Θετικό πρόσημο στις σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας, βλέπει η ρωσική εφημερίδα, «Ιζβέστια», παρατηρώντας, ωστόσο, ότι «ο διάλογος Μόσχας – Άγκυρας επουδενί μπορεί να χαρακτηριστεί γλυκός».
Αντίθετα, η γερμανική εφημερίδα, Zeit, θεωρεί ότι, κατά την πρόσφατη, πρώτη τετ α τετ επαφή τους, μετά από την πανδημία του κορονοϊού, στο Σότσι της νότιας Ρωσίας, στο τέλος Σεπτεμβρίου, ο Ερντογάν «εζυγίσθη από τον Πούτιν και ευρέθη ελλιπής». Υποστηρίζει, μάλιστα, πως, αν και «ο Τούρκος πρόεδρος θα ήθελε να εμφανιστεί ως παίκτης της ίδιας κατηγορίας βάρους, αναγκάστηκε να φανεί ικέτης».
Ενδιαφέρον έχουν οι αναφορές της γερμανικής εφημερίδας ότι, με την αποχώρηση της Ανγκέλα Μέρκελ, δεν αποκλείεται να ενισχυθεί η γαλλική γραμμή στην Ευρώπη. Κάτι που θα έχει ως συνέπεια την σκλήρυνση της στάσης της Ευρώπης έναντι της Τουρκίας.
Το αγκάθι της Κριμαίας
Κατά την Ιζβέστια, «οι σχέσεις Μόσχας – Άγκυρας αναπτύσσονται με θετικό πρόσημο. Ομως, Ρωσία και Τουρκία κάποιες φορές χρειάζεται να καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες για να λύσουν πολλές διαφορές τους. Ωστόσο, δεν φουσκώνουν τις διαφωνίες τους» (!).
Παρ’ ότι, «η πιο δύσκολη περίοδος στις σχέσεις τους», συνεχίζει η εφημερίδα, «μετά την κατάρριψη του Su-24 από την Τουρκία, το 2015, έχει περάσει οριστικά, οι διαφωνίες μεταξύ τους δεν έλειψαν.
Αρκεί να θυμηθούμε τις πρόσφατες δηλώσεις του Τούρκου προέδρου στην 76η Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, όπου επανέλαβε ότι η χώρα του δεν αναγνωρίζει την Κριμαία ως τμήμα της Ρωσίας και ότι θεωρεί τις ενέργειες της Μόσχας ως προσάρτηση της χερσονήσου».
Τα πάρε δώσε Κιέβου-Αγκυρας
Όπου, όμως, δεν υπάρχουν κοινά συμφέροντα ανάμεσα στη Μόσχα και την Αγκυρα, γράφει η γερμανική εφημερίδα, Welt, «ο τόνος γίνεται τραχύς.
Για παράδειγμα στην Ουκρανία. Η Τουρκία ενισχύει εδώ και αρκετό καιρό τις σχέσεις της με το Κίεβο, γεγονός που εξοργίζει το Κρεμλίνο».
Κίεβο και Αγκυρα «υπέγραψαν το 2020 συμφωνία για στρατιωτική συνεργασία και ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντιμήρ Ζελενσκι, έγινε τον Απρίλιο δεκτός στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ερντογάν εξέφρασε την υποστήριξή του στην απελευθέρωση της Κριμαίας και της Ανατολικής Ουκρανίας και στην ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ».
Με αυτή τη συμμαχία, εκτιμά η εφημερίδα, «ο Ερντογάν δεν διανοίγει μόνο μια νέα αγορά για την τουρκική πολεμική βιομηχανία. Του δίδεται και η δυνατότητα να αποδείξει στις ΗΠΑ ότι είναι ένας πολύτιμος εταίρος.
Στη Μόσχα, όμως, δεν τα βλέπουν όλα αυτά με θετική διάθεση, και δείχνουν την ενόχλησή τους. Η Άγκυρα θα πρέπει να σταματήσει να υποστηρίζει την «πολεμική προδιάθεση» του Κιέβου, δήλωσε ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέϊ Λαβρόφ».
Θετικό πρόσημο
Παρά ταύτα, σημειώνει η ρωσική, Ιζβέστια, κατά την πρόσφατη συνάντηση Πούτιν – Ερντογάν, στο κέντρο της προσοχής τους, σε μεγάλο βαθμό βρέθηκαν οι οικονομικές σχέσεις.
-«Η προσέλκυση ξένων επενδύσεων είναι σημαντική για τη Ρωσία. Παρά τις εντατικές επαφές με την τουρκική πλευρά, υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω ανάπτυξη», αναφέρει ο Konstantin Dolgov, αναπληρωτής πρόεδρος της Επιτροπής οικονομικής πολιτικής του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας.
-«Στον κατασκευαστικό τομέα οι Τούρκοι δραστηριοποιούνται αρκετά στη χώρα. Αλλά τώρα συζητήθηκαν οι προοπτικές συνεργασίας σε θέματα υψηλής τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένης της ΙΤ τεχνολογίας».
-Η Μόσχα και η Άγκυρα υλοποιούν από κοινού μια σειρά μεγάλων σχεδίων. Συγκεκριμένα, ο αγωγός Turk stream είναι σε πλήρη λειτουργία. «Και τώρα που παρατηρούμε δυσκολίες στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, η Τουρκία νιώθει απολύτως βέβαιη και ασφαλής», τόνισε ο Βλαντίμιρ Πούτιν.
-Συνεχίζονται οι εργασίες κατασκευής του ατομικού σταθμού, «Ακούγιου», στην Μερσίνα. Ο ατομικός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2023, στην 100η επέτειο της ίδρυσης της Τουρκικής Δημοκρατίας.
-Στον τομέα της πολεμικής βιομηχανία, ο Ερντογάν είπε ότι επίσης σημειώνεται ανάπτυξη. Η Τουρκία, εξάλλου, είναι η μοναδική χώρα του ΝΑΤΟ που προμηθεύτηκε ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα, S-400 τύπου Triumph. Κάτι που προκάλεσε την δυσαρέσκεια -κατ’ αρχήν- των ΗΠΑ.
Συρία: Εκκολαπτήριο τζιχαντιστών
Ωστόσο, διαπιστώνονται και μεγάλες διαφορές. «Μπορεί Πούτιν και Ερντογάν να μην έκαναν ιδιαίτερες αναφορές δημόσια στις περιφερειακές συγκρούσεις, ήταν όμως φανερό ότι σε αυτά τα θέματα δόθηκε αρκετή προσοχή, δεδομένης της δύσκολης κατάστασης στη Συρία, τη Λιβύη, το Αφγανιστάν και την Υπερκαυκασία», σημειώνει η Ιζβέστια.
«Η συνεργασία της Μόσχας με την Άγκυρα -γράφει η εφημερίδα- είναι ιδιαίτερα σημαντική για την ομαλοποίηση της κατάστασης στην Ιντλίμπ, την πιο προβληματική επαρχία στη Συρία. Εκεί, αντίσταση στα κυβερνητικά στρατεύματα του Άσαντ δεν προβάλουν μόνο διάφορες τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά και ακραία στοιχεία που αποτελούνται από φιλοτουρκικές ένοπλες δυνάμεις».
Κατά τον αναλυτή, Ρολάν Μπιτζάμοφ, «η συζήτηση για τη Συρία ήταν αναμφίβολα ένα σημαντικό μέρος των διαβουλεύσεων, που διήρκεσαν λίγο λιγότερο από τρεις ώρες. Είναι ένα από εκείνα τα δύσκολα θέματα, που οι συζητήσεις με τους Τούρκους δεν προχωρούν τόσο γλυκά».
Να σημειωθεί, γράφει η Ιζβέστια, ότι στις 27 Σεπτεμβρίου 2021, ο υπουργός Εξωτερικών της Συρίας, Φεϊζάλ Μικντάντ, μιλώντας στην γενική συνέλευση του ΟΗΕ, απαίτησε από την Τουρκία «την αποχώρηση των στρατευμάτων της από το έδαφος της Συρίας, χωρίς κανένα όρο».
Όπως είπε, η Άγκυρα δεν ανταποκρίνεται στις δεσμεύσεις της για τη δημιουργία ζώνης αποκλιμάκωσης στη βόρεια περιοχή της Συρίας. Το αποτέλεσμα είναι «η επαρχία της Ιντλίμπ να έχει μετατραπεί σε εκκολαπτήριο τρομοκρατών».
Ερντογάν: Πρόεδρος δεύτερης κατηγορίας
Από τη μεριά της, η γερμανική, Zeit Online, εκτιμά ότι «ο Ερντογάν δεν πήγε ως ίσος προς ίσον στην κατοικία του Πούτιν, στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά ως πρόεδρος δεύτερης κατηγορίας».
Κατά την εφημερίδα, αυτό «αφενός οφείλεται στον Πούτιν, ο οποίος αρέσκεται να δίνει έμφαση στο καθεστώς της Ρωσίας ως χώρας που διαθέτει πυρηνικά όπλα και έχει μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Αλλά αυτό οφείλεται και σε δύο χώρες που δεν είχαν καμία σχέση με αυτή τη συνάντηση: Τη Γερμανία και τις ΗΠΑ».
Πούτιν-Ερντογάν:Ποιος είναι το «αφεντικό»;
Η γερμανική εφημερίδα θεωρεί ότι εδώ και χρόνια έχει γίνει ξεκάθαρο ποιος από τους δύο «νταήδες» είναι το «αφεντικό». Η ίδια εκτιμά ότι είναι ο Πούτιν.
«Η σχέση Πούτιν – Ερντογάν άλλαξε βαθιά το 2015. Τότε, οι Τούρκοι κατέρριψαν στον εναέριο χώρο της Τουρκίας με τη Συρία ένα ρωσικό αεροσκάφος. Ο Πούτιν απάντησε με κυρώσεις. Ο Ερντογάν υποχώρησε έξι μήνες αργότερα και ζήτησε συγγνώμη. Έκτοτε, έχει ξεκαθαριστεί μεταξύ των δύο νταήδων το ποιος είναι ο πιο δυνατός».
Να σημειωθεί, ωστόσο, παρατηρεί η εφημερίδα ότι από τότε ο Ερντογάν:
-Μείωσε τις εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία και αντ’ αυτού εισήγαγε περισσότερες πρώτες ύλες από το Αζερμπαϊτζάν.
-Διεξήγαγε πολέμους για να φτάσει στο ύψος του Πούτιν. Τουρκικά στρατεύματα έχουν εισβάλει τρεις φορές από το 2016 στην Βόρεια Συρία.
-Εστειλε μισθοφόρους και στρατιωτικούς συμβούλους στην Λιβύη για να αλλάξουν την πορεία του εμφυλίου πολέμου εις βάρος του ευνοούμενου από την Μόσχα στρατηγού, Χάφταρ.
-Βοήθησε το Αζερμπαϊτζάν να κερδίσει το 2020 τον πόλεμο Αζέρων-Αρμενίων για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
-Πάτησε πόδι στην Συρία, παρά το γεγονός ότι πολεμά εναντίον του συμμάχου του Πούτιν, του Σύρου δικτάτορα, Ασσαντ.
-Θέλει τώρα να αποτρέψει την εισβολή των Ρώσων στο προπύργιο της αντιπολίτευσης, Ιντλίμπ, στα σύνορα με την Τουρκία.
Στο ναδίρ οι σχέσεις με ΗΠΑ
Όλα αυτά, σχολιάζει η Zeit, «δεν άρεσαν στον Πούτιν που ήταν αναγκασμένος να βλέπει τον Ερντογάν να επεκτείνει την επιρροή του σε εστίες συγκρούσεων σε όλη την Ευρώπη».
Από την άλλη μεριά, όμως, «όλη αυτή η στρατιωτική επέκταση της Τουρκίας δεν ωφέλησε ιδιαίτερα τον Ερντογάν, καθώς αμέλησε τον αποφασιστικό παράγοντα: Τη Δύση. Όχι ότι η Αμερική ή η ΕΕ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην Συρία ή τον Καύκασο. Είναι, όμως, ζωτικής σημασίας για την Τουρκία ως δεύτερη επιλογή, προκειμένου να μην χρειαστεί να καταντήσει ικέτιδα της Ρωσίας».
Κατά την εφημερίδα, «ήταν αποφασιστικής σημασίας για τον Ερντογάν να έχει μια καλή φιλική σχέση με τον Ντόναλντ Τράμπ. Εξίσου σημαντικές ήταν οι συναντήσεις με την Ανγκέλα Μέρκελ, η οποία τον είδε πολλές φορές για λόγους πολιτικού ρεαλισμού. Τώρα ο ένας έφυγε και η άλλη αποχωρεί».
Και συμπληρώνει: «Ο Ερντογάν κατέβαλε σκληρές προσπάθειες αυτόν τον μήνα για να συναντήσει τον Αμερικανό πρόεδρο, Τζο Μπάϊντεν. Οι Τούρκοι πρότειναν μια συνάντηση στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη στα μέσα Σεπτεμβρίου. Αλλά το team του Μπάϊντεν αρνήθηκε. Αντ’ αυτού, μάλιστα, έστειλε μια λίστα ανησυχιών για την κατάσταση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην Τουρκία, την αγορά των ρωσικών αντιαεροπορικών πυραύλων, S-400, την τουρκική κατοχή στην Βόρεια Συρία, τις τεταμένες σχέσεις με την Ελλάδα και την Κύπρο».
Η εφημερίδα ισχυρίζεται ότι δεν υπάρχει «κανένα χάδι» από την Ουάσιγκτον. «Καμία αναφορά στον τόσο σημαντικό ρόλο της Τουρκίας, καμία παραχώρηση. Οι αμερικανο-τουρκικές σχέσεις βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, συμπέρανε ο ίδιος ο Ερντογάν στην Νέα Υόρκη».
ΕΕ-Θα κυριαρχήσουν οι γαλλικές θέσεις;
Σύμφωνα με την γερμανική εφημερίδα, «τα πράγματα για την Τουρκία δεν φαίνεται να είναι καλύτερα στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την Μέρκελ, οι γαλλικές θέσεις θα επικρατήσουν πιο έντονα στην Ευρώπη. Και αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει σκλήρυνση έναντι της Άγκυρας».
Η Γαλλία, προσθέτει η Zeit, μόλις υπέγραψε Σύμφωνο Αμοιβαίας Συνδρομής με την Ελλάδα, το οποίο περιλαμβάνει και μεγάλες πωλήσεις οπλικών συστημάτων.
Γερμανία: «Πράσινο» υπουργείο Εξωτερικών
Ιδιαίτερης σημασίας όσον αφορά τις σχέσεις Βερολίνου – Αγκυρας, εκτιμά η εφημερίδα, θα είναι σε ποιου τα χέρια θα περάσει το υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας.
«Μία κυβέρνηση Σοσιαλδημοκρατών-Πρασίνων-Φιλελευθέρων στην Γερμανία δεν θα μπορεί να αποτελέσει αντιστάθμισμα στην σκληρή στάση της Γαλλίας, όπως έκανε η Ανγκέλα Μέρκελ. Εάν, μάλιστα, οι Πράσινοι αναλάβουν το υπουργείο Εξωτερικών, η Τουρκία θα βρεθεί αντιμέτωπη με πολλές διπλωματικές διαμαρτυρίες».
Ετσι, «ο Ερντογάν θα παριστάνει τον … άνετο, τάχατες ότι δεν ακούει, αλλά δεν θα βρίσκει πλέον ούτε και ο ίδιος ευήκοον ους. Άλλο ένα ιστορικό χαμηλό για τον Τούρκο πρόεδρο».
Εζυγίσθη και ευρέθη ελλιπής
Σύμφωνα με αυτή την γερμανική «ματιά» της εφημερίδας, εάν ο Ερντογάν θέλει να να μην καταστεί υποχείριο του Πούτιν, θα πρέπει να στραφεί και πάλι προς τη Δύση.
«Αυτός λοιπόν ο άνδρας (σ.σ. Ερντογάν) που δεν έχει καμία επιλογή στην Δύση, συνάντησε τον Πούτιν», γράφει. Και συμπληρώνει: «Στο Σότσι, ο Ρώσος πρόεδρος τον έβαλε στην διεθνή ζυγαριά και διαπίστωσε ότι ο Ερντογάν έχει χάσει βάρος».
Κατά τα λοιπά, «ο Πούτιν του προσέφερε βοήθεια στην ανάρρωση … αλά ρωσικά: Περισσότερους πυραύλους, S-400, που ο Ερντογάν ευχαρίστως αγόρασε, περισσότερο φυσικό αέριο από την Ρωσία. Δεν είναι ακόμη γνωστό το κατά πόσον ο Ερντογάν έλαβε απτά ανταλλάγματα για τους πρόσφυγες και την αντιπολίτευση στην Βόρεια Συρία».
Η Τουρκία, σημειώνει η εφημερίδα, «θέλει να σταματήσουν τα ρωσικά μαχητικά να βομβαρδίζουν ομάδες Σύρων που υποστηρίζει η Άγκυρα. Δεν έγινε γνωστό το κατά πόσον ο Πούτιν συμφώνησε».
Εν κατακλείδι, υποστηρίζει η Zeit, «για τον Ερντογάν, η επίσκεψη στο Σότσι μπορεί να μοιάζει με ανάκαμψη μετά την φθορά στην Νέα Υόρκη. Για την Τουρκία ήταν μια πικρή αυτο-υποβάθμιση».
Κοινός αντίπαλος η Δύση
Σε παραπλήσιο μήκος κύματος κινείται και η γερμανική εφημερίδα, Welt, η οποία σημειώνει: «Είτε πρόκειται για την Συρία, την Λιβύη, την Ουκρανία ή τον Καύκασο, οι δύο χώρες βρίσκονται συχνά αντιμέτωπες η μία με την άλλη σε συγκρούσεις.
Στο τέλος, όμως, συμβιβάζονται μεταξύ τους εάν αυτό δώσει στους προέδρους τους, Τ.Ερντογάν και Β.Πούτιν, την ευκαιρία να κρατήσουν τη Δύση μακριά από την περιοχή τους. (…) Το μήνυμα Πούτιν προς Ερντογάν είναι ξεκάθαρο: Συνεργασία Ρωσίας – Τουρκίας θα υπάρχει μόνο στον βαθμό που βλάπτει τα συμφέροντα της Δύσης».
Ειδικότερα:
-Στη Λιβύη, «η Ρωσία υποστηρίζει τον πολέμαρχο, Χάφταρ, στα ανατολικά της χώρας. Η Τουρκία, αντίθετα, παρείχε έγκαιρα στρατιωτική βοήθεια στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, στην Τρίπολη, και εμπόδισε τον Χάφταρ να καταλάβει την πρωτεύουσα της χώρας.
Η Τουρκία έκανε κάτι που η Ευρώπη δεν ήθελε να κάνει, παρ’ ότι και οι Ευρωπαίοι υποστηρίζουν την ίδια πλευρά. Αυτό σημαίνει, όμως, ότι Ερντογάν και Πούτιν θα αποφασίσουν πλέον μόνοι τους -επί του ευρωπαϊκού αιτήματος- για δημοκρατικές εκλογές στη χώρα».
-Στη Συρία, «η τύχη της χώρας βρίσκεται στα χέρια των δύο. Στην πραγματικότητα βρίσκονται αντιμέτωποι ο ένας με τον άλλον στο πεδίο της μάχης του εμφυλίου πολέμου.
Η Ρωσία είναι σύμμαχος του Ασσαντ, αλλά η Τουρκία υποστηρίζει τους αντάρτες για να μπορέσει να πλήξει τους Κούρδους στο βόρειο τμήμα της Συρίας.
Παρά ταύτα, οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις (2016, 2017, 2018) πραγματοποιήθηκαν με τις ευλογίες της Μόσχας. Ο Πούτιν έκανε τότε έναν διαφορετικό υπολογισμό: Πολεμώντας τους Κούρδους, ο Ερντογάν στράφηκε εναντίον των σημαντικότερων συμμάχων των ΗΠΑ και της Δύσης στη χώρα».
Ρωσία – Αζερμπαϊτζάν
Παρόμοια φαίνεται να διαμορφώνεται η εικόνα και στον Καύκασο. «Μέχρι το καλοκαίρι του 2020 -σημειώνει η Welt- ήταν κυρίως οι Ευρωπαίοι που ήλπιζαν να διαδραματίσουν ρόλο στην επί δεκαετίες σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Ωστόσο, μετά τη νίκη του Αζερμπαϊτζάν επί της Αρμενίας, η Τουρκία έχει γίνει ένας σημαντικός παράγοντας στην περιοχή χάρη στην συμμαχία της με το Αζερμπαϊτζάν. Παρα ταύτα, το Κρεμλίνο είναι εξοικειωμένο με τέτοιες καταστάσεις σε άλλες περιοχές και γνωρίζει πώς να τις αντιμετωπίσει».
Οπως σε άλλες περιοχές, έτσι και στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, εκ πρώτης όψεως, Πούτιν και Ερντογάν είναι αντιμέτωποι, σημειώνει η γερμανική εφημερίδα, η οποία όμως εκτιμά ότι αυτό δεν προκαλεί νευρικότητα στο Κρεμλίνο.
«Η Ρωσία δημιούργησε τετελεσμένα στην περιοχή που την καθιστούν τον ισχυρότερο παίκτη», λέει στην Welt ο Thomas De Waal, ειδικός για τον Καύκασο στην δεξαμενή σκέψης των Βρυξελλών, Carnegie Europe.
Και προσθέτει η εφημερίδα πως, «σε αντίθεση με την Τουρκία, η Ρωσία διαπραγματεύτηκε την κατάπαυση του πυρός, είναι παρούσα με στρατεύματα και έχει στενούς οικονομικούς δεσμούς με το Μπακού. Το Αζερμπαϊτζάν δύσκολα μπορεί να απομακρυνθεί από τη Μόσχα».
Στο Κρεμλίνο, καταλήγει, «η τουρκική συμμετοχή θεωρείται το τίμημα που πρέπει να πληρωθεί για να κρατηθεί η Δύση εκτός της περιοχής η ΕΕ. «Πούτιν και Ερντογάν έχουν καταστήσει σαφείς ο ένας στον άλλον τις κόκκινες γραμμές τους στην περιοχή. Θα τις σεβαστούν, γιατί το κοινό τους συμφέρον είναι να περιθωριοποιήσουν τη Δύση», λέει ο De Waal.
