Πολλή κουβέντα έγινε, και θα συνεχίσει να γίνεται, για το «κατοστάρικο» που θα πρέπει να πληρώνουν μηνιαίως, βάσει απόφασης της κυβέρνησης, όσοι άνω των 60 ετών παραμείνουν ανεμβολίαστοι.
Με απόφαση της Ολομέλειάς του, μόλις πριν λίγες μέρες, το Συμβούλιο της Επικρατείας αποφάσισε υπέρ της υποχρεωτικότητας του εμβολιασμού για συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων, στην υγεία και στις Μονάδες της ΕΜΑΚ στο Πυροσβεστικό σώμα, κρίνοντας συνταγματικές τις σχετικές ρυθμίσεις.
Η «Πελοπόννησος της Δευτέρας» ζήτησε από δύο καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου την άποψή τους επί του θέματος, με συγκεκριμένο ερώτημα:
-Εκτιμάτε ότι είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα η πρόσφατη απόφαση της Κυβέρνησης για επιβολή διοικητικού προστίμου 100 ευρώ μηναίως σε όσους άνω των 60 ετών δεν εμβολιάζονται; Ή μήπως πάσχει κάπου συνταγματικά;
-Εάν κάποιος, στον οποίο καταλογιστεί πρόστιμο, προσφύγει στο δικαστήριο, πιθανολογείτε ότι θα δικαιωθεί ή όχι; Ή μήπως το δικαστήριο μπορεί να αποφανθεί μόνο επί της υποχρεωτικότητας του εμβολίου και όχι επί της επιβολής προστίμου;
Ακρίτας Καϊδατζής: Απρόσφορο, δυσανάλογο, αναποτελεσματικό
Ο Ακρίτας Καϊδατζής,επίκουρος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Oι όροι της επιβολής υποχρεωτικού εμβολιασμού οφείλουν να τηρούν την αρχή της αναλογικότητας. Ιδίως, οι έννομες συνέπειες από τη μη συμμόρφωση οφείλουν να περιορίζονται στις απολύτως αναγκαίες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και τότε μόνο να επιλέγονται επαχθέστερα μέσα, όταν έχουν εξαντληθεί τα ηπιότερα.
Εν προκειμένω, η μοναδική έννομη συνέπεια που συνδέεται με τη μη συμμόρφωση στην υποχρέωση εμβολιασμού είναι η επιβολή διοικητικού προστίμου, δηλαδή ένα καθαρά εισπρακτικού χαρακτήρα μέτρα.
Το εμφανέστερο πρόβλημα της προβλεπόμενης κύρωσης είναι το ύψος του προστίμου, το οποίο καθορίζεται οριζόντια και αδιακρίτως για όλους σε 100 ευρώ το μήνα. Αυτό είναι ένα διπλό πρόβλημα. Από τη μια, δίνει τη δυνατότητα σε όσους έχουν υψηλά εισοδήματα να «εξαγοράσουν» τη μη τήρηση της υποχρέωσης.
Ως προς αυτούς, το πρόστιμο δεν έχει αποτρεπτικό χαρακτήρα, είναι ένα αμιγώς εισπρακτικό μέτρο, απολύτως απρόσφορο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, που είναι να εμβολιαστούν όλοι όσοι ανήκουν στη βαρυνόμενη ομάδα.
Από την άλλη, για χαμηλόμισθους ή χαμηλοσυνταξιούχους το πρόστιμο δεν έχει αποτρεπτικό, αλλά τιμωρητικό χαρακτήρα, υπερβαίνει δηλαδή κατά τρόπο εμφανώς δυσανάλογο τον επιδιωκόμενο σκοπό.
Μηνιαίο πρόστιμο που ισούται με περίπου το ένα πέμπτο του βασικού μισθού ή το ένα τρίτο της προνοιακής σύνταξης είναι απλούστατα εξοντωτικό. Επομένως, ο υποχρεωτικός εμβολιασμός για τους άνω των 60 ετών, έτσι όπως, προβλέφθηκε, δεν τηρεί τη συνταγματική επιταγή της αναλογικότητας.
Αλλά δεν είναι αυτό το μεγαλύτερο πρόβλημα του μέτρου. Το δυστύχημα είναι πως θα αποδειχθεί απολύτως αναποτελεσματικό. Για τους έχοντες, έχει μηδενική αποτρεπτική αξία. Για πολλούς άλλους, θα λειτουργήσει ως «κόκκινο πανί», θα προκαλέσει αντιδράσεις -η λογική του backlash– και, δυστυχώς, θα υποδαυλίσει τις πιο ακραίες φωνές του αντιεμβολιαστικού κινήματος.
Ήταν η χειρότερη επιλογή στη χειρότερη στιγμή.
Χαράλαμπος Τσιλιώτης: Το δικαίωμα δεν είναι απεριόριστο…
Ο Χαράλαμπος Τσιλιώτης, αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού και Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.
Η απόφαση της κυβέρνησης να καταστεί ο εμβολιασμός κατά της ασθένειας Covid-19 υποχρεωτικός για όσους είναι ηλικίας άνω των 60 ετών, με την επιβολή διοικητικού προστίμου 100 ευρώ ανά μήνα για τους παραβάτες, βρίσκεται καταρχήν εντός των ορίων του Συντάγματος.
Αποτελεί έναν θεμιτό περιορισμό στο δικαίωμα στον σωματικό αυτοκαθορισμό που προστατεύεται από το άρθρο 5 παρ. 5 Συν στο πλαίσιο του δικαιώματος στην υγεία, το οποίο όμως, όπως όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα, δεν είναι απεριόριστο, εφόσον (ο περιορισμός) επιβάλλεται με νόμο, τηρουμένης της αρχής της επιφύλαξης του νόμου αλλά και της αρχής της αναλογικότητας, είναι δηλ. κατάλληλος, αναγκαίος και αναλογικός υπό στενή έννοια για την επίτευξη του θεμιτού σκοπού του εμβολιασμού της ευπαθούς αυτής ηλικιακής ομάδας του πληθυσμού με περαιτέρω στόχο την επίτευξη της ανοσίας για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και υγείας αλλά και της αποφυγής κατάρρευσης του ΕΣΥ.
Η αναλογικότητά του έγκειται στο ότι άλλα μέτρα ηπιότερα που εφαρμόστηκαν μέχρι πρότινος απέβησαν αναποτελεσματικά ή ανεπαρκή για την επίτευξη αυτού του σκοπού. Επίσης, το μέτρο είναι σύμφωνο και με την συνταγματική αρχή της ισότητας ενώπιον του νόμου εφόσον η διαφορετική αντιμετώπιση αυτής της ηλικιακής ομάδας δικαιολογείται από τα υψηλά ποσοστά ανεμβολίαστων, διασωληνωμένων και νεκρών αυτής της ηλικιακής ομάδας από τον κορονοϊό.
Το μόνο πρόβλημα που εντοπίζεται κατά τη γνώμη μου είναι στον οριζόντιο χαρακτήρα του σε σχέση με την ηλικιακή ομάδα που απευθύνεται, εφόσον θίγει εν πολλοίς την κατηγορία των συνταξιούχων, ένα μέρος των οποίων είναι χαμηλοσυνταξιούχοι που ζουν από μία σύνταξη 500 ή 600 ευρώ. Μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις από μία σύνταξη ζουν δύο άτομα για όσες συζύγους δεν λαμβάνουν σύνταξη. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να θεωρηθεί ότι το μέτρο όχι μόνο αντιβαίνει στην αναλογικότητα υπό στενή έννοια, αλλά και ότι θίγεται η ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια από την οποία σε συνδυασμό και με την αρχή του κοινωνικού κράτους προστατεύεται το κατώτατο επίπεδο διαβίωσης, το οποίο μπορεί να θιγεί με την επιβολή ενός προστίμου ακόμα και των 100 ευρώ για ανθρώπους που με δυσκολία επιβιώνουν με μία σύνταξη.
Στην περίπτωση αυτή η συνταγματικότητα του μέτρου ελέγχεται κατά περίπτωση και εάν κάποιος συνταξιούχος μπορεί να αποδείξει με βάση το εισόδημά του και τον εν γένει τρόπο διαβίωσής του ότι θίγεται η ίδια του η υπόσταση με την επιβολή αυτού του μέτρου, μπορεί να προσφύγει στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια και να προσβάλει την πράξη επιβολής προστίμου με προσφυγή και αίτηση αναστολής. Βέβαια, το κόστος της δίκης θα είναι πολύ μεγαλύτερο απ’ ό,τι τελικά το οικονομικό όφελος σε περίπτωση ευδοκίμησης της προσφυγής του.
Κατά την γνώμη μου, η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού, υπό τις ως άνω προϋποθέσεις, είναι σύμφωνη με το Σύνταγμα ακόμα κι αν γενικευθεί και σε άλλες ηλικιακές ομάδες και άλλες επαγγελματικές κατηγορίες. Τα συνταγματικά αγαθά της ανθρώπινης ζωής και υγείας είναι υπέρτερα και δικαιολογούν δραστικούς περιορισμούς στο δικαίωμα στον σωματικό αυτοκαθορισμό από την βιοϊατρική παρέμβαση στον εμβολιασμό, εφόσον πλην των αρχών της νομιμότητας και αναλογικότητας, η υποχρεωτικότητα βασίζεται σε έγκριτα επιστημονικά πορίσματα και προβλέπονται εξαιρέσεις για όσους ο εμβολιασμός αντεδείκνυται.
Πελοπόννησος (Χρήστος Βεργανελάκης)
