Εξι γυναίκες εκπροσωπούν την Ελλάδα στην έκθεση με τίτλο «Κυρία Αρχιτέκτων [Frau Architekt]», που ξεκινάει τη Δευτέρα στο Goethe Institut της Αθήνας. Τα πορτρέτα και το πλούσιο έργο τους, μαζί με πρωτότυπο φωτογραφικό υλικό, παρουσιάζονται δίπλα σε εκείνα 12 ομολόγων τους από τη Γερμανία. Ολες μαζί, πρωτοπόρες και δυναμικές, βοήθησαν να σπάσει ένα ακόμη επαγγελματικό ταμπού, ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, αυτό του άνδρα αρχιτέκτονα. Η έκθεση, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής στη Φρανκφούρτη (DAM), εξετάζει την ιστορία αλλά και την τωρινή τους κατάσταση, τα επιτεύγματα, την καθημερινότητα, αλλά και τον αγώνα τους για εδραίωση ίσων επαγγελματικών ευκαιριών.
«Ενώ οι γυναίκες αρχιτέκτονες επηρέασαν σημαντικά τον κόσμο στον οποίο ζούσαν, η αρχιτεκτονική ιστοριογραφία έχει αδιαφορήσει σε μεγάλο βαθμό για τις προσπάθειές τους», σημειώνουν οι επιμελητές της έκθεσης και εντάσσουν την εργασία τους στο πλαίσιο μιας ευρύτερης διεθνούς πρωτοβουλίας για την αναθεώρηση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής ιστορίας, προκειμένου να αποτυπωθεί δικαιότερα η συμβολή των γυναικών. Το ελληνικό τμήμα της «Frau Architekt» έχει επιμεληθεί η αρχιτέκτων-αρχαιολόγος Χριστίνα Παπαδημητρίου.
«Τα τελευταία 100 χρόνια, οι γυναίκες που άφησαν το στίγμα τους στην πορεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι σίγουρα πολύ περισσότερες από έξι», μας λέει η κ. Παπαδημητρίου. «Γι’ αυτό και η επιλογή τους υπήρξε πολύ δύσκολη. Ενθουσιάστηκα από το αρχειακό υλικό που ήρθε στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια της έρευνας – σε αρχεία ιδιωτικά και δημόσια. Στην πορεία διαπίστωσα ότι διαθέτουμε σημαντικότατες προσωπικότητες ήδη από τη γενιά που φοίτησε στο ΕΜΠ κατά το πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα».
Η πρώτη και η τελευταία
Αξίζει να αναφέρουμε μία μία τις Ελληνίδες της έκθεσης. Είναι η Αλεξάνδρα Πασχαλίδου-Μωρέτη, η Μαρίκα Ζαγορισίου, η Ελλη Νικολαΐδου-Βασιλικιώτη, η Αναστασία Τζάκου, η Σουζάνα Αντωνακάκη και η Ρένα Σακελλαρίδου. Η επικεφαλής αυτής της εκλεκτής ομάδας, γεννημένη το 1912 στην Κωνσταντινούπολη, πέρασε πρώτη μεταξύ 600 υποψηφίων, το 1932, στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, μοναδική κοπέλα ανάμεσα σε 25 αγόρια. Ηταν η έβδομη κατά σειρά γυναίκα που αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική, το 1936. Η τελευταία και νεότερη, η Ρένα Σακελλαρίδου, αντιπροσωπεύει, σύμφωνα με την επιμελήτρια, τη γυναίκα αρχιτέκτονα του σήμερα. Είναι καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού Σχεδιασμού στη σχολή Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, ασκεί την αρχιτεκτονική και γράφει για την αρχιτεκτονική σύνθεση. Το ανεξάρτητο γραφείο της στην Αθήνα έχει κερδίσει διεθνή φήμη και παρουσία.
Η Αρχιτεκτονική Σχολή ιδρύθηκε το 1917 στο ΕΜΠ και ήδη το 1919 φοίτησε εκεί η πρώτη Ελληνίδα, η Ελένη Κανελλοπούλου-Πατρικίου. Από τότε, και ειδικά από το 1932 και μετά, η παρουσία γυναικών στη σχολή παρέμεινε αδιάλειπτη. «Ηταν η εποχή που η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, ο φεμινισμός και η μοντέρνα αρχιτεκτονική άνοιγαν τον δρόμο για νέες προοπτικές», σχολιάζει η κ. Παπαδημητρίου. Εκτοτε, ο αριθμός των φοιτητριών Αρχιτεκτονικής αυξανόταν σταδιακά χρόνο με τον χρόνο, μέχρι να φθάσει στα σημερινά επίπεδα, όπου το ποσοστό των νεαρών γυναικών ξεπερνάει το αντίστοιχο των ανδρών. Ωστόσο, οι περισσότερες Ελληνίδες αρχιτέκτονες που αποφοίτησαν πριν και κατά τη διάρκεια του Πολέμου σταδιοδρόμησαν στο Δημόσιο και ελάχιστες στο ελεύθερο επάγγελμα.
Από το 1950 και μετά, όμως, αρχίζουν να αναπτύσσουν όλο και πιο πλούσια δραστηριότητα, με δικά τους ιδιωτικά γραφεία. Επίσης, σταδιακά άνοιξε για τις γυναίκες ένας ακόμη τομέας: η ακαδημαϊκή σταδιοδρομία. Η Αναστασία Τζάκου –γεννημένη στο Θεσπρωτικό της Πρέβεζας το 1928– υπήρξε η πρώτη γυναίκα που εξελέγη τακτική καθηγήτρια στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, το 1981.
Η επίσκεψη στην έκθεση πραγματοποιείται αυστηρά κατόπιν ραντεβού, μέσω email στο [email protected], ενώ παρουσιάζεται στο φουαγιέ και στο αίθριο του 1ου ορόφου του ινστιτούτου. Θα συνοδεύεται από ένα ευρύτερο πρόγραμμα εκδηλώσεων. Διάρκεια: 10 Μαΐου – 10 Ιουνίου 2021.
