Τα ποσοστά των παιδιών που μέθυσαν για πρώτη φορά σε ηλικία κάτω των 13 ετών (πρώιμη μέθη) είναι 9% για τα αγόρια και 5% για τα κορίτσια, με κυρίαρχο ποτό στην Ελλάδα να είναι το ουίσκι και η βότκα, ενώ στην υπόλοιπη Ευρώπη οι έφηβοι τα τσούζουν με μπίρα. Οι επιστήμονες της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής και των Προγραμμάτων «φιλικών» για εφήβους/νέους των ΠΟΥ/ ΕΚΠΑ καθώς και των Προγραμμάτων Κατάρτισης του Υπουργείου Υγείας, με επικεφαλής την Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής, Άρτεμη Τσίτσικα, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής χαρτογραφούν την (επιβλαβή) κατανάλωση αλκοόλ στον ανήλικο πληθυσμό και αναζητούν ομοιότητες και διαφορές με τις άλλες χώρες.
Η Πανευρωπαϊκή έρευνα ESPAD καταγράφει σημαντική αύξηση διαχρονικά των παιδιών που ξεκινούν τη χρήση αλκοόλ σε προεφηβική ηλικία. Τα ποσοστά των παιδιών που μέθυσαν για πρώτη φορά σε τόσο νεαρή ηλικία (πρώιμη μέθη) είναι 9% για τα αγόρια και 5% για τα κορίτσια. Από την εμπειρία στις Δομές Εφηβικής Υγείας του ΕΚΠΑ, αλλά και βασιζόμενοι σε στοιχεία ερευνών στην Ελλάδα προκύπτει ότι τα Ελληνόπουλα ξεκινούν να πίνουν αλκοόλ γύρω στην ηλικία των 12 ετών. Ενώ στους μαθητές στην Ευρώπη η μπύρα αποτελεί το κυρίαρχο ποτό, στην Ελλάδα πρώτα σε προτίμηση (24.8%) έρχονται τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλ (ουίσκι, βότκα). Σημαντική είναι ακόμη η πληροφορία ότι το αλκοόλ είναι η πρώτη εξαρτησιογόνος ουσία που δοκιμάζουν. Στην πατρίδα μας οι έφηβοι ξεκινούν με τα συσκευασμένα αλκοολούχα αναψυκτικά και ακολουθούν τα ποτά με υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλη (βότκα, ουίσκι), η μπίρα και το κρασί.
Το αλκοόλ μπορεί να προσφερθεί για πρώτη φορά σε μια οικογενειακή γιορτή ή και από φίλους. Oι έφηβοι πίνουν συνήθως το Σαββατοκύριακο, στα πάρτι με φίλους, σε ομάδες φίλων ή στο σπίτι φίλου όταν λείπουν οι γονείς του. Η χρήση και κατάχρηση αλκοόλ στην εφηβεία εξαρτάται από γενετικούς παράγοντες και την κληρονομικότητα, την ευαλωτότητα της προσωπικότητας, την οικογένεια και τη λειτουργικότητά της, ενώ σημαντικό ρόλο στην εφηβεία παίζει και η πίεση από τους συνομηλίκους. Όταν στην οικογένεια υπάρχει γονιός που πίνει ή όταν υπάρχουν οικονομικά, προσωπικά ή επικοινωνιακά προβλήματα, οι παράγοντες αυτοί οδηγούν τον έφηβο στη χρήση αλκοόλ.
Η εφηβεία αποτελεί μία περίοδο επαναστατικότητας, πειραματισμού και σημαντικής επιρροής από τους συνομηλίκους. Οι έφηβοι αρέσκονται να ακολουθούν «μόδες», να αποδεικνύουν στους συνομηλίκους τους ότι είναι θαρραλέοι, τολμηροί και να υιοθετούν συμπεριφορές ενηλίκων. Οι έφηβοι είναι ευάλωτοι στις υπερβολές και συχνά τους είναι δύσκολο να αυτοοριοθετούνται με αποτέλεσμα να φτάνουν σε ακραίες συμπεριφορές που συμπεριλαμβάνουν και τη χρήση αλκοολούχων ποτών. Επιπλέον, πίνουν για να μειώσουν το άγχος τους και για να λειτουργήσουν σεξουαλικά. Άλλωστε η χρήση αλκοόλ είναι καθόλα νόμιμη και παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ με πολύ γοητευτικό τρόπο.
Την πρωτιά στην κατανάλωση αλκοόλ στους ανήλικους κρατούν η Βουλγαρία, η νήσος Μαν, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Λετονία, η Αυστρία και η Δανία, ενώ τη χαμηλότερη μέση κατανάλωση έχουν η Αρμενία και η Κύπρος. Οι έφηβοι στη χώρα μας πίνουν σε εβδομαδιαία βάση αλλά δεν μεθούν τόσο συχνά όσο τα Αγγλάκια. Στη Μεγάλη Βρετανία περισσότερα από 10.000 παιδιά καταλήγουν ετησίως στο νοσοκομείο εξαιτίας του ποτού. Στην Ελλάδα τέτοια ακραία φαινόμενα δεν είναι συχνά. Ωστόσο, τέτοιες ειδήσεις καταγράφουν αύξηση τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας αγανάκτηση και θλίψη, αφού πρόκειται για απώλειες που αφορούν νέα και υγιή άτομα. Πρόκειται για ένα σενάριο που μπορεί να συμβεί στην εφηβεία, με τις κύριες αιτίες θανάτου να μη σχετίζονται με νοσήματα, αλλά με συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και να οφείλονται κατά κύριο λόγο σε ατυχήματα.
Το κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης έγκειται στη σωστή ενημέρωση των γονέων, οι οποίοι κατακλύζονται από αντιφατικές πληροφορίες σχετικά με την επικινδυνότητα της χρήσης ουσιών από τους νέους. Οι ίδιοι οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η δική τους στάση απέναντι στο αλκοόλ αποτελεί πρότυπο για τη συμπεριφορά που θα αναπτύξει ο έφηβος. Αποφύγετε τακτικές εκφοβισμού, και αποθαρρύνετε οι συμπεριφορές χρήσης αλκοόλ επισημαίνοντας στον έφηβο τις συνέπειες που θα τον οδηγήσουν σε καταστάσεις αμηχανίας. Όπως τα περισσότερα θέματα στην εφηβεία, έτσι και η αντιμετώπιση της κατάχρησης του αλκοόλ εστιάζεται στη σωστή εκπαίδευση και παιδεία που θα λάβουν τα παιδιά και οι έφηβοι από την οικογένεια, το σχολείο, τα ΜΜΕ και την πολιτεία. Τα τιμωρητικά μέτρα και οι απαγορεύσεις μπορεί να έχουν κάποιο προσωρινό αποτέλεσμα, ωστόσο το κλειδί είναι η παιδεία. Για τους γονείς, το παράδειγμα που δίνουν οι ίδιοι έχει πολύ μεγάλη δύναμη.
Στο σχολείο μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν οι εργασίες στις οποίες οι έφηβοι συμμετέχουν ενεργά και ενημερώνουν συνομηλίκους. Σημαντικά είναι ο έλεγχος της διαφήμισης, η ενημέρωση από τα ΜΜΕ και η δημιουργία εκπομπών για νέους. Έλεγχος στα κέντρα διασκέδασης και στα σημεία αγοράς των ποτών μπορεί να συμβάλλει στο να μην είναι προσιτά τα ποτά στις ευαίσθητες ηλικίες.
