Φωτιές και καύσωνες στη Νότια Ευρώπη, πλημμύρες στη Βόρεια. Εικόνες που θυμίζουν Αποκάλυψη σε πολλά μέρη του πλανήτη. Οι επιστήμονες κουνούν συγκαταβατικά το κεφάλι: «Είναι η κλιματική αλλαγή, ηλίθιε!». Μέχρι πρότινος η κλιματική αλλαγή αποτελούσε έναν εύπεπτο όρο της δημόσιας σφαίρας στον οποίο «σκόνταφτε» ο πολίτης.
Παρ’ όλα αυτά, κατά κανόνα, την αντιμετώπιζε ούτε λίγο ούτε πολύ ως μια στείρα ακαδημαϊκή θεώρηση. Κάτι σαν κορεσμένο μπαμπούλα, τον οποίο οι απανταχού ειδικοί είχαν επικαλεστεί τόσες φορές, με αποτέλεσμα να μοιάζει πλέον με κούφια απειλή, άνευ ουσίας.
Εξάλλου, δεν είναι η πρώτη φορά που το κλίμα του πλανήτη αλλάζει. «Εχει ξανασυμβεί και στο παρελθόν», ισχυρίζονται πολλοί. Ακόμα και όσων το αφτί ίδρωνε, η απειλή έμοιαζε μακρινή ή τουλάχιστον δεν είχε πρόσωπο και πολύ συχνά όταν κάτι δεν είναι ορατό χάνει μέρος της δυναμικής του. Τι κι αν οι επιστήμονες έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου, επιδείκνυαν μετρήσεις, υιοθετούσαν φράσεις όπως «βρισκόμαστε στο παρά ένα» ή ακόμα και «βρισκόμαστε στο και ένα», παρουσίαζαν εκθέσεις με βαρύγδουπους τίτλους «Αντίστροφη μέτρηση» κ.λπ. Μικρή η διαφορά…
Κάποια βίντεο από την Αρκτική που με θλιβερή μουσική υπόκρουση αποτύπωναν τον αγώνα μιας άτυχης πολικής αρκούδας να ισορροπήσει σε χιλιοστά πάγου ενώ γύρω της οι πάγοι έλιωναν είχαν συναισθηματικό αντίκτυπο. Προσωρινό. Αυτός συνήθως διαρκούσε μέχρι να κλείσει κανείς την οθόνη του υπολογιστή του. Αμέσως μετά, επιστροφή στην κανονικότητα. Δεν είχε διεισδύσει στη συνείδηση του μεγάλου κοινού. Αντιθέτως, έμοιαζε να αφορά επιστήμονες και να μετατρέπεται σε διένεξη μεταξύ τους και μεταξύ των κρατών.
Οι κυβερνήσεις δεν ακούνε τους επιστήμονες, πολλές χώρες τηρούν τις συμβατικές υποχρεώσεις τους και οι ίδιες οι ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ είχαν αποσυρθεί από τη Σύμβαση των Παρισίων για το Κλίμα. Ελα όμως που πλέον η κανονικότητα καθίσταται δυστοπική. Η Ελλάδα καίγεται. Η χώρα έχει μετατραπεί σε πύρινο μέτωπο. Μαύροι καπνοί έχουν σκεπάσει τον ουρανό σε πολλές περιοχές της. Μετά βίας αναπνέει κανείς. Μεγάλες δασικές εκτάσεις σε περιαστικές περιοχές της Αττικής καίγονται και μαζί με το πράσινο γίνονται στάχτες και περιουσίες.
Πολλά παράλληλα μέτωπα φωτιάς καθιστούν ιδιαίτερα δυσχερές το έργο των πυροσβεστών. Προηγήθηκε ο πολυήμερος καύσωνας, ο οποίος και συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την εκδήλωση μεγάλων πυρκαγιών παρά την απουσία ισχυρών ανέμων. Ο τρίτος κατά σειρά και παρατεταμένος καύσωνας αυτού του καλοκαιριού χαρακτηρίστηκε από τους μετεωρολόγους «ιστορικός», καθώς πρόκειται για ένα από τα πλέον έντονα καιρικά φαινόμενα των τελευταίων τριών δεκαετιών. Οι θερμοκρασίες έφτασαν και ξεπέρασαν τους 45 βαθμούς Κελσίου. Οι μεγάλες θερμοκρασίες και η έλλειψη υγρασίας διευκόλυναν την επέκταση των πυρκαγιών και ενδεχομένως σε ορισμένες περιπτώσεις να την προκάλεσαν.
Η Ελλάδα δεν είναι η εξαίρεση. Αντίστοιχα ακραία καιρικά φαινόμενα παρατηρήθηκαν στη λεκάνη της Μεσογείου, η οποία ταλαιπωρείται από υψηλές θερμοκρασίες και πυρκαγιές. Η Τουρκία βρέθηκε αντιμέτωπη με αδιανόητο καύσωνα και πολυάριθμες καταστροφικές πυρκαγιές. Τη δική της μάχη με τις φλόγες δίνει και η Ιταλία, κυρίως η Σαρδηνία και η Σικελία. Η NASA μετέδωσε εικόνες στις οποίες αποτυπώνονται οι ταυτόχρονες πυρκαγιές ανά τον κόσμο: από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τη μισή Νότια Αμερική και από την Κεντρική Αφρική μέχρι τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Ανατολική Κίνα και την Ινδονησία. Πυρκαγιές ακόμα και στο βόρειο δάσος της Σιβηρίας! Πρόκειται για συχνό φαινόμενο τα τελευταία χρόνια που στη μεγάλη πλειονότητά τους οι επιστήμονες το αποδίδουν στην κλιματική αλλαγή.
Βορράς και νότος
Σύμφωνα με τους ειδικούς, η Ευρώπη, και συγκεκριμένα ο ευρωπαϊκός Νότος, πλήττεται ιδιαίτερα από την υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι ανισοβαρής η έκθεση της περιοχής -στην οποία βρίσκεται και η Ελλάδα- στις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή. Πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι εξαιτίας αυτού του γεγονότος η κλιματική αλλαγή δεν θα πλήξει την Ευρώπη μόνο ως γεωγραφικό χώρο, αλλά θα προκαλέσει και θα διευρύνει πολιτικά ρήγματα εντός της Ε.Ε.
Προβλέπεται ότι ο ευρωπαϊκός Βορράς από εδώ και στο εξής θα ταλαιπωρείται από όλο και εντονότερες πλημμύρες, όπως αυτές που βίωσε η Γερμανία, η Γαλλία και το Βέλγιο. Στον Νότο όμως οι επιπτώσεις θα είναι αισθητά χειρότερες, με ξηρασίες, λειψυδρία, κύματα καύσωνα στα αστικά κέντρα και πτώση της αγροτικής παραγωγής. Κάτι τέτοιο θα επιβαρύνει την ήδη εύθραυστη οικονομία του ευρωπαϊκού Νότου.
Η κλιματική αλλαγή, λοιπόν, δεν είναι προ των πυλών, είναι εντός. Τη βιώνουμε ήδη και αυτό που ζούμε δεν είναι ένα είδος Αποκάλυψης, αλλά οι επιπτώσεις της. Αυτές αναμένεται να επιβαρύνουν τη ζωή και τις κλιματολογικές συνθήκες τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκόσμια. Κατά πολλούς ειδικούς, οι προσπάθειες αντιστροφής της υπερθέρμανσης μπορεί να έχουν ήδη περάσει ένα μη αναστρέψιμο σημείο.
Το δυστοπικό φετινό καλοκαίρι ενδέχεται να μετατραπεί στη νέα κανονικότητα προς το τέλος του αιώνα, όπως ισχυρίζονται επιφανείς επιστήμονες. Παρότι στους μη μυημένους η αλλαγή φάνηκε να επήλθε από τη μία στιγμή στην άλλη, η απαρχή του φαινομένου, που έγινε γνωστό στον μέσο άνθρωπο λίγες δεκαετίες νωρίτερα, είχε ξεκινήσει πολύ πριν.
Υπερθέρμανση
Συγκεκριμένα, η ανθρωπογενής υπερθέρμανση του πλανήτη ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1830, μαζί με τη Βιομηχανική Επανάσταση. Μελέτη του Εθνικού Πανεπιστημίου της Αυστραλίας αποδεικνύει ότι η εκβιομηχάνιση των κοινωνιών είχε αντίκτυπο στη θερμοκρασία της Γης. Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε λεπτομερείς αναπαραστάσεις των κλιματικών δεδομένων από τα τελευταία 500 χρόνια για να καθορίσει πότε ακριβώς ξεκίνησε η τρέχουσα τάση υπερθέρμανσης του πλανήτη. Εκτοτε, σημειώνεται σταδιακή αύξηση της θερμοκρασίας η οποία οφείλεται στην αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Τι αναμένεται, όμως, να δούμε;
Οι περισσότερες επιστημονικές προβλέψεις θέτουν ως ορόσημο το 2050. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, θα συνεχίζει μέχρι τότε να αλλάζει το κλίμα της Γης. Επειδή η υπερθέρμανση παρέχει περισσότερη ενέργεια και υδρατμούς στις αέριες μάζες αυξάνεται η ένταση των ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων και ταυτόχρονα αυτά γίνονται ολοένα πιο συχνά.
Στην περίπτωση που η θερμοκρασία της Γης αυξηθεί κατά 1,5-2 βαθμούς Κελσίου, 1,7 δισεκατομμύριο άνθρωποι επιπλέον θα εκτεθούν σε ισχυρή ζέστη, 420 εκατομμύρια σε ακραία ζέστη και 65 εκατομμύρια σε ακραίους καύσωνες κάθε πέντε χρόνια. Οι ειδικοί των Ηνωμένων Εθνών έχουν καταγράψει και άλλες συνέπειες, όπως εξαφάνιση ειδών, έλλειψη νερού, μετακίνηση πληθυσμών και υποσιτισμός.
Παράλληλα, η μισή ανθρωπότητα έως το 2050 θα απειληθεί από τη μετακίνηση κουνουπιών που μεταφέρουν ασθένειες προς νέες περιοχές. Το 2019 ο ΟΗΕ είχε δώσει στη δημοσιότητα μια έκθεση για τη βιοποικιλότητα, στην οποία λίγοι έδωσαν σημασία. Σε αυτή αναφέρεται ότι ένα εκατομμύριο είδη της πανίδας και της χλωρίδας αναμένεται να εξαφανιστούν μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Μεταξύ άλλων, τις επόμενες δεκαετίες θα πούμε το νερό νεράκι, καθώς αυτό θα μετατραπεί στο πιο πολύτιμο αγαθό. Ενδεικτικό παράδειγμα, η λίμνη Μιντ, μια δεξαμενή του ποταμού Κολοράντο. Βρίσκεται ακριβώς ανατολικά του Λας Βέγκας, στα σύνορα της Νεβάδα με την Αριζόνα. Οι ξηρασίες θα επιβαρύνουν την κατάσταση επηρεάζοντας και την αγροτική ανάπτυξη.
Οι Ελληνες αγρότες βιώνουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής με τις σοδειές τους να απειλούνται τη μια από το χαλάζι και την άλλη από τις παρατεταμένες ζέστες. Η παραγωγή βασικών καλλιεργειών έχει ήδη μειωθεί κατά 4%-10% τα τελευταία δέκα χρόνια και οι σοδειές ειδών που καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες νερού, όπως το καλαμπόκι, ενδέχεται να μειωθούν κατά 1/5 έως 1/3 μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Η μετατόπιση πληθυσμών είναι ένα ακόμη ανησυχητικό φαινόμενο που αναμένεται να κορυφωθεί τις επόμενες δεκαετίες. Μελέτες αναφέρουν ότι έως το 2050 143 εκατομμύρια άνθρωποι στην Υποσαχάρια Αφρική, στη Νότια Ασία και τη Λατινική Αμερική θα υποχρεωθούν να μετακινηθούν στη χώρα τους εξαιτίας της λειψυδρίας, των πιέσεων στη γεωργία και της ανόδου της στάθμης της θάλασσας.
Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για ένα σημείο δίχως επιστροφή: την κλιματική ρήξη. Αυτό έχει να κάνει με την πιθανή εξαφάνιση των λεγόμενων «ζωτικών σημείων» της Γης. Ενδεικτικό παράδειγμα, ο μεγαλύτερος πνεύμονας της Γης: ο Αμαζόνιος. Σύμφωνα με τις οικολογικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, τα τελευταία δέκα χρόνια η πλούσια χλωρίδα της περιοχής εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα απ’ όσο απορροφά. Συγκεκριμένα, πρόσφατη έρευνα καταδεικνύει ότι οι πυρκαγιές που σηµειώνονται στο τροπικό δάσος παράγουν 1,5 δισεκατοµµύριο τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως τη στιγµή που η βλάστηση απορροφά µόλις µισό δισεκατοµµύριο τόνους.
Η Αρκτική είναι μία ακόμα πληγή. Οι πάγοι λιώνουν με πιο γρήγορο ρυθμό από αυτόν που περίμενε κανείς και η εξαφάνιση του καλοκαιρινού πάγου από τη θάλασσα της Αρκτικής είναι πλέον γεγονός. Οι ειδικοί προειδοποίησαν ότι η γενιά αυτή είναι η τελευταία που θα δει πάγους στην Αρκτική τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα δυσοίωνα αυτά νέα επιβεβαιώνει και πρόσφατη γερμανική επιστημονική ερευνητική αποστολή εκεί, συνολικού κόστους 165 εκατ. δολαρίων. Το συμπέρασμα; Ο Αρκτικός ωκεανός πεθαίνει…
Η κρισιμότητα της κατάστασης αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι ακόμα κι αν καθίστατο εφικτή μια ριζική αλλαγή στον τρόπο ζωής και κατανάλωσης και πάλι δεν θα επιστρέφαμε στο παρελθόν. Θα μπορούσαμε, όμως, να περιορίσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για τις μελλοντικές γενιές. Η Ε.Ε., πάντως, μοιάζει αποφασισμένη να κινηθεί με άλλες ταχύτητες, μεταβαίνοντας σε μια νέα εποχή πράσινης ανάπτυξης και οικονομίας. Κι αν αυτό ακούγεται μακρινό, ας αναλογιστεί κανείς πόσο μακρινή έμοιαζαν μέχρι πρότινος η Αρκτική, ο Αμαζόνιος, ο Καναδάς και η Σιβηρία. Πλέον το κακό έχει χτυπήσει και τη δική μας πόρτα. Ακόμα κι αν προσποιούμαστε ότι δεν είμαστε εδώ…
