσία ενός συστήματος αρχειοθέτησης είναι οι βασικοί λόγοι, όπως εντοπίζει το κλιμάκιο της PwC, για τους οποίους παρέμεινε κραταιό για 17 χρόνια ένα σύστημα διοίκησης που χρησιμοποιούσε εταιρικούς πόρους προς ίδιον όφελος.
Οι επενδύσεις…
Πώς όμως η διοίκηση της Folli Follie κατάφερνε να παραπλανά τις εποπτικές αρχές και τους ορκωτούς ελεγκτές που επικύρωναν τις οικονομικές καταστάσεις της; Η εταιρεία φρόντιζε να έχει στη διάθεσή της όσα ζητούσαν οι ορκωτοί ελεγκτές. Μία από τις χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι η επένδυση συνολικού ύψους 28 εκατ. δολαρίων που αφορά την αγορά ακινήτου για εργοστάσιο και αποθηκευτικό χώρο στην Κίνα, η οποία απεικονίστηκε στις ενοποιημένες οικονομικές καταστάσεις του υποομίλου της Ασίας το 2014.
Η σύμβαση έχει ως αντισυμβαλλόμενο την εταιρεία Humbert International Limited και υπογράφεται από τον A.Ho, στενό συνεργάτη και προμηθευτή ρολογιών της Folli Follie και αρχικό διευθυντή στην εταιρεία Landocean, που ελέγχουν οι Δημ. και Τζώρτζης Κουτσολιούτσος, όπως προκύπτει από την έκθεση της PwC. Ωστόσο, οι ελεγκτές εντόπισαν ότι επί της σύμβασης με ημερομηνία 1η Σεπτεμβρίου 2014 είχε κάνει σχόλια αρκετά αργότερα, στις… 27 Μαρτίου του 2015, υπάλληλος του ξένου ελεγκτικού γραφείου CPL, ενώ σε αυτή υπέγραψε λανθασμένα ως πωλητής ο Δημήτρης Κουτσολιούτσος και ο A.Ho ως αγοραστής. Εντέλει, βάσει των παρατηρήσεων της υπαλλήλου δημιουργήθηκε η σωστή εκδοχή της σύμβασης με ημερομηνία 1η Σεπτεμβρίου. Ακόμη, σε έτερη, μεταγενέστερη (Νοέμβριος 2016) συνομιλία που εμφανίζεται να έχει ο τότε οικονομικός διευθυντής του υποομίλου Ασίας με την προϊσταμένη του λογιστηρίου, αναφέρεται ότι χρειάζεται να μεταφέρουν το ποσό των 28 εκατ. δολαρίων από τα πάγια «σε άλλη γραμμή του ισολογισμού, επειδή το έχουν υποσχεθεί στον ελεγκτή τους S.Chung».
Ατασθαλίες και μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου
Οπως προκύπτει από την έκθεση της PwC, η επιρροή της οικογένειας Κουτσολιούτσου στη Folli Follie συνεχίστηκε για μακρύ χρονικό διάστημα μετά τις αποκαλύψεις του Μαΐου του 2018, μέχρι τα μέσα του Δεκεμβρίου του 2019, καθώς ο Τζώρτζης Κουτσολιούτσος παρέμενε στο Δ.Σ. της εταιρείας ως μη εκτελεστικό μέλος. Τέλη Απριλίου 2018, λίγες ημέρες πριν δημοσιευθεί το πόρισμα της QCM, υπήρξαν ταμειακές διευκολύνσεις που πραγματοποιήθηκαν προς τον Δημ. Κουτσολιούτσο ποσού 550.000 ευρώ σε μετρητά, με ανάληψη από το κεντρικό ταμείο και με αιτιολογία «για εμπιστευτικούς επιχειρηματικούς σκοπούς». Επίσης, στις 4, 7, 14 και 17 Μαΐου, δηλαδή ενόσω οι αποκαλύψεις για τη Folli Follie ταρακουνούσαν συθέμελα το εγχώριο επιχειρείν, έλαβαν χώρα μεταφορές εταιρικών κεφαλαίων 2,7 εκατ. ευρώ σε προσωπικούς λογαριασμούς του Δημ. Κουτσολιούτσου και του ανιψιού του, που χρησιμοποιούσε τα χρήματα για λογαριασμό του θείου του και του Τζώρτζη Κουτσολιούτσου.
Η «παρουσία» των προφυλακισμένων πρώην επικεφαλής της Folli Follie επεκτάθηκε και στη δικανική εγκληματολογική αξιολόγηση, που ανέλαβε να πραγματοποιήσει το καλοκαίρι του 2018 η Alvarez & Marsal στα οικονομικά αποτελέσματα της εταιρείας. Οπως αποκαλύπτει η έκθεση της PwC, ο δικηγόρος Hal Hirsch πρότεινε την Alvarez & Marsal, και ο ίδιος, μέσω της Sovereign Capital Partners που ήλεγχε, είχε συνάψει συμφωνία με τη Folli Follie με αντικείμενο την αναδιάρθρωσή της. Ωστόσο, σύμφωνα με την PwC, ο Hirsch, που αποτελούσε στο παρελθόν υψηλόβαθμο στέλεχος της A&M, προτού υπογραφεί η σύμβαση με τη FF φέρεται να πραγματοποιεί συναντήσεις με την εταιρεία, ενεργώντας ως μεσάζων μεταξύ του Τζώρτζη Κουτσολιούτσου και στελέχους της ελεγκτικής.
Και όταν υπογράφεται η σύμβαση, η Alvarez & Marsal αναφέρει ότι «εργαζόμαστε προς την κατεύθυνση» του Τζώρτζη Κουτσολιούτσου, του νομικού συμβούλου της εταιρείας Hal Hirsch και ακόμη ενός δικηγόρου. Οπως ακόμη προκύπτει από την ενδιάμεση έκθεση της PwC, ο Hirsch εμφανίζεται να αναφέρει ότι «η A&M θα εξέταζε τι έγινε και όχι ποιος έπραξε τι», δηλαδή υποδηλώνεται ότι στόχος των Δημ. και Τζώρτζη Κουτσολιούτσου φαίνεται να είναι να απομακρυνθεί η έρευνα από την ανάθεση ατομικής ευθύνης για οποιεσδήποτε παρατυπίες ανακάλυπτε σχετικά με τη δραστηριότητα της Folli Follie στην Ασία. Οπως πρόσθεσε ο Hirsch, η A&M επικεντρώνεται στο 2017, με στόχο να «μειωθούν οι αρνητικές επιπτώσεις της έρευνας». Εντέλει, η ελεγκτική εταιρεία παρέδωσε μόνο μία προκαταρκτική έρευνα.
Αξιοσημείωτο είναι ακόμη το γεγονός ότι αιτήματα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς για παροχή πληροφόρησης δεν ικανοποιήθηκαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Η Αρχή είχε ζητήσει υπόλοιπα τραπεζικών λογαριασμών όλων των οντοτήτων του ομίλου, μαζί με επιστολές επιβεβαίωσης τραπεζικών υπολοίπων στις σχετικές τράπεζες. Ωστόσο, όπως προκύπτει από εσωτερική επικοινωνία στις 23 Μαΐου, οπότε τέθηκε σε αναστολή η διαπραγμάτευση της μετοχής της Folli Follie, ο οικονομικός διευθυντής της Links of London προσφέρθηκε να αναζητήσει επιστολές επιβεβαίωσης από τράπεζες. Αυτό, όμως, ώθησε τον τότε οικονομικό διευθυντή της Folli Follie να ρωτήσει τη διευθύντρια Treasury & Financial Risk εάν αυτό είναι «κάτι που θα επιθυμούσαν πραγματικά, διότι αν το κάνουν, τότε θα πρέπει να το κάνουμε για όλες τις εταιρείες, το οποίο έχουμε αποφασίσει ότι θα κάνει πάρα πολύ ζημιά», όπως επισημαίνεται. Ολα αυτά, ενώ ο Δημήτρης Κουτσολιούτσος μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2019 λαμβάνει κοινοποιήσεις από υπαλλήλους της FF Japan σε αλληλογραφίες που περιέχουν τις ημερήσιες αναλύσεις χρηματορροών και θυγατρικών του υποομίλου της Ασίας. Υπήρξε ακόμη απόπειρα να πωληθεί διαμέρισμα στο Χονγκ Κονγκ, που αποτελούσε εταιρική περιουσία, καθώς ο Δημήτρης και η Καίτη Κουτσολιούτσου έλαβαν ενημέρωση από μεσίτρια για υποψήφιο αγοραστή.
Με εικονικά έσοδα ο όμιλος στήριζε επί χρόνια τις ζημιογόνες θυγατρικές
Μπορεί το brand Folli Follie να παρέπεμπε σε κορυφαίο πολυεθνικό όμιλο, όμως, οι τεχνικές «μαγειρέματος» οικονομικών στοιχείων που παραπέμπουν σε εταιρεία μικρής κωμόπολης ήταν κυρίαρχες. Οπως προκύπτει από την έκθεση της PwC, οι επικεφαλής της Folli Follie είχαν ανακαλύψει τη μέθοδο λογιστικών αλχημειών με το όνομα «marketing support», δηλαδή υπηρεσίες εμπορικής υποστήριξης. Πώς λειτουργούσε; O όμιλος στήριζε τις ζημιογόνες θυγατρικές του, δίνοντάς τους ένα εικονικό έσοδο, με την έκδοση είτε χρεωστικού είτε πιστωτικού τιμολογίου. Τα παραστατικά εκδίδονταν από τις θυγατρικές με την αιτιολογία της διαφήμισης, αυξάνοντας τα έσοδά τους και κατ’ επέκταση τα εικονικά κέρδη. Με τον τρόπο αυτό διαμόρφωναν την κερδοφορία των θυγατρικών στα επίπεδα που επιθυμούσαν και δημιουργούσαν, εκτός από έσοδα, και μία απαίτηση προς την εταιρεία που παρείχε τις υπηρεσίες εμπορικής υποστήριξης. Στις οικονομικές καταστάσεις συμψήφιζαν αυτή την απαίτηση με υποχρέωση δανείου που υπήρχε από τις αντίστοιχες θυγατρικές είτε προς τον υπο-όμιλο FFGS είτε προς τη μητρική Folli Follie.
Οι ελεγκτές της PwC έχουν εντοπίσει στοιχεία που φανερώνουν ότι η μέθοδος αυτή χρησιμοποιούνταν από το 2010 έως και το 2017, ενδεχομένως και προγενέστερα, όπως εκτιμούν. Πάντως, από το 2011 έως και το 2017 είχαν μεταφερθεί σε θυγατρικές στην Ασία, όπως και στις Links USA και Links UK, ποσά για εμπορική υποστήριξη συνολικού ύψους 197 εκατ. ευρώ. Χαρακτηριστική του «μαγειρέματος» των μεγεθών είναι η επικοινωνία μεταξύ του οικονομικού διευθυντή του υπο-ομίλου Ασίας με τον Δημήτρη Κουτσολιούτσο για τα οικονομικά αποτελέσματα του εξαμήνου 2011 της FF Japan. Οπως αναφέρει η έρευνα, του επισημαίνει ότι τα αποτελέσματα έχουν χειροτερέψει και του προτείνει να εκδώσουν τιμολόγια για εμπορική υποστήριξη, όπως είχαν πράξει την προηγούμενη χρονιά.
Προς υπενθύμιση στον Δημ. Κουτσολιούτσο, περιγράφει τις οικονομικές καταστάσεις της FF Japan του 2010 και του 2011 πριν πραγματοποιηθούν αλλαγές, «χωρίς βοηθητικές προσαρμογές. Δηλαδή τα καθαρά στοιχεία από το λογιστήριο», όπως επισημαίνεται στη μεταξύ τους επικοινωνία. «Κάναμε τις ακόλουθες αναπροσαρμογές (adjustments) για να βοηθήσουμε την κατάσταση», σημειώνει το τότε στέλεχος, συνομιλώντας με τον ιδρυτή της Folli Follie. Στο ίδιο μοτίβο, ζητάει από τον Δ. Κουτσολιούτσο να σκεφτεί τα ποσά που θέλει να εκδώσουν, σημειώνοντας: «Για το 2011 έχουμε τις ίδιες δυνατότητες, τόσο για volume discount (κλιμακωτές εκπτώσεις βάσει του ύψους μιας παραγγελίας) όσο και για υπηρεσίες εμπορικής υποστήριξης στο ύψος που μου πείτε, διότι το συμβόλαιο που έχω φτιάξει δύναται και καλύπτει πάρα πολλά πράγματα».
Η εικονική αυτή διόγκωση των πωλήσεων είχε ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση των φόρων που έπρεπε να πληρώνει η εταιρεία, η οποία δανειζόταν για να καλύπτει τις φορολογικές υποχρεώσεις της. Η πρακτική αυτή φαίνεται ότι άξιζε τον κόπο, καθώς επέτρεπε στους επικεφαλής της εταιρείας, μεταξύ άλλων, να πωλούν μετοχές σε αυξημένη τιμή, αποκομίζοντας την υπεραξία. Οι ελεγκτές της PwC εκτιμούν πως η εταιρεία πλήρωσε για οκτώ έτη από το 2009-2010 έως το 2016-2017 επιβάρυνση ύψους 165,8 εκατ. ευρώ, με τη Folli Follie να δανείζεται για να πληρώσει τους φόρους, λαμβάνοντας, μέχρι το 2016, δάνεια από τη Citibank, σύμφωνα με όσα αναφέρει η έρευνα της PwC. Το 2017 η πρώην Folli Follie Χονγκ Κονγκ με εγγύηση της μητρικής Folli Follie έλαβε δάνειο ύψους 46 εκατ. δολ. και από το υποκατάστημα στο Λονδίνο της Safra Sarasin, πληρώνοντας λίγες ημέρες αργότερα φόρο της τάξεως των 39 εκατ. δολ. που όφειλε η Folli Follie Business Development Ltd. Αξιοσημείωτο, όπως αναφέρουν οι ελεγκτές, είναι ότι την ημέρα που έλαβε η FF Χονγκ Κονγκ τα χρήματα από το δάνειο, μετέφερε 9,9 εκατ. δολ. στον Δημ. Κουτσολιούτσο, τη στιγμή που το υπόλοιπο του δοσοληπτικού λογαριασμού του ήταν πιστωτικό (είχε απαίτηση από την εταιρεία) κατά το ποσό των 9,2 εκατ. δολαρίων.
