Η σκληρή αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών για μια παραβίαση που έφερε δύο τουρκικά μαχητικά F-16 μόλις 2,5 ναυτικά μίλια από την Αλεξανδρούπολη δεν αποτελεί παρά ένα ακόμα επεισόδιο στην ατμόσφαιρα κλιμακούμενης έντασης που καλλιεργείται από την Aγκυρα. Και αποτελεί και μια απόδειξη της τακτικής αντιμετώπισης που ακολουθούν οι Τούρκοι συνολικότερα, καθώς εντάσσουν την Ελλάδα σε ένα γενικότερο πολιτικό αφήγημα που συνδέεται και με τη σκληρή μάχη ενόψει των προγραμματισμένων για τον Ιούνιο του 2023 γενικών εκλογών.
Αργά το βράδυ της Παρασκευής, ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ Τανζού Μπιλγκίτς απάντησε στην ελληνική πλευρά υποστηρίζοντας ότι οι προκλήσεις κοντά στην Αλεξανδρούπολη ήταν τουρκική αντίδραση σε ελληνικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου της Τουρκίας δυτικά της Ιμβρου στις 16 Μαΐου και του Αίμου στις 17 Μαΐου. «Η Ελλάδα προσπαθεί για άλλη μια φορά να διαμορφώσει την αντίληψη της διεθνούς κοινής γνώμης εναντίον της χώρας μας χρησιμοποιώντας την ένταση που ξεκίνησε με τις δικές της προκλητικές ενέργειες», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Η πτήση των τουρκικών F-16 απέναντι από την Αλεξανδρούπολη δεν ήταν μια απλή παραβίαση, αλλά μια πρακτική κοινοποίηση της ενόχλησης της Aγκυρας για τον ρόλο που παίζει το ακριτικό λιμάνι. Η Αλεξανδρούπολη γίνεται, με απόφαση και στήριξη των ΗΠΑ, κόμβος άφιξης και εν συνεχεία προώθησης φυσικού αερίου προς τα Βαλκάνια και την Ευρώπη, ενώ την ίδια στιγμή λειτουργεί ως παρακαμπτήρια οδός των Στενών, που λόγω της Συνθήκης του Μοντρέ έχουν υποχρεώσει την Τουρκία να τα κλείσει σε πολεμικά πλοία τρίτων χωρών. Η Ελλάδα έχει χωρέσει και στο ανατολίτικο παζάρι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος από τη μια θέτει βέτο στην είσοδο της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και από την άλλη ζητεί F-16, επιστροφή στο F-35, μάλιστα δίχως να αναγκαστεί να επιστρέψει τους ρωσικούς S-400.
Για την Αθήνα, η επίδειξη αυτοσυγκράτησης, τα μηνύματα του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουάσιγκτον και η συμβολική στήριξη της δικαιοδοσίας των διεθνών θεσμών (επίσκεψη Νίκου Δένδια στη Χάγη) εκτιμάται ότι αποδίδουν καρπούς, καθώς είναι ορατό σε όλους ποιος δημιουργεί τα προβλήματα στην περιοχή. Ωστόσο, υφίσταται ουσιαστική ανησυχία για τον δρόμο της προκλητικότητας που ακολουθούν οι Τούρκοι. Η πτήση των τουρκικών F-16 απέναντι από την Αλεξανδρούπολη μπορεί να προκάλεσε διπλωματική αντίδραση, ωστόσο το προηγούμενο χρονικό διάστημα ο ουρανός πάνω από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου είχε μετατραπεί σε πεδίο εικονικών αερομαχιών, κάποια από τις οποίες μπορεί να είχε κακή κατάληξη.
Επιπλέον, ανησυχεί το γεγονός ότι ο κ. Ερντογάν φαίνεται να μην αισθάνεται καθόλου δεσμευμένος από την όποια παράκληση για συνοχή του ΝΑΤΟ εν καιρώ πολέμου, καθώς προέχουν οι δικοί του στόχοι. Και αναμένεται να φανεί πόσο ακόμα μπορεί να ασκήσει πίεση προς την Ελλάδα, χρησιμοποιώντας τη ως ένα ακόμα «ηχείο» στις απαιτήσεις του από τη Δύση.
Οι ισορροπίες
Η αναστάτωση που προκάλεσε στην Αγκυρα όλο το πρόγραμμα της επίσκεψης του Κυριάκου Μητσοτάκη στις ΗΠΑ είναι πρόδηλη. Τα αποτελέσματα της συνάντησής του με τον Τζο Μπάιντεν και η θερμή υποδοχή του στο Κογκρέσο προκαλούν εκνευρισμό. Η πιθανότητα της ένταξης της Ελλάδας στο πρόγραμμα των F-35, η στρατιωτική συνεργασία Αθήνας και Ουάσιγκτον με την έντονη παρουσία των ΗΠΑ σε Αλεξανδρούπολη και Κρήτη, όπως και τα χειροκροτήματα των Αμερικανών γερουσιαστών προς τον πρωθυπουργό, παρατηρήθηκαν με προσοχή στην τουρκική πρωτεύουσα. Η δήλωση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου έδειξε ξεκάθαρα τη δυσαρέσκεια της Αγκυρας για τις στενές ελληνοαμερικανικές σχέσεις: «Στη συνάντησή μου με τον Μπλίνκεν τού είπα πως πάντα τηρούσαν τις ισορροπίες στα ζητήματα της Κύπρου, της Τουρκίας και της Ελλάδας. Του ανέφερα πως το τελευταίο διάστημα έχασαν αυτή την ισορροπία. Ο ίδιος μου είπε πως θα τηρήσουν την ισορροπία. Οι ΗΠΑ πρέπει να είναι υπέρ του δικαίου».
Με το βέτο στην είσοδο Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ η Τουρκία διεκδικεί, εκτός από την αγορά F-16, και τη μελλοντική επανένταξή της στο πρόγραμμα των F-35.
Η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να κάνει «ρελάνς» σε όλο αυτό το κλίμα πιέζοντας το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ με το ζήτημα του βέτο στην ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στη Συμμαχία. Ομως αυτό που προκάλεσε εντύπωση είναι πως, μόλις δημοσιοποιήθηκε το ενδιαφέρον της Ελλάδας για τα F-35, ο κ. Τσαβούσογλου αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον Αμερικανό ομόλογό του Αντονι Μπλίνκεν αποκάλυψε πως η Τουρκία στις διαπραγματεύσεις που κάνει με την Ουάσιγκτον για τις εξελίξεις στο ΝΑΤΟ, εκτός από τα F-16, διεκδικεί και τη μελλοντική επανένταξή της στο πρόγραμμα των F-35, καθώς τόνισε πως η τουρκική κυβέρνηση ζητεί «την άρση των κυρώσεων CAATSA». Οι κυρώσεις είχαν επιβληθεί στην Τουρκία λόγω της απόφασής της να προμηθευτεί το ρωσικό αντιαεροπορικό σύστημα S-400, με αποτέλεσμα να αποκλειστεί από το πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35.
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξακολουθεί να δηλώνει πως «στο θέμα της Σουηδίας και της Φινλανδίας ξεκαθαρίσαμε στους αρμοδίους πως θα πούμε “όχι” στην ένταξή τους κι έτσι θα συνεχίσουμε», ωστόσο ο εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας Ιμπραήμ Καλίν, όπως και ο κ. Τσαβούσογλου, έχουν διαδοχικές τηλεφωνικές επαφές με ομολόγους τους και συνεχίζουν τις διαπραγματεύσεις.
Στην τουρκική πρωτεύουσα θεωρούν πως τώρα είναι η «χρυσή ευκαιρία» για παζάρια και για να αλλάξουν το αρνητικό κλίμα που επικρατεί για την Τουρκία. Εμπειροι αναλυτές και διπλωμάτες δεν προβληματίζονται καθόλου που 29 χώρες του ΝΑΤΟ είναι υπέρ της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας και η μόνη χώρα που θέτει εμπόδιο στην πορεία τους είναι η Τουρκία. Θεωρούν πως αυτό θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική δυνατότητα της Τουρκίας για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της, καθώς, όπως λένε, «αυξάνεται η τιμή που ζητούν για το προϊόν», το οποίο είναι να δώσουν την έγκρισή τους στην επέκταση του ΝΑΤΟ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Τουρκία προσπαθεί να κερδίσει τον περιορισμό της δράσης του PKK και του FETO σε ευρωπαϊκές χώρες, τα οποία θεωρεί τρομοκρατικές οργανώσεις, και να αρθούν τα εμπάργκο όπλων που εφαρμόζουν άμεσα ή έμμεσα πολλές χώρες του ΝΑΤΟ, όπως η Γερμανία, οι ΗΠΑ αλλά και η Σουηδία, που θέλει να γίνει νέο μέλος.
Αυτό που επιθυμούν άμεσα στην Αγκυρα είναι η κυβέρνηση Μπάιντεν να πιέσει περισσότερο το Κογκρέσο για να επιταχυνθεί η διαδικασία και να δοθεί η έγκριση της πώλησης αλλά και του εκσυγχρονισμού των F-16. Η Αγκυρα αναμένεται να τηρήσει σκληρή γραμμή, καθώς με όσα συνέβησαν στο ταξίδι του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Κογκρέσο υπάρχουν αναλύσεις που αναφέρουν πως με την παρούσα κατάσταση θα είναι αρκετά δύσκολο να δοθεί έγκριση σε οποιοδήποτε αίτημα της Τουρκίας. Στη γειτονική χώρα, αναλυτές εκτιμούν πως η Τουρκία με τη στάση της εντός του ΝΑΤΟ ικανοποιεί και τους στόχους της Ρωσίας, που βλέπει πως ο κ. Ερντογάν τουλάχιστον καθυστερεί την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας και δημιουργεί προβλήματα στους άμεσους στόχους των ΗΠΑ. Η Αγκυρα δεν έχει επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και στις ρωσικές εταιρείες, ενώ και οι πολίτες της επισκέπτονται κανονικά την Τουρκία και κάνουν χρήση των πιστωτικών καρτών τους δίχως κανένα πρόβλημα.
Ο εκνευρισμός
Εν τω μεταξύ, η Τουρκία έδειξε την έντονη ενόχλησή της για τη στρατιωτική συνεργασία της Ελλάδας με τις ΗΠΑ, αλλά και για τα εξοπλιστικά προγράμματα που έχουν ξεκινήσει, όπως η προμήθεια των μαχητικών Rafale και η ναυπήγηση των φρεγατών Belharra. Τώρα βλέπει πως ξεκίνησε η συζήτηση και για τα F-35. «Βλέπουμε την Ελλάδα. Οφείλει στη Δύση 400 δισ. ευρώ και η Δύση εξακολουθεί να της παρέχει οπλική υποστήριξη. Επιτρέπει στην Αμερική να δημιουργήσει μια βάση. Η Ελλάδα και η Γαλλία είχαν ήδη ενταχθεί και αποχώρησαν, αλλά μετά δυστυχώς η τότε κυβέρνηση της Τουρκίας τούς άνοιξε τον δρόμο και μπόρεσαν να επιστρέψουν στο ΝΑΤΟ. Γύρισαν και τι έγινε; Για παράδειγμα, η Αμερική έχει δημιουργήσει μια βάση στην Αλεξανδρούπολη», δήλωσε ο κ. Ερντογάν.
Ο υπουργός Αμυνας Χουλουσί Ακάρ ξεκαθάρισε πως δεν θέλει να βλέπει την Ελλάδα να εξοπλίζεται. «Aπό την Ελλάδα περιμένουμε να δει τα γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο και να λάβει τις σωστές και λογικές αποφάσεις. Δεν είναι παρά τεχνητό, για μια χώρα που έχει τόσο πολλά χρέη, να έχει τέτοιο σεβντά (αγάπη) εξοπλισμού ή να τρέχει για νέες συμμαχίες όταν υπάρχει συμμαχία στο ΝΑΤΟ», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αποστολή γεωτρύπανου στην Αν. Μεσόγειο
Τούρκοι πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν πως η κυβέρνηση Ερντογάν το επόμενο διάστημα θα τηρεί ακόμη πιο σκληρή στάση απέναντι σε Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία, καθώς θεωρούν πως το ελληνοκυπριακό λόμπι στις ΗΠΑ έχει προχωρήσει πολλά ζητήματα που είναι εναντίον της Τουρκίας. Αυτός ήταν και ο λόγος της έντονης αντίδρασης της τουρκικής ηγεσίας στις δηλώσεις του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, ιδιαίτερα στην αποστροφή περί μη αποδοχής λύσης δύο κρατών στην Κύπρο. Η Aγκυρα αναμένεται να συνεχίσει να θέτει ζητήματα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών, αλλά και να κατηγορεί την Ελλάδα για παραβιάσεις εναέριου χώρου. Οι αναλυτές δεν αποκλείουν να υπάρχει κινητικότητα στο Αιγαίο, όμως ως άμεση αλλαγή της τουρκικής στάσης θεωρούν πως θα μπορούσε να είναι η αποστολή γεωτρύπανου στην Ανατολική Μεσόγειο μετά τον Ιούλιο, οπότε θα έχουν γίνει οι επισκευές του τέταρτου πλωτού γεωτρύπανου της Τουρκίας, το οποίο έφτασε πριν από λίγες ημέρες στο λιμάνι Τάσουτζου στα νότια της χώρας, απέναντι από την Κύπρο.
