Μετά το ενεργειακό κραχ, που εκδηλώθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και προκαλεί τεράστια προβλήµατα στις ευρωπαϊκές κυρίως χώρες, έρχονται τώρα και οι τριγµοί στον επισιτιστικό τοµέα µε το πάγωµα στις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών και αγροτικών προϊόντων, που απειλούν να πυροδοτήσουν µία αδιανόητη για τα σύγχρονα δεδοµένα παγκόσµια κρίση.
Το κυρίως µέρος της τραγωδίας αυτού του πολέµου έχει ως θύµα την Ουκρανία και τους πολίτες της, αλλά οι επιπτώσεις αρχίζουν να επηρεάζουν όλο και περισσότερες χώρες, ενώ εκατοµµύρια άνθρωποι απειλούνται ακόµα και µε λιµό. Ο Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών προειδοποιεί για ένα άνευ προηγουµένου κύµα πείνας, εκτοπισµών, κοινωνικού και οικονοµικού χάους, καθώς εκτιµά ότι περίπου ενάµισι δισεκατοµµύριο άνθρωποι σε 94 χώρες είναι εκτεθειµένοι σε κάποια ή κάποιες από τις διαστάσεις αυτής της κρίσης.
Ρωσία, Ουκρανία και ∆ύση αδυνατούν να βρουν µία λύση για να εξαχθούν οι τεράστιες ποσότητες σιτηρών που έχουν µπλοκαριστεί στα λιµάνια της Μαύρης Θάλασσας – υπολογίζονται τώρα σε περίπου 25 εκατοµµύρια τόνους και αναµένεται να φτάσουν έως τον Οκτώβριο στο τριπλάσιο. Την ίδια ώρα και ενώ βρισκόµαστε στη 16η εβδοµάδα του πολέµου, καµία ένδειξη για ειρήνευση δεν υπάρχει στον ορίζοντα, µε τους Ρώσους να έχουν κερδίσει τις τελευταίες ηµέρες εδάφη στο ανατολικό µέτωπο και να δηλώνουν ότι πέτυχαν έναν από τους κύριους στόχους τους, που ήταν να ελέγξουν µία χερσαία σύνδεση της Ρωσίας µε την Κριµαία.
Αυτό σηµαίνει ότι θεωρούν «ρωσικό έδαφος» τις νότιες περιοχές του Ντονέτσκ και της Ζαπορίζια, αλλά και τη Χερσώνα. Στις τρεις αυτές περιφέρειες, όπως και στο Λουχάνσκ, η Μόσχα ετοιµάζει τη διενέργεια «δηµοψηφισµάτων» µέχρι τον Ιούλιο για την προσάρτησή τους στη Ρωσία, κατά τα πρότυπα της Κριµαίας ή έστω για την ανακήρυξή τους ως «ανεξάρτητες περιοχές».
Η Ουκρανία πάντως δηλώνει ανυποχώρητη και προσπαθεί να ενισχύσει την άµυνά της στο ανατολικό µέτωπο, όπου µαίνονται άγριες συγκρούσεις για τον έλεγχο της στρατηγικής σηµασίας πόλης Σεβεροντονέτσκ. Το Κίεβο περιµένει πιο αποφασιστική βοήθεια από τη ∆ύση, αρνούµενο να µπει σε συζητήσεις που υποκρύπτουν οποιαδήποτε λογική αποδοχής εδαφικών παραχωρήσεων, ενώ δυσφορεί µε τη στάση πρωτίστως του Παρισιού (και δευτερευόντως του Βερολίνου), καθώς θεωρεί ότι Eυρωπαίοι ηγέτες, όπως ο Εμανουέλ Μακρόν επιδιώκουν έναν συµβιβασµό µε τον Βλαντιμίρ Πούτιν, εις βάρος όµως της Ουκρανίας. «Για να είσαι ηγέτης, δεν χρειάζεται να θεωρείς τον εαυτό σου ηγέτη, αλλά να συµπεριφέρεσαι ως ηγέτης, εµείς δεν πρόκειται να ταπεινώσουµε κανέναν» ήταν το σχόλιο-απάντηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στη δήλωση του κ. Μακρόν, ότι «δεν πρέπει να ταπεινωθεί η Ρωσία, ώστε όταν σταµατήσουν οι µάχες στην Ουκρανία, να βρεθεί διπλωµατική λύση».
Αδιέξοδο
Η επισιτιστική κρίση µπαίνει όλο και πιο έντονα στην τραγική εξίσωση του πολέµου στην Ουκρανία, µε τον γενικό γραµµατέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες να επιµένει σε δυσοίωνες προβλέψεις. «Η σηµερινή κρίση διατροφικής ασφάλειας υπάρχει αληθινός κίνδυνος να µετατραπεί σε καταστροφή παγκοσµίων διαστάσεων το 2023», λέει ο κορυφαίος διπλωµάτης, επισηµαίνοντας ότι ο πόλεµος επιδεινώνει την κλιµατική κρίση, τις επιπτώσεις της πανδηµίας, αλλά και τις ανισότητες. Προς επίρρωση αυτών των προβλέψεων, ο Οργανισµός Τροφίµων και Γεωργίας των Ηνωµένων Εθνών διαπιστώνει ότι µέσα στο 2022 οι παγκόσµιες δαπάνες για την εισαγωγή τροφίµων αναµένεται να καταγράψουν σε σχέση µε πέρυσι αύξηση 51 δισ. δολαρίων (θα φτάσουν το 1,8 τρισ. δολάρια), λόγω της εκτόξευσης των τιµών, εξαιτίας και του πολέµου στην Ουκρανία.
Παρά ταύτα, καµία θετική εξέλιξη δεν έχει σηµειωθεί ως τώρα στις προσπάθειες να βρεθεί µία λύση στη Μαύρη Θάλασσα, όπου επικρατεί ο «νόµος των ναρκών».
Την περασµένη εβδοµάδα απέτυχε παταγωδώς µία τουρκική µεσολάβηση να υπάρξει συνεργασία µε τη Μόσχα, αλλά παρακάµπτοντας το Κίεβο, για την αποναρκοθέτηση λιµανιών, κυρίως της Οδησσού, ώστε να ξαναρχίσουν οι εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών και αγροτικών προϊόντων µε πλοία. Ο Σεργκέι Λαβρόφ ταξίδεψε µέχρι την Αγκυρα, αλλά οι δύο όροι που έθεσε, να επιτραπεί δηλαδή και στη Ρωσία να εξάγει σιτηρά και να αφαιρέσει η Ουκρανία τις νάρκες που έχει τοποθετήσει για την προστασία των λιµανιών της, δεν µπορούσαν να γίνουν δεκτοί. Το Κίεβο ζητά εγγυήσεις ασφαλείας, καθώς φοβάται ότι εάν επιτρέψει την πρόσβαση στα ουκρανικά λιµάνια, η Ρωσία θα επιχειρήσει να τα καταλάβει.
Πάντως η Μόσχα δηλώνει ότι ξεκινάει µόνη της την εξαγωγή σιτηρών -όχι στη ∆ύση- από τα λιµάνια που ελέγχει (κυρίως Μπερντιάνσκ και Μαριούπολη), µε τις Ηνωµένες Πολιτείες και τη Βρετανία να την κατηγορούν ότι κλέβει από τις ουκρανικές αποθήκες.
Σε κάθε περίπτωση, το Κρεµλίνο µετατρέπει την επισιτιστική κρίση σε µοχλό πίεσης, αφού, πέρα από τις ελλείψεις που παρατηρούνται ήδη σε χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, σφίγγει και ο οικονοµικός κλοιός γύρω από την Ουκρανία, η οποία εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τις εξαγωγές αυτές. Οι προσπάθειες να µεταφερθούν σιτηρά προς τη ∆ύση µέσω του σιδηροδροµικού δικτύου εκτιµάται ότι µπορεί να έχουν µόνο περιορισµένα αποτελέσµατα.
