Το 2021 είχε δημοσιευτεί μία μεγάλη διεπιστημονική μελέτη με δυσοίωνες προβλέψεις για τις ομιλούμενες γλώσσες στον πλανήτη. Υποστήριζε πως μέχρι το 2100 το 20% των γλωσσών του πλανήτη θα χαθεί. Οσο περνάνε τα χρόνια η πρόβλεψη αυτή γίνεται όλο και δυσμενέστερη για χιλιάδες ομιλούμενες γλώσσες. Σήμερα, υπολογίζεται ότι χρησιμοποιούνται περίπου 6.700 «μεγάλες» ή «μικρές» γλώσσες και τουλάχιστον οι μισές απειλούνται με εξαφάνιση. Οι πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι μέσα στα επόμενα εκατό χρόνια θα έχει χαθεί έως και το 90% των γλωσσών που ακούγονται σήμερα στον κόσμο.
Μπορεί να έχουν προκύψει κάποιες σχετικά νέες γλώσσες, όπως τα εσπεράντο, που γεννήθηκαν πριν από περίπου 130 χρόνια, στην προσπάθεια να δημιουργηθεί μια εύκολη διεθνής γλώσσα, αλλά η δυναμική τους παραμένει μηδαμινή μπροστά στις 100 κύριες γλώσσες (αγγλικά, ισπανικά, κινεζικά, ρωσικά, χίντι, γαλλικά κ.λπ.).
Η UNESCO σε κάθε ευκαιρία κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις γλώσσες κινδυνεύουν, δηλαδή που ομιλούνται πλέον από πληθυσμούς κάτω των 50.000. Η απώλειά τους θα είναι μεγάλο πλήγμα στην πολιτισμική ποικιλότητα του πλανήτη και σε μια προσπάθεια ευαισθητοποίησης έχει συντάξει το «Κόκκινο βιβλίο των απειλούμενων γλωσσών».
Οι παράγοντες που επηρεάζουν
Πάνω από 50 παράγοντες εξετάζονται στις έρευνες που γίνονται για τη διατήρηση των γλωσσών παγκοσμίως. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, το εμπόριο, η τεχνολογική εξέλιξη και η ψηφιοποίηση του κόσμου, η εκπαιδευτική πολιτική, αλλά και η νομική αναγνώριση, η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, η μετανάστευση και πολλοί άλλοι παράγοντες επηρεάζουν τη διατήρηση και την εξέλιξή τους. Κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες είναι προφανείς, άλλοι όχι. Οπως για παράδειγμα το μορφωτικό επίπεδο και τα χρόνια εκπαίδευσης. Οσο αυτά αυξάνονται τόσο μεγαλώνει ο αριθμός των γλωσσών που απειλούνται! Αυτές που βρίσκονται σε ανάπτυξη και εξαπλώνονται είναι ελάχιστες σε σχέση με αυτές που καταγράφουν πτώση σε ομιλούντες και κάποιες διασώζονται από παράγοντες που δύσκολα θα φανταζόταν κανείς, όπως για παράδειγμα τα lahnda ή αλλιώς punjabi, μια γλώσσα που έχει περίπου 100 εκατομμύρια φυσικούς ομιλητές σε μεγάλες εκτάσεις της Ινδίας και του Πακιστάν και ένας βασικός λόγος που παραμένει «ακλόνητη» είναι το γεγονός ότι χρησιμοποιείται στα μισά και πλέον τραγούδια του Bollywood.
Οι περιοχές που κινδυνεύουν περισσότερο
Μπορεί στην Ευρώπη να καταγράφονται περισσότερες από 200 γηγενείς γλώσσες, με πολλές από αυτές να κινδυνεύουν να μη διασωθούν σε βάθος χρόνου, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημα φαίνεται να εντοπίζεται στον Αμαζόνιο, στην υποσαχάρια Αφρική, την Ωκεανία και τη Νοτιοανατολική Ασία. Στις ΗΠΑ οι απώλειες θα είναι σημαντικές αλλά όχι τόσο μεγάλες όσο στις προαναφερθείσες περιοχές. Δεν είναι όμως μόνο οι γλώσσες που χάνονται. Μαζί με αυτές θα χαθεί και ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας φυλών και περιοχών. Θα είναι σαν να λείπουν κομμάτια από το παζλ της ανθρωπότητας.
Η ελληνική γλώσσα
Η ελληνική, παρότι χαίρει παγκόσμιας εκτίμησης για ιστορικούς λόγους, είναι σε πτωτική πορεία σε σχέση με τα άτομα που τη μιλούν, αφού και ο πληθυσμός έχει πτωτική τάση. Εκτιμήσεις «βλέπουν» τον ελληνικό πληθυσμό να μειώνεται έως και 50% στο τέλος του αιώνα, παράγοντας που θα επηρεάσει αρνητικά και τον αριθμό των ατόμων που θα μιλούν ελληνικά, σε συνδυασμό με την εισροή μεταναστών που δεν μιλούν τη γλώσσα μας, ούτε θα μπορέσουν να τη μάθουν. Οι Ελληνες της διασποράς παραμένουν μια ισχυρή βάση διάσωσης, παρότι οι νέες γενιές μεταναστών από τα Μνημόνια κι έπειτα φαίνεται να υιοθετούν γρηγορότερα τα αγγλικά ή τις γλώσσες των χωρών στις οποίες μεταναστεύουν.
Επικοινωνία με σύμβολα
Επίσης, γενικά η ανάγκη για να καταγραφεί ένας συνειρμός ή μία αναλυτική σκέψη φθίνει. Η καθημερινότητα μαγνητίζει πιο σύντομες φράσεις ή ακόμη απουσία χρήσης της γλώσσας.
Μερικά σύμβολα είναι αρκετά για να υποκαταστήσουν ολόκληρες φράσεις. Ενα emoji (φατσάκι) ή ένα χεράκι είναι αρκετό για να περιγράψει κάτι που παλαιότερα θα χρειαζόταν έστω μια πρόταση. Η χρήση συμβόλων άλλωστε είναι μια διεθνής «γλώσσα». Οσο παράξενο κι αν ακούγεται, επανέρχεται κατά κάποιον τρόπο ένα μοτίβο επικοινωνίας που είχαν οι άνθρωποι των σπηλαίων!
Θα φτάσουμε άραγε ποτέ σε σημείο να ακούγονται στον κόσμο το πολύ 10 γλώσσες; Δεν είναι απίθανο, αλλά και οι προβλέψεις που εκτιμούν κάτι τέτοιο δεν μπορούν να μιλήσουν με βεβαιότητες, ειδικά αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι υπάρχουν γλώσσες που εξελισσόμενες αντέχουν εδώ και χιλιάδες χρόνια. Η σημασία της γλώσσας και η αξία της είναι αυτονόητη. Η γλώσσα προέκυψε από την ανάγκη για επικοινωνία, αλλά είναι πολύ περισσότερα από αυτό, αν και όλα δείχνουν πως αρκετές γλώσσες τις επόμενες δεκαετίες θα υπάρχουν μόνο στα γλωσσικά μουσεία του κόσμου, ως πεδίο έρευνας για τους αρχαιολόγους του μέλλοντος.
