H εισβολή του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Ουκρανία δεν εξελίσσεται όπως την είχε προγραμματίσει, σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, με τη Ρωσία να αντιμετωπίζει πιο σκληρή ένοπλη αντίσταση από ό,τι περίμενε, αλλά και αρκετά σκληρές κυρώσεις από τη Δύση.
Αυτό εγείρει το ερώτημα σχετικά με τι πρόκειται να ακολουθήσει.
Αν και είναι σχεδόν αδύνατο να προβούμε σε προβλέψεις, οι στρατηγικοί αναλυτές επικεντρώνονται σε αρκετούς παράγοντες, όπως την απόδοση των στρατευμάτων και τον αντίκτυπο των κυρώσεων, ώστε να μπορέσουν να παρέχουν ορισμένα στοιχεία.
Ένα πράγμα που καθίσταται σαφές είναι ότι η απόδοση του ρωσικού στρατού, μέχρι στιγμής, επαναφέρει τον Πούτιν στην πραγματικότητα και, ενδεχομένως, επηρεάζει το εύρος των αποτελεσμάτων. «Κάθε μέρα που περνάει, οι Ουκρανοί όχι μόνο δεν χάνουν, αλλά κερδίζουν πολιτικά», δήλωσε ο Μάικλ Κλαρκ, πρώην διευθυντής του Royal United Services Institute, δεξαμενή σκέψης (think tank) στο Λονδίνο. «Και το πολιτικό κόστος γι’αυτόν αυξάνεται σε καθημερινή βάση.»
Ο Λόρενς Φρίντμαν, επίτιμος καθηγητής πολεμικών σπουδών στο King ‘s College στο Λονδίνο, θεωρεί ότι οι Ρώσοι δεν θα καταφέρουν να εγκαταστήσουν κάποια κυβέρνηση μαριονέτα στην Ουκρανία. «Δεν μπορούν να καταλάβουν ολόκληρη τη χώρα», είπε ο ίδιος. «Μια κυβέρνηση μαριονέτα στο Κίεβο που δεν υποστηρίζεται από ρωσικά όπλα δεν θα είχε καμία νομιμότητα και δεν θα επιβίωνε».
Ορίστε πέντε παράγοντες που, σύμφωνα με τους στρατιωτικούς αναλυτές, θα μπορούσαν να καθορίσουν την πορεία του πολέμου:
Οι δυνάμεις εισβολής
Δυτικοί στρατιωτικοί αναλυτές δεν κρύβουν την έκπληξή τους για τις κακές επιδόσεις των δυνάμεων της Ρωσίας, κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών της εισβολής. Θεωρούσαν ότι ο ρωσικός στρατός, που έχει εκσυγχρονιστεί, τουλάχιστον εδώ και μία δεκαετία, θα κατέπνιγε με μεγάλη ευκολία την πρώτη φάση της ουκρανικής αντίστασης.
Ωστόσο, η Ρωσία δεν έχει συμμετάσχει σε στρατιωτική επιχείρηση που να συνδυάζει όλους τους κλάδους του στρατού από τότε που οι Σοβιετικοί εισέβαλαν στο Αφγανιστάν, το 1979, και η εισβολή τότε δεν ήταν τόσο περίπλοκη όσο είναι σήμερα.
«Έχουμε όλοι εκπλαγεί από το γεγονός ότι αυτός ο νέος ρωσικός στρατός μοιάζει με τον παλιό Κόκκινο Στρατό – δεν είναι καλά εκπαιδευμένος, δεν διοικείται σωστά και διαθέτει πολύ κακή υλικοτεχνική υποστήριξη – γεγονός που συνεπάγεται είτε μεγάλη αποτυχία σχεδιασμού είτε…μεγάλη υποτίμηση του εχθρού», δήλωσε ο Κλαρκ, πρώην διευθυντής του Βασιλικού Ινστιτούτου Ηνωμένων Υπηρεσιών.
Η Ρωσική πολεμική αεροπορία, το ναυτικό και οι πυρηνικές της δυνάμεις έχουν, εν μέρει ή πλήρως, εκσυγχρονιστεί, συνέχισε ο ίδιος, αλλά ο ρωσικός στρατός φαίνεται να μην έχει ξεπεράσει τις παλιές του αδυναμίες.
«Οι Ρώσοι θα μάθουν», είπε ο Ρίτσαρντ Σίρεφ, Βρετανός πρώην Αναπληρωτής Περιφερειακός Στρατιωτικός Διοικητής του Οργανισμού Βορειοατλαντικού Συμφώνου (ΝΑΤΟ). «Θα μάθουν με τον δύσκολο τρόπο, με το να σκοτώνονται, ότι θα πρέπει να συντονίσουν…τον τρόπο που επιτίθενται με τα όπλα. Θα πρέπει να μάθουν να επιτίθενται πιο επαγγελματικά από ό,τι επιτίθενται σήμερα», σχολίασε ο ίδιος, αναφερόμενος στην ικανότητά τους να συνδυάζουν διαφορετικά στοιχεία της επιχείρησης.
Είναι πιθανό η Μόσχα σκόπιμα να μην εξαπέλυσε επίθεση ευρείας κλίμακας, στην αρχή του πολέμου, διότι δεν περίμενε ο λαός της Ουκρανίας να αντιστεκόταν τόσο σθεναρά. Θα μπορούσε να συνεχίσει με αυτές τις τακτικές, αν ήθελε απλώς να αποδυναμώσει την αντιπολίτευση.
Το πιο πιθανό σενάριο, όμως, σύμφωνα με ορισμένους στρατηγικούς αναλυτές, είναι οι Ρώσοι να χρησιμοποιήσουν περισσότερη δύναμη πυρός, ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν περισσότερες περιοχές στην Oυκρανία, πολιορκώντας πόλεις ή χρησιμοποιώντας βαρύ οπλισμό εναντίον των Ουκρανών.
«Κάτι τέτοιο θα κάνει τον Πούτιν να επιτεθεί, να γίνει πραγματικά άγριος, να αρχίσει να ρίχνει πυρά και βομβαρδισμούς πυροβολικού αδιάκριτα σε διάφορες αστικές περιοχές και να ισοπεδώσει τις ουκρανικές πόλεις. Όλα αυτά, όμως, θα στοιχήσουν ανθρώπινες ζωές», προέβλεψε ο Στρατηγός Σίρεφ.
Οι αμυντικές δυνάμεις
Μέχρι στιγμής, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν αξιοποιήσει στο έπακρο τα στρατιωτικά τους μέσα εναντίον ενός μεγαλύτερου και περισσότερο εξελιγμένου αντιπάλου.
Η αργή πρόοδος της Ρωσίας αποτελεί «πρωτίστως την απόδειξη του θάρρους και της επιμονής του ουκρανικού στρατού και των εθελοντών που μάχονται με απίστευτα εντυπωσιακό τρόπο», δήλωσε ο Στρατηγός Σίρεφ. Το ηθικό αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα στον πόλεμο, συνέχισε ο ίδιος, και οι Ουκρανοί θεωρούν ότι έχουν «ηθικόν ακμαιότατον».
Η αποφασιστικότητα του Προέδρου, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, να παραμείνει στην εξουσία συνέβαλε στην ισχύ και την αποφασιστικότητα του ουκρανικού λαού. Οι εμφανίσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και τα βίντεο με Ουκρανούς πολίτες να αντιστέκονται, βοήθησαν το Κίεβο να κερδίσει τη συμπάθεια τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στη Δύση. Η Ρωσία, ωστόσο, έχει ήδη αρχίσει να επιτίθεται σε πύργους τηλεπικοινωνιών, ώστε να εμποδίσει τη διάδοση πληροφοριών.
Όσο περισσότερο αντιστέκεται ο επίσημος στρατός της Ουκρανίας, τόσο αυξάνονται τα προβλήματα του Πούτιν, ανέφεραν στρατηγικοί αναλυτές.
Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι ο ουκρανικός στρατός αργά ή γρήγορα θα λυγίσει. Πολεμάει με ό,τι έχει, συνεχώς, χωρίς καμία διακοπή. Η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να ενισχύει την πρώτη της γραμμή με νέα στρατεύματα.
Το ερώτημα είναι, τι θα συμβεί, αν γίνει αυτό. Γενικότερα, θεωρείται ότι η Μόσχα θα επιδιώξει να εγκαταστήσει μια κυβέρνηση στο Κίεβο που θα κυβερνάει το δυτικό τμήμα της χώρας, ενώ θα προσαρτήσει ένα μεγάλο μέρος της χώρας ανατολικά του ποταμού Δνείπερου.
Υπάρχει μία πιθανότητα ο επίσημος στρατός της Ουκρανίας να διαλυθεί και να προκληθεί εξέγερση. Αναλυτές εκτιμούν ότι τα δυτικά κράτη, ενδεχομένως, να υποστηρίξουν μια τέτοια εξέγερση, όπως οι ΗΠΑ υποστήριξαν την αντίσταση στη σοβιετική κατοχή του Αφγανιστάν, τη δεκαετία του 1980.
Στο ενδεχόμενο εξέγερσης, η Ρωσία ίσως χρειαστεί να αναπτύξει πολύ περισσότερα στρατεύματα για να την αντιμετωπίσει. Ειδικοί εκτιμούν ότι ο αριθμός των στρατευμάτων που θα χρειαστούν για να ελέγξουν και να καταλάβουν την επαναστατική Ουκρανία ανέρχεται σε περισσότερα από 500.000. «Ο Πούτιν δεν διαθέτει τέτοιο αριθμό στρατευμάτων, θα ξεμείνει από στρατιώτες και όλα θα θυμίζουν την εποχή της εμπλοκής της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν», δήλωσε ο Στρατηγός Σίρεφ.
Η απάντηση της Δύσης
Οι δυτικές κυβερνήσεις έχουν αποκλείσει το ενδεχόμενο άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής στην Ουκρανία, όπως και την πιθανότητα δημιουργίας μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων που θα τις φέρει σε άμεση σύγκρουση με τη ρωσική αεροπορία. Αντ’αυτού επέλεξαν να αποστείλουν όπλα, ώστε να βοηθήσουν τους Ουκρανούς να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, και να ενισχύσουν τον αριθμό των στρατευμάτων στις ανατολικότερες χώρες του ΝΑΤΟ.
Υπάρχει μία πιθανότητα, σύμφωνα με αναλυτές, η Ρωσία να επιδιώξει να κλείσει τα ουκρανοπολωνικά της σύνορα, ώστε να εμποδίσει τη ροή όπλων από τη Δύση. Ένα τέτοιο βήμα, όμως, θα αυξήσει τον κίνδυνο κλιμάκωσης της σύγκρουσης, με αποτέλεσμα να εμπλακούν και χώρες του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων και η Πολωνία.
Το μεγαλύτερο όπλο των δυτικών εθνών είναι οι οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες στοχεύουν να πλήξουν την οικονομία της Ρωσίας και πρόσωπα της ηγεσίας της. Οι κυρώσεις έχουν ως στόχο την κεντρική τράπεζα της Ρωσίας, εμπορικές τράπεζες καθώς και πολιτικούς και επιχειρηματικούς ηγέτες. Οι Ρώσοι σχηματίζουν ουρές έξω από τις τράπεζες για να βγάλουν χρήματα, και ο πληθωρισμός είναι πιθανό να εκτοξευθεί στα ύψη. Πολλοί Ρώσοι θα αντιμετωπίσουν σημαντικά οικονομικά προβλήματα.
Οι κυρώσεις αυτές μπορούν να ενισχυθούν ή να περιοριστούν, ανάλογα με τις ενέργειες της Ρωσίας. Θα έχουν σίγουρα κάποιο κόστος για τη Δύση. Είναι πιθανό να εντείνουν το υφιστάμενο πρόβλημα του πληθωρισμού, εάν η Ρωσία ανταπαντήσει διακόπτοντας τον ενεργειακό εφοδιασμό, ενώ θα μπορούσαν να οδηγήσουν και σε περιορισμό παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη.
Ο Σερ από το Εσθονικό Ινστιτούτο Εξωτερικής Πολιτικής δεν θεωρεί ότι οι κυρώσεις αυτές θα αλλάξουν τη γνώμη του Πούτιν. «Ο Πούτιν και άτομα από το στενό του περιβάλλον, τουλάχιστον όσοι ασχολούνται με ζητήματα πολιτικής και ασφάλειας, δεν έχουν ποτέ υποκύψει στη λογική των κυρώσεων», συνέχισε ο ίδιος.
Προς το παρόν, η Δύση φαίνεται να υποστηρίζει ευρέως την Ουκρανία, ο λαός της οποίας θεωρείται θύμα ενός αδικαιολόγητου και απρόκλητου πολέμου. Για τον λόγο αυτό οι δυτικές κυβερνήσεις δεν έχουν αποσύρει ακόμη τις κυρώσεις. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, η ενότητα αυτή υπέρ της Ουκρανίας ενδέχεται να διαβρωθεί εξαιτίας των οικονομικών δυσκολιών που θα προκύψουν.
Το ενδεχόμενο να επιβληθεί από τη Μόσχα κάποιου είδος διφορούμενης ειρήνης στην Ουκρανία, ίσως οδηγήσει τη Δύση σε συζητήσεις για άρση των κυρώσεων. Ορισμένες κυρώσεις θα μπορούσαν να αρθούν γρήγορα, άλλες, όμως, όπως αυτές κατά της ρωσικής ηγεσίας, ίσως να είναι πιο περίπλοκες σε περίπτωση δικών για εγκλήματα πολέμου.
Αναλυτές ανέφεραν ότι μια χώρα που θα μπορούσε να έχει μεγαλύτερη επιρροή στη Ρωσία είναι η Κίνα, οι ηγέτες της οποίας, πιθανότατα, να ανησυχούν για την προοπτική στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Αντίδραση Ρώσων πολιτών στο εσωτερικό της χώρας
Αυτό είναι το μεγάλο άγνωστο. Δεν είναι απλώς δύσκολο για τους Δυτικούς να αντιληφθούν τη ρωσική γνώμη, αλλά είναι και δύσκολο να καταλάβουν πώς αυτή επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων στη Μόσχα, ιδιαίτερα όταν αφορά έναν πρόεδρο, ο οποίος θεωρείται ότι αρχίζει να ασπάζεται τον απομονωτισμό και κατηγορείται ότι δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα.
Η πλειονότητα των Ρώσων παίρνουν τις πληροφορίες τους από τηλεοπτικά κανάλια στα οποία ασκείται λογοκρισία. Έτσι, οι περισσότεροι Ρώσοι πολίτες θα πιστέψουν ότι οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν δεν οφείλονται στην κυβέρνησή τους, αλλά στη Δύση.
Οι ρωσικές αρχές κατέστειλαν τις διαδηλώσεις κατά του πολέμου. Τα πρώτα σημάδια ανησυχίας έχουν γίνει εμφανή στη ρωσική ελίτ, της οποίας ο πολυτελής τρόπος ζωής, που απολάμβανε στη Δύση, έχει αρχίσει να απειλείται, εξαιτίας των κυρώσεων. Το εάν, όμως, ο Πούτιν νοιάζεται για αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα.
«Δεν αμφιβάλλω ότι αυτό είναι ανησυχητικό, ίσως και τρομακτικό, για κάποιους πολίτες που κατέχουν υψηλό προφίλ στη Ρωσία», δήλωσε ο Σερ.
Οι οικονομικές δυσκολίες που έχουν ήδη προκύψει υπονομεύουν έναν πυλώνα της προεδρίας του Πούτιν – το ότι πέτυχε τη σταθερότητα σε μία χώρα όπου επικρατούσε χάος, τη δεκαετία του 1990, υπό τον προκάτοχό του, Μπόρις Γέλτσιν.
Επιπλέον, το ενδεχόμενο εκστρατείας κατά οποιασδήποτε εξέγερσης στην Ουκρανία θα κόστιζε τις ζωές πολλών Ρώσων στρατιωτών, κάτι που στο παρελθόν έχει προκαλέσει την εξέγερση ακόμη και των πιο συντηρητικών στοιχείων του πληθυσμού που κανονικά θα υποστήριζαν τον Πούτιν.
«Ο Πούτιν δεν τον χρόνο για να το λύσει αυτό», λέει ο Φρίντμαν από το King ‘s College. «Οι οικονομικές δυσκολίες μόλις τώρα αρχίζουν να γίνονται αισθητές. Δεν μπορεί να αφήσει την κατάσταση αυτή να συνεχιστεί για εβδομάδες ή και μήνες – χρονικό διάστημα που θα μπορούσαν να διαρκέσουν οι πολιορκίες, πόσο μάλλον οι εξεγέρσεις. Ο χρόνος αποτελεί πραγματικό πρόβλημα για τον Πούτιν».
Ειρηνευτικές συνομιλίες
Η Ρωσία και η Ουκρανία έχουν ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες. Πολλοί σχεδιαστές στρατηγικής δηλώνουν απαισιόδοξοι ως προς το ενδεχόμενο να βρεθεί άμεση λύση.
Οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία με τον Ζελένσκι μπορεί να συνεπάγεται απώλεια της θέσης του Πούτιν, επειδή έχει στιγματίσει την ουκρανική κυβέρνηση, ψευδώς, ως μία ομάδα νεοναζί. Ωστόσο, ενδεχόμενη συμφωνία με οποιαδήποτε κυβέρνηση εγκαταστήσουν οι Ρώσοι δεν θα έχει καμία νομιμότητα εντός ή εκτός Ουκρανίας.
Οι μεταβλητές στις συνομιλίες αφορούν δύο ρωσικούς στόχους: την ουκρανική ουδετερότητα και το ουκρανικό έδαφος.
Η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, το 2014, και, πιθανότατα, θα επιδιώξει την αποδοχή της προσάρτησης αυτής από την Ουκρανία. Μπορεί, επίσης, να επιδιώξει να απορροφήσει περαιτέρω εδάφη ανατολικά του ποταμού Δνείπερου.
Ενδέχεται η Ρωσία να προσπαθήσει να «σπάσει την Ουκρανία σε κομμάτια και να αφήσει τη Δυτική Ουκρανία ήσυχη», δήλωσε η Άντζελα Στεντ, ειδική στις υποθέσεις για τη Ρωσία στο Πανεπιστήμιο Georgetown. Ωστόσο, καθώς κάτι τέτοιο θα άφηνε μία φιλοδυτική κυβέρνηση στο Κίεβο, την οποία ο Πούτιν έχει ήδη χαρακτηρίσει παράνομη, η ίδια δήλωσε ότι: «Το θεωρώ δύσκολο να συμβεί κάτι τέτοιο».
Το πιο πιθανό, σύμφωνα με αναλυτές, είναι η Ρωσία, τουλάχιστον, να επιδιώξει ένα σύνταγμα στην Ουκρανία, το οποίο θα παρέχει σημαντική ανεξαρτησία στα ανατολικά της χώρας, και ένα αποτελεσματικό βέτο επί της δράσης της ουκρανικής κυβέρνησης.
Οι Ουκρανοί θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε εκλογές – αλλά ο κίνδυνος για τη Ρωσία είναι ότι, ακόμη και στα ανατολικά, ενδεχομένως να μην της άρεσε το αποτέλεσμα.
Ο Κλαρκ είπε ότι ένα μοντέλο ουκρανικής ουδετερότητας που μπορεί να αρέσει στη Ρωσία είναι αυτό της Αυστρίας το 1955. Οι Σοβιετικοί αποσύρθηκαν από την Αυστρία με αντάλλαγμα τη συνταγματική εγγύηση ουδετερότητας, η οποία ισχύει μέχρι και σήμερα.
«Δεν νομίζω ότι η Ουκρανία, μετά από όλα αυτά, θα δεχόταν να είναι αβοήθητη», δήλωσε ο Φρίντμαν. «Μπορούν να διασφαλίσουν ξένες δυνάμεις και πυραύλους [αλλά], αν ήμουν Ουκρανός, δεν νομίζω ότι αυτό θα με απέτρεπε από το να θέλω να γίνω μέλος του ΝΑΤΟ».
