Πέρασαν δύο χρόνια από εκείνη τη βραδιά όπου εμβρόντητοι μαθαίναμε ότι ο Σπύρος Δούκας είχε μόλις φύγει από τη ζωή. Εμβρόντητοι όχι επειδή δεν είχε συμπληρώσει χρόνια στο κοντέρ του, αλλά γιατί άνδρες σαν τον Σπύρο Δούκα σου καλλιεργούν την αίσθηση ότι θα μένουν εγκατεστημένοι αιωνίως σε μια σφριγηλή, εφηβική σχεδόν ενεργητικότητα, από την οποία μόνο ένα κλάσμα είχε χάσει τον τελευταίο καιρό πριν το μοιραίο.
Ο Σπύρος Δούκας ήταν ο άνθρωπος που αποτέλεσε συνώνυμο της «Πελοποννήσου» για δεκαετίες, ως σημαιοφόρος του τοπικού επιχειρηματικού και κοινωνικού λόμπι, συμπίπτοντας με μια εξαιρετική εποχή για την εφημερίδα η οποία κατέκτησε τον άτυπο τίτλο της μεγαλύτερης περιφερειακής εφημερίδας, σε περιόδους πολύ ευνοϊκές για τα έντυπα μέσα ενημέρωσης.
Αλλά όχι για όλα. Ουκ ολίγοι ήταν οι μεγάλοι, παραδοσιακοί, εμβληματικοί τίτλοι που κατέρρεαν ακόμα και εκείνα τα χρόνια επειδή οι εκδότες και ο μηχανισμός τους δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στα νεότερα δεδομένα, στις τάσεις, τα ρεύματα, τις αναμονές της κοινωνίας.
Η αλήθεια είναι πως πάντα συνέβαινε αυτό: Δεν υπήρξε περίοδος αδιατάρακτη για τα μέσα ενημέρωσης στη χώρα. Εθνικές περιπέτειες, διχασμοί και εμφύλιοι, μεταλλάξεις στο κοινωνικό πνεύμα, πολιτικές ανακατατάξεις αλλά και κακές επιχειρηματικές επιλογές, όπως και ελλείμματα διαδοχής, προκαλούσαν διαρκή αναμόρφωση του ενημερωτικού τοπίου. Χωρίς να υπολογίζουμε την τεχνολογική πρόοδο, που και αυτή έκανε τις μεγάλες ανατροπές της, πολλά χρόνια πριν περάσουμε στην επανάσταση της ψηφιακής περιόδου.
Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ
Ο Σπύρος Δούκας αποχαιρετίστηκε από όλους μας αλλά και το σύνολο των παρατηρητών του Τύπου, σαν ο τελευταίος από τους παραδοσιακούς εκδότες, όρος που ασφαλώς χρειάζεται την περιγραφή του για να γίνει κατανοητός.
Οι παραδοσιακοί εκδότες, λοιπόν, ασχολούνταν ασφαλώς με την επιχειρηματική ζωή της εφημερίδας (ο Σπύρος Δούκας ανελλιπώς και σχολαστικά), αλλά πολύ συχνά, αν όχι και κατά κανόνα, περιφρονούσαν ακόμα και τη γλώσσα των αριθμών για να υπηρετήσουν μια προτεραιότητα ή μια αξία, μια παραδοσιακή παράμετρο.
Για τους παραδοσιακούς εκδότες, η προσήλωση στα ιδανικά και την παράταξη ήταν αυτονόητη υπόθεση, ακόμα και αν αυτό δεν συμβιβαζόταν απόλυτα με τη δεοντολογία, θεωρώντας ότι σε συνθήκες πολέμου χρειάζεται επιμέλεια ως προς το φρόνημα και το ηθικό του στρατεύματος και του λαού.
Οι παραδοσιακοί εκδότες έβαζαν πολύ έντονα την προσωπική σφραγίδα στη ζωή, τις κατευθύνσεις, τις επιλογές, το ύφος και την αισθητική της εφημερίδας. Ιδιαίτερα ο Σπύρος Δούκας, άνθρωπος με έμφυτη αγάπη στο στυλ και στη χάρη, αφιέρωνε πολύ χρόνο και συναίσθημα (και νεύρα, ενίοτε) στην εικόνα της εφημερίδας, ακόμα και στην έκταση των φωτογραφιών ή σε λεπτομέρειες που θα μουτζούρωναν το τελικό αποτέλεσμα.
Οι εκδότες της παλιάς κοπής ήταν αυστηροί σε θέματα αρχών, σ’ αυτό που λέγεται όνομα, υπόληψη, αξιοπρέπεια, και ενοχλούνταν καίρια εάν τρύπωνε μέσα στην ύλη της εφημερίδας κάποιο στοιχείο ασύμβατο με το πνεύμα αυτό. Η φράση «δεν θέλω τέτοια πράγματα στην εφημερίδα μας» ακουγόταν πολύ συχνά -το δονούσε ενίοτε- στο γραφείο του εκδότη της «Πελοποννήσου.
Η ΑΝΤΙΦΑΣΗ
Ο Σπύρος Δούκας, ωστόσο, ήταν γόνιμα αντιφατική μορφή. Μπορεί να ήταν παραδοσιακός και συντηρητικός, είχε ωστόσο τις κεραίες στραμμένες στο καινούργιο. Μεγάλα έργα, οραματικοί προσανατολισμοί, κάθε εξέλιξη που μπορούσε να δώσει νέο ορίζοντα στο τοπίο της Πάτρας και της Αχαΐας, ήταν στοιχεία που ενστερνιζόταν με ενθουσιασμό ορμητικό. Αναζητούσε πάντα το κατάλληλο μέλλον για την «Πελοπόννησο», ήταν ανοιχτός σε επεκτάσεις σε εναλλακτικές ενημερωτικές δραστηριότητες. Αλλά οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές, καθώς οι οικονομικοί δείκτες της περιοχής, ακόμα και την περίοδο της ευμάρειας, δεν αποζημίωναν εμπορικά τις προσπάθειες των ανθρώπων του Τύπου, όπως άλλωστε προκύπτει από το γενικότερο ενημερωτικό τοπίο, το οποίο διαμορφώθηκε πολύ πριν την κρίση.
ΤΟ ΑΥΡΙΟ
Ποια είναι σήμερα η συνταγή της βιωσιμότητας και της επιτυχίας για τον Τύπο; Ολα δείχνουν ότι δεν χρειάζεται να ανακαλύψεις την Αμερική. Καλείσαι να εφαρμόσεις αυστηρά τους βασικούς κανόνες της επιχειρηματικότητας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα αποστείς των παραδοσιακών σου χαρακτηριστικών, όταν αυτά σε ωφελούν και δεν σε βλάπτουν.
Αφήνουμε πίσω μας τις παλιότερες μέρες, αλλά δεν στρέφουμε την πλάτη στα σύμβολά τους. Στον κόσμο της λινοτυπίας και του αντιμονίου, στις άγουρες πρώτες εποχές της φωτοσύνθεσης, στο πέρασμά μας στην έγχρωμη εκτύπωση και το μικρό σχήμα. Ολες αυτές οι μέρες είχαν τη σφραγίδα του Σπύρου και της Νανάς Δούκα, κυρίως όμως κρατάμε την πιο σοβαρή παρακαταθήκη: Η εφημερίδα θέλει νεύρο και χαρακτήρα, θέλει ζωή και κίνηση, και ανησυχία, όλα αυτά που έκαναν σχεδόν κάθε πρωί (νωρίς το πρωί) τον Σπύρο Δουκα να θέλει τους συνεργάτες του στο γραφείο του. Για μάχες ή για ζύμωση, για οραματισμούς ή και πειράγματα και γέλια. Του άρεσε πολύ να γελάει, αλλά σε λίγους το έδειχνε αυτό.
Πελοπόννησος
