Ο Γιάννης είναι μαθητής Γυμνασίου. Πάσχει από σπάνια κληρονομική οπτική νευροπάθεια. Ο Χριστόφορος είναι μαθητής Λυκείου. Εχει μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια. Ο Στέλιος είναι μεσήλικας, έχει ωχρά κηλίδα και χάνει την όρασή του σταδιακά. Η Φιλίππα είναι οκτώ ετών. Εχασε την όρασή της έπειτα από θεραπευτική επέμβαση. Ο τετράχρονος Λουκάς είναι τυφλός εκ γενετής.
Εχετε ποτέ φανταστεί τον εαυτό σας στη θέση τους; Πώς θα ήταν η καθημερινότητά σας; Πώς θα βρίσκατε τι να φορέσετε; Πώς θα μαγειρεύατε; Πώς θα κάνατε τις αγορές σας σ’ ένα σούπερ μάρκετ; Πώς θα επιλέγατε τα κατάλληλα χαρτονομίσματα για να πληρώσετε; Πώς θα μετακινιόσασταν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς;
Η κινητικότητα, ο προσανατολισμός και η γνώση των καθημερινών δεξιοτήτων είναι απολύτως αναγκαία για τα άτομα με οπτική βλάβη, ώστε να μπορούν να ζουν ανεξάρτητα και να κυκλοφορούν με ασφάλεια. Κανείς τυφλός, όμως, δεν μπορεί μόνος του να τα μάθει: τα διδάσκεται μέσα από ειδική εκπαίδευση. Κι αυτό, ενώ για τις περισσότερες χώρες της Δύσης είναι αυτονόητο και προσφέρεται στους πολίτες από το κράτος, για την Ελλάδα είναι στόχος απροσπέλαστος.
Mόλις εννέα εκπαιδευτές κινητικότητας διαθέτει η χώρα μας. Οι οκτώ εργάζονται σε συλλόγους και φορείς τυφλών στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα και μόνο μία, η Λίνα Καλλέ, εργάζεται ιδιωτικά και καλύπτει τις υπόλοιπες περιοχές. Τους τελευταίους μήνες παραδίδει μαθήματα κινητικότητας στον Γιάννη, στον Στέλιο, στη Φιλίππα, στον Λουκά και άλλα άτομα με οπτική βλάβη από τα Ιωάννινα, τη Λευκάδα και την Αρτα. Πρόκειται για πρωτοβουλία της Σχολής Σκύλων Οδηγών «Λάρα», που κατάφερε να υλοποιήσει αυτό το πρόγραμμα εκπαίδευσης χάρη σε χορηγίες, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Τυφλών και Φίλων Ηπείρου «Ελπίδα».
«Μας πετάνε ένα επίδομα και εκεί τελειώνει η προσφορά του “κοινωνικού κράτους”».
«Ελλείψει εκπαιδευτών κινητικότητας και λόγω του ότι οι πόλεις μας κάθε άλλο παρά φιλικές είναι για τα άτομα με αναπηρία, υπάρχουν άνθρωποι που δυστυχώς μένουν κλεισμένοι στο σπίτι τους. Ούτε το κράτος έχει βρει τον τρόπο να τους παρέχει εκπαίδευση ούτε οι ίδιοι γνωρίζουν ότι υπάρχουν εξειδικευμένοι επαγγελματίες που θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν», λέει η κ. Καλλέ. «Και δεν μιλάμε μόνο για τους ίδιους τους τυφλούς. Οταν έχουμε να κάνουμε με παιδιά, πρέπει να εκπαιδεύεται και η οικογένεια στο κομμάτι της αποδοχής και της πρώιμης παρέμβασης».
«Η εκπαίδευση διαρκεί μήνες, συχνά χρόνια, και το κόστος είναι μεγάλο. Ποια οικογένεια μπορεί να αντεπεξέλθει; Δεν είμαι εκ γενετής τυφλή, έχασα την όρασή μου σε ηλικία τριάντα ετών, οπότε έχω οπτικές μνήμες που με βοηθούν. Αλλά ένα τυφλό νήπιο χρειάζεται κάποιον ειδικό να του μάθει πώς θα εξερευνήσει το περιβάλλον του. Δεν ξέρει καν πώς να δέσει τα κορδόνια του, να διπλώσει τα ρούχα του ή να φτιάξει ένα τοστ», τονίζει η Γλυκερία Παππά, πρόεδρος της «Ελπίδας».
«Οι τυφλοί είμαστε μεσοπέλαγα και κολυμπάμε μόνοι. Μας πετάνε ένα επίδομα και εκεί τελειώνει η προσφορά του “κοινωνικού κράτους”. Με τα επιδόματα δεν λύνονται τα προβλήματα. Με νύχια και με δόντια προσπαθούμε να βγάλουμε τα μέλη του συλλόγου μας από τα σπίτια· δεν τολμούν να κυκλοφορήσουν έξω…».
Η εκπαίδευση δίνει έμφαση στην αποδοχή της οπτικής αναπηρίας από τους εκπαιδευόμενους και στο να νιώσουν τη σιγουριά ότι μπορούν να κυκλοφορήσουν με το λευκό μπαστούνι. Στη συνέχεια μαθαίνουν τις διαδικασίες της καθημερινότητας, όπως να μαγειρεύουν, να τακτοποιούν τον χώρο τους κ.ο.κ. «Πέρα όμως από την κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες, υπάρχει και η ψυχολογική στήριξη, των ίδιων των τυφλών και των οικογενειών τους, που δυσκολεύονται να διαχειριστούν, όχι μόνο τα πρακτικά προβλήματα αλλά και τα περίεργα βλέμματα, τα σχόλια, τον οίκτο. Μια εκπαιδευόμενη μαθήτρια του δημοτικού, με παρακάλεσε πρόσφατα να μιλήσω στη μητέρα της. “Πείτε της ότι είμαι καλά, δεν θέλω να στενοχωριέται και να κλαίει”, μου είπε. Οι τυφλοί στην Ελλάδα ξεπερνούν τις 16.000. Δεν πρέπει η Πολιτεία να σταθεί, επιτέλους, στο πλευρό τους;».
Στον λαβύρινθο των εξαγγελιών
Toν Οκτώβριο του 2021, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ολοκλήρωσε πόρισμα ομάδας εργασίας (21 ατόμων) με αυτό ακριβώς το θέμα: την εκπαίδευση κινητικότητας. «Διαπιστώνεται η αριθμητική ανεπάρκεια των εκπαιδευτών σε σχέση με τους υπό εκπαίδευση πολίτες με οπτική αναπηρία και διερευνώνται τρόποι ώστε να αναπτυχθεί με καλύτερους όρους ένα πλαίσιο εκπαίδευσης νέων εκπαιδευτών. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση του θεσμού της εκπαίδευσης των σκύλων οδηγών, διότι αποτελεί μια σημαντική υποστηρικτική υπηρεσία, η οποία συντελεί στην αναβάθμιση του επιπέδου ανεξαρτησίας των ατόμων με πρόβλημα όρασης», ανέφερε μεταξύ άλλων. Πολλά και χρήσιμα εξαγγέλλονταν, πράγματι, στις εξήντα δύο σελίδες του. Ομως μέχρι σήμερα τίποτα δεν έχει ακόμα υλοποιηθεί. Η «Κ» επικοινώνησε με τον Γεώργιο Σταμάτη, γενικό γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας και πρόεδρο της Ομάδας Εργασίας. «Το πρόγραμμα εκπαιδευτών κινητικότητας εντάχθηκε στο νέο ΕΣΠΑ, το οποίο μόλις εγκρίθηκε και θα ξεκινήσει το φθινόπωρο. Θα αφορά σαράντα εκπαιδευτές, ουσιαστικά θα φτιάξουμε μια νέα ειδικότητα. Σύντομα θα προχωρήσει και το θέμα της εκπαίδευσης σκύλων οδηγών», δήλωσε.
