Συγκλονισμένοι παρακολουθούμε την ατελείωτη καταστροφή περιβαλλοντικού και κοινωνικού πλούτου από τις πυρκαγιές φέτος, αλλά δυστυχώς οι απειλές από σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις λόγω καιρικών φαινομένων είναι εμπρός μας. Στην καμένη γη που αφήνουν οι δασικές φωτιές και στο καυτό περιβάλλον της κλιματικής κρίσης εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα καιρικά επεισόδια που έχουν σημαντικές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις στη χώρα μας, συχνά σοβαρές καταστροφές και θανάτους. Το πιο χαρακτηριστικό και επικίνδυνο φαινόμενο είναι οι πλημμύρες, που ξεσπούν κυρίως τους φθινοπωρινούς μήνες και γίνονται ακόμα πιο επικίνδυνες λόγω και της αποψίλωσης των δασών.
Την περίοδο 2000-2019 καταγράφηκαν 471 καιρικά επεισόδια στην Ελλάδα, τα οποία προκάλεσαν 675 καιρικά φαινόμενα (μερικά επεισόδια μπορούν να προκαλέσουν άνω του ενός καιρικού φαινομένου, όπως πλημμύρα και κεραυνούς) με κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις. Το 32% εξ αυτών είχαν βαριές επιπτώσεις τουλάχιστον σε πέντε νομούς της χώρας, προκαλώντας καταστροφές ή και θανάτους, το 37% είχαν σημαντικές επιπτώσεις σε δίκτυα και υποδομές τουλάχιστον σε 2-4 νομούς και μία μεγάλη πόλη (άνω των 100.000 κατοίκων), και το 31% είχε μικρές επιπτώσεις, κυρίως στις συγκοινωνίες και τις επικοινωνίες, εντοπισμένες σε ένα νομό. Το 61,4% των φαινομένων αφορά πλημμύρες. Τα στοιχεία προέρχονται από μελέτη ερευνητών του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΙΕΠΒΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (Κ. Παπαγιαννάκη, Α. Σαλονικίδη, Β. Κοτρώνη και Κ. Λαγουβάρδος). Η τάση συνεχίστηκε και το 2020 με 24 καιρικά επεισόδια, ενώ το 2021 είχαν καταγραφεί 17 μέχρι τις 11 Αυγούστου.
Το ΙΕΠΒΑ δημιούργησε μια βάση δεδομένων (https://meteo.gr/weather_cases.cfm), προσβάσιμη στο κοινό, όπου αποθηκεύονται στοιχεία που αφορούν πλημμύρες, κεραυνική δραστηριότητα, χαλαζοπτώσεις, χιόνι/παγετό, ανεμοθύελλες, ανεμοστρόβιλους και καύσωνες. Στη βάση δεδομένων δεν περιλαμβάνονται πυρκαγιές, που δεν αποτελούν καιρικό φαινόμενο, και άρα δεν υπάρχει αναφορά στα καταστροφικά αποτελέσματα πυρκαγιών, όπως το 2007, στο Μάτι και αλλού.
Στην 20ετή καταγραφή παρουσιάζεται μια τάση ανόδου της συχνότητας εμφάνισης καιρικών επεισοδίων με αρνητικές κοινωνικοοικονομικές συνέπειες, η οποία συνάδει με την πορεία εξέλιξης της κλιματικής αλλαγής. Οι μελετητές υπογραμμίζουν πως «βασική αιτία της αύξησης των καταγεγραμμένων απωλειών από καιρικά φαινόμενα αποτελεί το σύγχρονο μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών, με την έντονη συσσώρευση ανθρώπινου και οικονομικού δυναμικού σε αστικά κέντρα, χωρίς τον προαπαιτούμενο σχεδιασμό των υποδομών». Ειδικά για τη χώρα μας σημειώνουν πως «η Ελλάδα βιώνει συχνά επεισόδια με αρκετά σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, λόγω της γεωμορφολογίας, των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών της, των ανεπαρκών υποδομών της και της κακοδιαχείρισης που έχει υποστεί ο φυσικός πλούτος της χώρας».
Οπως τονίζεται, στην Ελλάδα οι πλημμύρες είναι το πιο συχνό είδος φυσικών καταστροφών που σχετίζονται με τον καιρό, γεγονός στο οποίο συμβάλλουν δραστικά, μεταξύ άλλων, η εκτεταμένη καταστροφή δασικής βλάστησης, η αύξηση του συντελεστή απορροής λόγω ανθρωπογενών παρεμβάσεων στις λεκάνες απορροής και η έλλειψη τεχνικών έργων για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Πιο επικίνδυνοι μήνες για την απώλεια ζωών λόγω πλημμύρας είναι οι φθινοπωρινοί και οι χειμερινοί μήνες. Κατά τη διάρκεια της εικοσαετίας οι περισσότερες απώλειες εμφανίζονται τον Νοέμβριο, με βασικό συμβάν την πλημμύρα στη Μάνδρα Αττικής (Νοέμβριος 2017) με 24 νεκρούς. Οσον αφορά τη γεωγραφική κατανομή των επεισοδίων, οι πιο επιβαρυμένες περιοχές είναι η Αττική, η Θεσσαλονίκη, η Ηλεία και τα Χανιά, με 162, 72, 58 και 48 επεισόδια αντίστοιχα. Από τα 162 επεισόδια στην Αττική, τα 70 είχαν σοβαρές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, προκαλώντας και 53 θανάτους, αυξημένο συγκριτικά μερίδιο. «Δεν είναι τυχαίο ότι ο Νομός Αττικής, όπου διαμένει περίπου το 35% του συνολικού πληθυσμού, επηρεάστηκε από το 1/4 των επεισοδίων. Ως η πλέον πυκνοκατοικημένη και σημαντικότερη βιομηχανική και εμπορική περιφέρεια της Ελλάδας, και έχοντας υποστεί εκτεταμένη αποδάσωση και αστικοποίηση, η Αττική αποτελεί μια ιδιαίτερα ευάλωτη περιοχή σε έντονα καιρικά φαινόμενα», σημειώνουν οι ερευνητές του Αστεροσκοπείου. Πόσο δραματικά επιβεβαιώνονται αυτές οι εκτιμήσεις μετά τις φετινές καταστροφικές πυρκαγιές στην Αττική και τι καθήκοντα δημιουργούν…
Οσον αφορά τις απώλειες ανθρώπινων ζωών, αυτές φτάνουν τις 214 την 20ετία 2000-2019. Το μεγαλύτερο μέρος οφείλεται σε πλημμύρες, καθώς 130 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε πλημμυρικά φαινόμενα. Επίσης, 38 άνθρωποι σκοτώθηκαν από κεραυνούς.
Το κοντινό παρελθόν προειδοποιεί για τις απειλές του άμεσου μέλλοντος. Ακούει κανείς;
