Οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν εδώ και χιλιάδες χρόνια την ανίχνευση ψεύδους, αλλά αποτυγχάνουν παταγωδώς.
Στην πραγματικότητα, ο πολύγραφος ή «ανιχνευτής ψεύδους» δεν είναι αξιόπιστος. Με μόλις 15 λεπτά εκπαίδευσης, οι άνθρωποι μπόρεσαν να νικήσουν σταθερά τη δοκιμασία αυτή, όπως έχουν δείξει οι διάφορες έρευνες.
Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ αναφέρει μάλιστα ότι «η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεν πρέπει να βασίζεται σε αυτά τα μηχανήματα για τον έλεγχο υποψήφιων ή εν ενεργεία υπαλλήλων ή για τον εντοπισμό κατασκόπων ή άλλων κινδύνων για την εθνική ασφάλεια, επειδή τα αποτελέσματα είναι άκρως ανακριβή».
Υπάρχει όμως κάποιος τρόπος να ανιχνεύσουμε ψέματα με βάση την επιστήμη; Στην πραγματικότητα, ναι, και περιλαμβάνει την κατανόηση της ψυχολογίας πίσω από το πώς σκέφτονται οι ψεύτες.
Πώς να καταλάβετε πότε κάποιος λέει ψέματα;
Το 2009, συστήθηκε η High-Value Detainee Interrogation Group (HIG) για να αναπτύξει νέες βέλτιστες πρακτικές ανίχνευσης ψεύδους και μέχρι το 2016, είχε αφιερώσει περισσότερα από 15 εκατομμύρια δολάρια σε περισσότερα από 100 ερευνητικά προγράμματα με κορυφαίους ψυχολόγους.
Τι κάνουν λοιπόν οι άνθρωποι που είναι απίστευτα καλοί στο να πιάνουν ψεύτες επί τόπου; Η HIG παραθέτει πέντε βασικές ικανότητες:
1. Είναι ευγενικοί
Πρέπει να κάνεις τον ψεύτη να σε συμπαθήσει. Για να ανοιχτούν όμως, χρειάζεται πολύ συζήτηση. Έτσι ώστε να κάνουν ένα λάθος που να φανερώνει την απάτη τους.
Η έκθεση HIG διαπίστωσε ότι ο «κακός αστυνομικός» δεν είναι αποτελεσματικός, αλλά ο «καλός αστυνομικός» είναι. Όλοι θέλουν να τους φέρονται με σεβασμό. Και όταν έχουν απέναντί τους ευγενικούς ανθρώπους, είναι πιο πιθανόν να μιλήσουν.
2. Δεν βασίζονται πολύ στη γλώσσα του σώματος
Ο Aldert Vrij, καθηγητής ψυχολογίας και κορυφαίος ειδικός στην ανίχνευση ψεύδους, λέει ότι τα στοιχεία της γλώσσας του σώματος σπάνια είναι προγνωστικά.
Υπάρχει ένας κοινός μύθος: «Οι ψεύτες δεν θα σας κοιτάξουν στα μάτια». Η HIG όμως στην έρευνά της διαπίστωσε ότι «η αποστροφή του βλέμματος δεν έχει αποδειχθεί ποτέ αξιόπιστος δείκτης».
Και αν αυτό δεν είναι αρκετό για να ανατρέψει το συγκεκριμένο μύθο, υπάρχει μια μελέτη του 1978 για τη συμπεριφορά των έγκλειστων ψυχοπαθών που λέει ότι κοιτάζουν τους ανθρώπους στα μάτια πιο συχνά από τους μη ψυχοπαθείς.
3. Κάνουν απρόβλεπτες ερωτήσεις
Ρωτήστε ένα ανήλικο άτομο σε ένα μπαρ πόσο χρονών είναι και θα ακούσετε ένα σίγουρο «είμαι 21». Τι θα γινόταν όμως αν το ρωτούσατε: «Ποια είναι η ημερομηνία γέννησής σας;» Αυτή είναι μια εξαιρετικά εύκολη ερώτηση για κάποιον που λέει την αλήθεια, όχι όμως και για έναν ψεύτη ο οποίος πιθανότατα θα πρέπει να σταματήσει για να κάνει κάποιους υπολογισμούς.
Ξεκινήστε λοιπόν με αναμενόμενες ερωτήσεις. Αυτό δεν είναι τρομακτικό και σας δίνει πληροφορίες, όμως στη συνέχεια, ρίξτε μια ερώτηση που είναι εύκολο να απαντήσει ένας που λέει την αλήθεια, αλλά που ένας ψεύτης δεν θα ήταν έτοιμος.
4. Χρησιμοποιούν στρατηγικά στοιχεία
Προσπαθήστε να τους κάνετε να μιλήσουν και να πουν κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις πληροφορίες που έχετε μέχρι τώρα ανακαλύψει.
Ζητήστε διευκρινίσεις, ώστε να δεσμευτούν. Μία συνηθισμένη φράση είναι η εξής: «Συγγνώμη, έχω μπερδευτεί. Είπες ότι ήσουν με τον Γκάρι χθες. Αλλά ο Γκάρι ήταν στη Γαλλία όλη την εβδομάδα». Και τότε η απάντησή τους που δόθηκε βιαστικά έρχεται σε αντίθεση με οτιδήποτε άλλο, «σκάβοντας τον τάφο» τους πιο βαθιά.
Οι επαναλαμβανόμενες αντιφάσεις μπορεί να τους κάνουν να ομολογήσουν μόνο και μόνο από αμηχανία. Το πιο πιθανό είναι να κάνουν τα ψέματά τους όλο και πιο προφανή.
5. Δεν τους προκαλούν από νωρίς
Εάν αρχίσετε αμέσως να αναρωτιέστε τι λένε ή τους κατηγορήσετε ότι λένε ψέματα, όχι μόνο μπορεί να κλείσουν, αλλά και να αρχίσουν να αλλάζουν την ιστορία τους. Με αυτόν τον τρόπο τους βοηθάτε να πουν ένα καλύτερο ψέμα.
