Το κίνημα Art Deco είναι συνυφασμένο με τις γεωμετρικές φόρμες, τα πολλά κι έντονα χρώμα, την αίσθηση της πολυτέλειας, τα μοτίβα ηλιοβασιλέματος, σιντριβανιών και λουλουδιών, όμως τα εικαστικά χαρακτηριστικά του είναι ποικίλλα και δύσκολα μπορεί να δώσει κανείς έναν σαφή ορισμό. Από το κτίριο Chrysler της Νέας Υόρκης μέχρι τις απλές, λιτές μορφές των σταθμών λεωφορείων Greyhound, και από τα κομψά έπιπλα του Jean Dunand, μέχρι τα πολύχρωμα κεραμικά της Βρετανίδας σχεδιάστριας Clarice Cliff το Art Deco άγγιξε ένα φάσμα τεχνών.
Το κίνημα διαμορφώθηκε κατά τη διάρκεια μιας εποχής που επικρατούσε ειρήνη στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Είχε αρχίσει να ανατέλλει η ανεξαρτησία των γυναικών, οι οποίες ασκούσαν το εκλογικό τους δικαίωμα και είχαν αρχίσει επίσης να εργάζονται, επικρατούσε λοιπόν αισιοδοξία και οικονομική ευημερία τη δεκαετία του ’20. Στη συνέχεια όμως του μεσοπολέμου ξεκίνησε η οικονομική κρίση που οδήγησε τελικά στον πόλεμο.
To κίνημα art Deco
Ο όρος «Art Deco» προέρχεται από τη Διεθνή Εκθεση Σύγχρονων Διακοσμητικών και Βιομηχανικών Τεχνών (Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes), η οποία πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1925. Η έκθεση αυτή παρουσίαζε τις τελευταίες τάσεις στον σχεδιασμό, προσφέροντας μια πλατφόρμα για καλλιτέχνες και σχεδιαστές που εκπροσώπησαν μια νέα, μοντέρνα αισθητική. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες διεθνείς εκθέσεις που επικεντρώνονταν στις επιστημονικές καινοτομίες και την πρόοδο στον βιομηχανικό τομέα, η συγκεκριμένη ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στις διακοσμητικές τέχνες. Οι προσκλήσεις για συμμετοχή συνοδεύονταν από τον εξής όρο: «Τα έργα που γίνονται δεκτά στην έκθεση πρέπει να παρουσιάζουν νέα έμπνευση και πραγματική πρωτοτυπία… θα απαγορεύονται αυστηρά οι αναπαραγωγές, οι απομιμήσεις και η αναπαραγωγή παλαιών στυλ».
Τα γαλλικά περίπτερα, τα οποία καταλάμβαναν τα δύο τρίτα του χώρου της έκθεσης, ήταν αφιερωμένα κυρίως σε συγκεκριμένους σχεδιαστές και κατασκευαστές, γαλλικές βιομηχανίες και ενώσεις καλλιτεχνών. Οι εξωτερικοί χώροι των περίπτερων χαρακτηρίζονταν από κομψότητα και φινέτσα, όπως το Hôtel d’un Collectionneur, το περίπτερο του Γάλλου σχεδιαστή επίπλων και διακοσμητή εσωτερικών χώρων, Émile Jacques Ruhlmann. Ο ίδιος χρησιμοποίησε για τις ανάγκες της έκθεσης μόνο σπάνια και ακριβά υλικά, όπως έβενο, μαόνι, τριανταφυλλιά και εξωτικά ξύλα, διακοσμημένα με ελεφαντόδοντο, καβούκι χελώνας, φίλντισι και στοιχεία από μετάξι διακοσμούσαν τις λαβές των συρταριών των ντουλαπιών. Τα έπιπλά του βασίστηκαν σε μοντέλα του 18ου αιώνα, ωστόσο εκείνος τα απλοποίησε και τα εκμοντέρνισε.
Η ανάπτυξη του κινήματος Art Deco επηρεάστηκε επίσης σε μεγάλο βαθμό από την πρόοδο της εκβιομηχάνισης και της μαζικής παραγωγής. Καθώς ο κόσμος ανέκαμπτε από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, υπήρχε μια αυξανόμενη επιθυμία για ένα νέο στυλ που να αντικατοπτρίζει το μοντέρνο, φουτουριστικό πνεύμα της εποχής. Το στυλ Art Deco λειτούργησε ως μια απόδραση από τη ζοφερότητα των πολεμικών χρόνων και ως εορτασμός μιας νέας εποχής που θα οριζόταν από την καινοτομία, την ταχύτητα και τη χλιδή. Το κίνημα βρήκε ευρεία απήχηση στις ανώτερες και μεσαίες τάξεις, καθώς συμβόλιζε με μια λέξη την αισιοδοξία και την πρόοδο μετά τον πόλεμο.
H επιρροή του Art Deco
Στην αρχιτεκτονική μπορεί να παρατηρηθεί σε εμβληματικές κατασκευές όπως το Chrysler Building στη Νέα Υόρκη και το Empire State Building, αλλά και το Palais de Tokyo στο Παρίσι. Αυτά τα κτίρια συνδύασαν σύγχρονα υλικά και τεχνολογία με παραδοσιακές μορφές, δημιουργώντας μια συνολική εικόνα που απέπνεε πλούτο, δύναμη και νεωτερικότητα. Το κτίριο Chrysler συγκεκριμένα, με την κομψή του κορυφή και τις διακοσμητικές λεπτομέρειες, είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς το Art Deco πάντρεψε την τεχνολογία με την αισθητική.
Στον χώρο της μόδας
Σχεδιαστές όπως η Coco Chanel και ο Jean Patou υιοθέτησαν κομψές και μοντέρνες σιλουέτες όχι μόνο καθόρισαν ένα νέο στιλ, αλλά απελευθέρωσαν και τις γυναίκες, ενώ οι οίκοι μόδας παρήγαγαν κομψά αξεσουάρ με γεωμετρικά σχήματα και έντονα χρώματα.
Τις δεκαετίες του 1920 και 1930, κοσμηματοποιοί όπως ο René Lalique και ο Cartier προσπάθησαν να μειώσουν την παραδοσιακή κυριαρχία των διαμαντιών εισάγοντας και πολύχρωμους πολύτιμους λίθους, όπως μικρά σμαράγδια, ρουμπίνια και ζαφείρια. Τα κοσμήματα απέκτησαν επιτέλους χρώμα, ενώ τα σχέδιά τους έγιναν πιο περίτεχνα. Για παράδειγμα ο οίκος Cartier και ο οίκος Boucheron συνδύασαν τα διαμάντια με πολύχρωμους πολύτιμους λίθους κομμένους σε μορφή φύλλων, φρούτων ή λουλουδιών, για να φτιάξουν καρφίτσες, δαχτυλίδια, σκουλαρίκια, κλιπ και μενταγιόν.
Τα θέματα της Απω Ανατολής έγιναν επίσης δημοφιλή, πλάκες από νεφρίτη και κοράλλια συνδυάστηκαν με πλατίνα και διαμάντια, ενώ οι ταμπακιέρες (απαραίτητο αντικείμενο εκείνη την εποχή) διακοσμήθηκαν με ιαπωνικά και κινεζικά τοπία φτιαγμένα από φίλντισι, σμάλτο και λάκα.
Κι ας μην ξεχνάμε ότι το κίνημα άφησε επίσης μόνιμο αντίκτυπο στον βιομηχανικό σχεδιασμό, με αντικείμενα όπως τα ραδιόφωνα (το Philco table radio αποτελεί χαρακτηριστική έκφραση), τα αυτοκίνητα, οι γραφομηχανές, ακόμα και οι ηλεκτρικές σκούπες προσαρμόστηκαν σε αυτό το ξεχωριστό στυλ.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930 και στις αρχές της δεκαετίας του 1940, το στυλ Art Deco άρχισε να ατονεί καθώς ο κόσμος όδευε προς τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ωστόσο, η κληρονομιά του Art Deco λάμπει ανεξίτηλα και γνώρισε περιοδικές αναβιώσεις στα τέλη του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα. Σήμερα, το Art Deco παραμένει σύμβολο κομψότητας και καινοτομίας. Η δημοτικότητά του αποτελεί απόδειξη της διαχρονικής γοητείας του κινήματος και της ικανότητάς του να συνδυάζει την αισθητική με τη σύγχρονη λειτουργικότητα.
