Σοφία Καυκοπούλου, δημοσιογράφος, υπ. δρ Θεολογίας-Μουσικός
Η φιλοσοφία εξ αρχής έστρεψε το ενδιαφέρον της στην αρχή από την οποία προήλθε ο κόσμος. Η αναζήτηση αυτής τής αρχής, ολοένα θα ξεφεύγει από την ύλη και θα αναζητείται σε κάτι ανώτερο και άυλο. Στην κλασσική εποχή, επέρχεται η οριστική ρήξη τής φιλοσοφίας με την εμπειρική πραγματικότητα. Στην Πολιτεία τού Πλάτωνος, στην κορυφή τοποθετείται η Ιδέα τού Αγαθού, απ’ όπου έλκουν το «είναι» τους τα όντα. Ο Αριστοτέλης αντιστοίχως, ονομάζει την πρώτη αρχή ως πρώτον κινούν ακίνητον, που ενώ κινεί τα πάντα, βρίσκεται πάντοτε σε ακινησία. Η έμφυτη ροπή προς το Αγαθό με την οποία είναι προικισμένα τα όντα (εντελέχεια), τα οδηγεί στην τελειότητα. Ο μονοθεϊσμός βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να ερμηνευθεί σε τούτο το φιλοσοφικό πλαίσιο.
Στην Πολιτεία, ο φιλόσοφος βασιλεύς παρουσιάζεται ως ο ιδεώδης τύπος μονάρχη, που έχοντας γνωρίσει τον κόσμο των Ιδεών, είναι σε θέση να καθοδηγήσει την Πολιτεία. Η αντίληψη σχετικά με έναν ηγεμόνα ο οποίος οδηγεί τον λαό του στην σωτηρία ήταν πανάρχαια και μάλιστα κοινή σε Ιουδαίους και Εθνικούς. Ο Μ. Κωνσταντίνος, με το διάταγμα τής ανεξιθρησκείας, δεν αναίρεσε την αυτοκρατορική λατρεία, όμως η μορφή τού SolInvictus(Ανίκητου ήλιου), έλαβε χαρακτηριστικά από τον χριστιανισμό. Αυτή η ταύτιση όσο προχωράει, δείχνει την επιθυμία τού Κωνσταντίνου για συνένωση εθνικών και χριστιανών υπό τη σκέπη τού Υψίστου Θεού (SummusDeus). Ο ήλιος, ήταν μία οικεία για τούς χριστιανούς μορφή, καθώς πολλές φορές ο Χριστός περιγραφόταν σαν τον Ήλιο τής Δικαιοσύνης.
Για την οικουμενικότητα υπό την εξουσία ενός ηγέτη, χρειαζόταν ειρήνη, τόσο σε πολιτικό όσο και σε θρησκευτικό επίπεδο. Οι χριστιανοί, παρακινούμενοι από τα ιερά τους κείμενα, βλέπουν θετικά αυτή την οικουμενικότητα, καθώς ο ίδιος ο Χριστός, λέει: «καὶ ἔσεσθέ μοι μάρτυρες ἔν τε ῾Ιερουσαλὴμ καὶ ἐν πάσῃ τῇ᾿ Ιουδαίᾳ καὶ Σαμαρείᾳ καὶ ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς.»Ο απόστολος Παύλος παρακινεί τούς πιστούς να προσεύχονται «για όλους τούς ανθρώπους, τούς βασιλείς και όσους ασκούν εξουσία, ώστε η ζωή να κυλάει ήρεμα και γαλήνια, με ευπρέπεια και σεμνότητα». Υποστηρίζει μάλιστα πως «αι εξουσίαι υπό Θεού τεταγμέναι εισίν». Στο ίδιο μήκος κύματος τα κείμενα των απολογητών, όπως και τα πρωτοχριστιανικά μαρτυρολόγια. Ο δε εκκλησιαστικός συγγραφέας Ωριγένης και ο Ευσέβιος Καισαρείας, πιστεύουν ότι ο Υιός τού Θεού, ενανθρωπίστηκε όταν υπήρχε η ειρήνη και το υπερεθνικό πνεύμα των Ρωμαίων, ώστε το μήνυμα τού Ευαγγελίου να διαδοθεί παντού. Στο πρόσωπο τού Ρωμαίου αυτοκράτορος, γίνεται ουσιαστικά μια συνένωση φιλοσοφίας και θεολογίας.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Πλάτων, Φαίδων, Πολιτεία, Συμπόσιον, Κρατύλος, Πρωταγόρας, Θεαίτητος, Παρμενίδης, Burnet J., v. 1-4, PlatonisOpera, Oxford 1900-1967.
Βεΐκος Θ.- Μιχαλοπούλου – Βεΐκου Χ., Ιστορία τού φιλοσοφικού στοχασμού, Αθήνα 1999.
Γλύκατζη – Αρβελέρ Ε., Ἡ πολιτική ἰδεολογία τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, Ἀθήνα 1977.
Ζηζιούλας Ι., Ελληνισμός και Χριστιανισμός. Η συνάντηση των δύο κόσμων, Αθήνα 2003.
Ματσούκας Ν., Οικουμενική θεολογία, Θεσσαλονίκη 2005.
Μποζίνης Κ., Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος για το ImperiumRomanum. Μελέτη πάνω στην πολιτική σκέψη τής αρχαίας Εκκλησίας, Αθήνα 2003.
Παΐδας Κ., Η θεματική των βυζαντινών κατόπτρων ηγεμόνος τής πρώιμης και μέσης περιόδου (398-1085). Συμβολή στην πολιτική θεωρία των Βυζαντινών, Αθήνα 2005.
BeckH.-G., Η Βυζαντινή Χιλιετία, Μ.Ι.Ε.Τ., (μτφρ. Δ. Κούρτοβικ), Αθήνα 1990.
