Ο γιος ζητάει από τη μάνα του ένα μαχαίρι. Στα μάτια της εμφανίζεται ο φόβος. «Τι θέλεις το μαχαίρι;» ρωτάει. «Μα για να κόψω τα αμπέλια, μάνα», της απαντά χαμογελώντας. Ετσι ξεκινά ο «Ματωμένος γάμος» του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα σε σκηνοθεσία Μαρίας Μαγκανάρη. Ο κύκλος της παράστασης κλείνει με ένα μαχαίρι. Η σκηνή πλέον έχει γυμνωθεί από τους υφασμάτινους ζωγραφισμένους –απεικόνιζαν τον εσωτερικό διάκοσμο των σπιτιών– τοίχους (πρωτότυπο και λειτουργικό το σκηνικό της Κλειώς Μπομπότη). Η μάνα είναι πλέον μόνη. «Τα δάκρυά μου θα έλθουν όταν θα μείνω μόνη, από τις πατούσες των ποδιών μου, από τις ρίζες μου», λέει και θρηνεί τον θάνατο του γιου της κρατώντας το μαχαίρι.
Οι δύο γονείς (Μαρία Κεχαγιόγλου, Γιάννης Σιαμσάρης) ετοιμάζουν τον γάμο των παιδιών τους (Δήμητρα Βλαγκοπούλου, Βαγγέλης Αμπατζής). Μόνο που η νύφη έχει προ ετών δώσει όρκο σε έναν άλλο άντρα, τον Λεονάρντο (Νικόλας Παπαγιάννης). Εκείνος όμως παντρεύτηκε άλλη, αλλά τώρα, που βλέπει να χάνει τον νεανικό του έρωτα, ξυπνάει το παλιό πάθος, ο πατημένος όρκος τον «τρώει». «Γιατί με κοιτάζεις έτσι; Εχεις ένα αγκάθι σε κάθε μάτι», του λέει η γυναίκα του (Σύρμω Κεκέ). Στον γάμο η νύφη φοράει ένα κατακόκκινο νυφικό (κοστούμια του Αγγελου Μέντη). Λίγο μετά τον γάμο, το σκάει με τον Λεονάρντο, τους ακολουθεί ο γαμπρός και ο κύκλος του αίματος κλείνει με την αλληλοεξόντωσή τους.
Το πεπρωμένο
«Ο Λεονάρντο είναι ο μόνος που έχει όνομα στο έργο. Ο Λόρκα παρουσιάζει μια σύγκρουση του συλλογικού και της ατομικότητας. Ο Λεονάρντο έχει “σπάσει τα αυγά”, έχει ξεφύγει από το πεπρωμένο. Θα φτάσει και η νύφη εκεί, αλλά αυτό θα συμβεί στο τέλος της διαδρομής», αναφέρει στην «Κ» η Μαρία Μαγκανάρη, η οπτική της οποίας αναδεικνύει ένα διαχρονικό ερώτημα. «Είναι οι επιλογές μας στη ζωή αληθινά δικές μας ή τις κουβαλάμε στο αίμα μας, σαν το χρώμα των μαλλιών και των ματιών μας; Μπορούμε τελικά να γίνουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε; Βέβαια, υπάρχει το αίμα που σε πάει κάπου αλλού, κάτι ισχυρό που κληροδοτείται. Ακόμη κι αν πιστέψεις ότι θα το γκρεμίσεις, όλοι είναι θεματοφύλακές του», παρατηρεί η σκηνοθέτις, η οποία τα τελευταία χρόνια προσεγγίζει δημιουργικά τους κλασικούς του σύγχρονου θεάτρου.
Οι τρεις Μοίρες, όπως τις ορίζει η ελληνική μυθολογία, εμφανίζονται στην παράσταση, προωθώντας τη ροή και ενισχύοντας την ποιητική της διάσταση (στους ρόλους η Νόνη Ιωαννίδου, η Μαρία Σκουλά και η Ευσταθία Λαγιόκαπα). «Εχουν περάσει δύο χρόνια κατά τα οποία αναμετριόμαστε με την πανδημία, με τον θάνατο. Σ’ όλη τη ζωή μας αυτή την αναμέτρηση έχουμε, με τη μοίρα και τον θάνατο. Μπορούμε να ξεφύγουμε;» παρατηρεί η Νόνη Ιωαννίδου. «Δεν μπορώ να δεχτώ ότι δεν έχουμε επιλογές. Υπάρχουν κανόνες, αλλά οι άνθρωποι μπορούν να ακολουθήσουν την ψυχή τους και να ανοίξουν καινούργιους δρόμους», επισημαίνει η Μαρία Σκουλά.
Το αίμα
«Και όμως, ακόμη κι αν ακολουθούμε τις εξελίξεις στα μικρά, στα σημαντικά αυτό θέλει ισχυρή εσωτερική δύναμη. Υπάρχει ένας σταθερός δεσμός με τους προηγούμενους: το αίμα. Τι παραλαμβάνεις και τι δίνεις στους επόμενους. Αυτό το νήμα δεν το έχουμε κόψει. Ενώ αλλάζει το ύφος, ο πυρήνας μένει ο ίδιος», λέει ο Νικόλας Παπαγιάννης.
Στο τέλος του έργου, η νύφη εμφανίζεται στην πόρτα του σπιτιού του σκοτωμένου άντρα της. «Δεν το ήθελα, το χέρι του άλλου με άρπαξε», λέει προς τη μάνα του γαμπρού σπαράζοντας. «”Κλάψε αλλά στη πόρτα”, της απαντά εκείνη. Νομίζω ότι αυτό που νοηματοδοτεί το φινάλε είναι πως η μάνα δεν αποδέχεται τη νύφη, αλλά την αφήνει να θρηνήσει διότι την καταλαβαίνει. Στη σκηνή βρίσκεται και η γυναίκα του Λεονάρντο. Σε μία κορυφαία τελετουργική πράξη, το μοιρολόι, ο Λόρκα δείχνει πως αγαπά τις γυναίκες. Οι γυναίκες βρίσκουν τρόπο να συνυπάρξουν στον θρήνο», παρατηρεί στην «Κ» η Μαρία Κεχαγιόγλου. «Η μάνα είναι για να αναθρέψει, αλλά και να θάψει», προσθέτει η σπουδαία ηθοποιός.
Λίγο πριν η αίθουσα βυθιστεί στο σκοτάδι του τέλους, ακούγεται ο ήχος των πόνων της ετοιμόγεννης γυναίκας του Λεονάρντο. Ενας νέος κύκλος ανοίγει.
Ο «Ματωμένος γάμος» παρουσιάζεται στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου από τις 23 Φεβρουαρίου.
