Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η στάση της Τουρκίας ανέδειξαν με εκκωφαντικό τρόπο τη γεωπολιτική σημασία των ελληνικών λιμανιών της Βορείου Ελλάδος και τον ρόλο τους τόσο ως προγεφυρωμάτων για τον ανεφοδιασμό των συμμαχικών δυνάμεων σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη όσο και ως εναλλακτικών οδεύσεων των ουκρανικών σιτηρών προς τις διεθνείς αγορές. Παράλληλα, άλλα ελληνικά λιμάνια, και ειδικότερα αυτό της Σούδας, έχουν αποκτήσει κομβικό ρόλο για την παρουσία των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο και μέσω αυτής στην ευρύτερη περιοχή της Εγγύς Ανατολής.
Σε αυτό το πλαίσιο, η κυβέρνηση αποφάσισε να αναθεωρήσει συνολικά τη στρατηγική της σε σχέση με την αξιοποίηση των ελληνικών λιμανιών διεθνούς ενδιαφέροντος. Απόφαση η οποία διευκολύνεται και από το γεγονός ότι με την έξοδο της Ελλάδας από το καθεστώς της μεταμνημονιακής εποπτείας η πίεση για αποκρατικοποιήσεις στρατηγικών υποδομών έχει αρθεί.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτής της νέας πραγματικότητας είναι η απόφαση όχι μόνον για τη διατήρηση της Αλεξανδρούπολης υπό πλήρη κρατικό έλεγχο, αλλά και για τη μεγέθυνση και αναβάθμιση των λιμενικών υποδομών της και του εξοπλισμού της διά του ΤΑΙΠΕΔ. Αντίστοιχη πολιτική αποφασίστηκε για το ευρύτερο λιμενικό σύστημα της Καβάλας, με εξαίρεση τον προβλήτα «Φίλιππος Β΄» που έχει υποπαραχωρηθεί σε σχήμα ιδιωτικών επιχειρήσεων. Και εδώ το ΤΑΙΠΕΔ θα προχωρήσει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένου επιχειρησιακού και επενδυτικού σχεδίου.
Το λιμάνι της Σούδας έχει αποκτήσει κομβικό ρόλο για την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Εξάλλου, ήδη από τα τέλη της άνοιξης, σε μια εξέλιξη που πέρασε απαρατήρητη από το ευρύ κοινό, το ΤΑΙΠΕΔ έχει προικοδοτηθεί πλέον με αρμοδιότητες Αρχής Σχεδιασμού για τα 10 περιφερειακά λιμάνια διεθνούς ενδιαφέροντος που έχει στο χαρτοφυλάκιό του.
Η επιτάχυνση της υλοποίησης της σχετικής πολιτικής είναι εμφανής στις εξελίξεις του τελευταίου μήνα, κατά τον οποίο οριστικοποιήθηκε ο επενδυτής για το λιμάνι της Ηγουμενίτσας, ακυρώθηκε ο διαγωνισμός για την Αλεξανδρούπολη και προκηρύχθηκε διαγωνισμός για το λιμάνι του Βόλου. Το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης έχει ενταχθεί τα τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της θεσμοθετημένης ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας (Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας – MDCA) και χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, και από το US Army Military Deployment and Distribution Center (SDDC). Το λιμάνι έχει εξελιχθεί έτσι σε έναν δυναμικό κόμβο εφοδιαστικής αλυσίδας, με αποδεδειγμένη επιτυχία στις οδικές και σιδηροδρομικές ικανότητές του για παράδοση σε οποιοδήποτε σημείο της Ευρώπης, και έχει αποκτήσει ζωτική σημασία για τους συμμαχικούς σχεδιασμούς, επιτρέποντας επιτυχείς μεταβάσεις των αμερικανικών δυνάμεων προς υποστήριξη Ευρωπαίων συμμάχων και εταίρων. Επιπλέον, στα ανοιχτά της Αλεξανδρούπολης αναπτύσσεται ο υπεράκτιος τερματικός σταθμός επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU), ενώ στην περιοχή επιδιώκεται και η χωροθέτηση εργοστασίου παραγωγής ηλεκτρισμού με καύσιμο το φυσικό αέριο. Η ευρύτερη γεωγραφική περιοχή αποτελεί επίσης το σημείο από το οποίο ξεκινάει o Ελληνοβουλγαρικός Διασυνδετήριος Αγωγός (IGB) μεταφοράς φυσικού αερίου, μήκους 182 χλμ., και έχουν χωροθετηθεί οι αναγκαίες συναφείς εγκαταστάσεις, συνδέοντας τα δίκτυα φυσικού αερίου Ελλάδας και Βουλγαρίας αλλά και τον αγωγό TAP. Εργο που διασφάλισε τον ομαλό εφοδιασμό της βουλγαρικής αγοράς όταν νωρίτερα φέτος η Ρωσία διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου προς αυτήν.
Οπως η Αλεξανδρούπολη έτσι και η Καβάλα χαρακτηρίζεται κρίσιμης γεωπολιτικής σημασίας λιμενική υποδομή, που γειτνιάζει με σημαντικές ενεργειακές εγκαταστάσεις και πόρους αλλά και μεταφορικούς άξονες. Οι υποδομές περιλαμβάνουν το μοναδικό εν ενεργεία παραγωγικό κοίτασμα υδρογονανθράκων στη χώρα, αυτό του Πρίνου, την υποθαλάσσια κοιλότητα στα ανοιχτά της Καβάλας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποθήκη στρατηγικών αποθεμάτων φυσικού αερίου (ο διαγωνισμός για την οποία βρίσκεται σε εξέλιξη), επίσης την προοπτική ανάπτυξης χώρων υποθαλάσσιας αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα και τον Διαδριατικό Αγωγό Φυσικού αερίου TAP. Επιπλέον, η Καβάλα διαθέτει αεροδρόμιο, βρίσκεται δίπλα στην Εγνατία Οδό και πλησίον των κάθετων αξόνων που θα αναπτυχθούν και θα τη συνδέουν με τα Βαλκάνια, ενώ η εγγύτητα της πόλης με την Αλεξανδρούπολη είναι τέτοια που συχνά το λιμάνι της αντιμετωπίζεται ως συμπληρωματικό του ομολόγου του στα ανατολικά των ακτών της Βορείου Ελλάδος.
Το ΤΑΙΠΕΔ σε ρόλο μετόχου-επενδυτή
Το ΤΑΙΠΕΔ προχώρησε τις προηγούμενες ημέρες στη δημοσίευση πρόσκλησης ενδιαφέροντος με προθεσμία την 20ή Ιανουαρίου 2023 για την απόκτηση πλειοψηφικού πακέτου μετοχών του Οργανισμού Λιμένος Βόλου από ιδιώτες επενδυτές. Το αμέσως επόμενο διάστημα θα προχωρήσει στην εκπόνηση των περιβαλλοντικών και άλλων μελετών που απαιτούνται αλλά και στην κατάρτιση ολοκληρωμένου σχεδίου ανάπτυξης (master plan), όπως και business plan κατ’ αρχάς για το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης και κατόπιν για την Καβάλα.
Παράλληλα θα προχωρήσουν αντίστοιχες ενέργειες και για τα υπόλοιπα περιφερειακά λιμάνια διεθνούς ενδιαφέροντος που παραμένουν στο χαρτοφυλάκιό του. Στο πλαίσιο αυτό θα προχωρήσουν τα έργα επέκτασης και εξοπλισμού του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης –μεταξύ των οποίων προβλέπεται και η περαιτέρω εκβάθυνσή του για να μπορεί να φιλοξενεί ακόμα μεγαλύτερα πλοία–, θα τακτοποιηθούν χωροταξικά εντός της χερσαίας ζώνης και σε κατάλληλες υποδομές οι σημερινοί χρήστες του λιμανιού, και θα γίνουν και οι όποιες άλλες επενδύσεις απαιτούνται. Το σχετικό πρότζεκτ αντιμετωπίζεται από το Δημόσιο ως πρόγραμμα επαύξησης της αξίας περιουσιακού στοιχείου του χαρτοφυλακίου του.
Σημειώνεται πως με νομοθετική ρύθμιση που ψηφίστηκε τον Μάιο 2022 το ΤΑΙΠΕΔ ανέλαβε τον ρόλο της Αρχής Σχεδιασμού για τα δέκα περιφερειακά λιμάνια. Αυτή η νομοθετική παρέμβαση συμπληρώνει προηγούμενη ρύθμιση που είχε ψηφιστεί το φθινόπωρο του 2019, με την οποία είχε ανατεθεί στο ΤΑΙΠΕΔ ο συγκεκριμένος ρόλος για τον ΟΛΠ και τον ΟΛΘ, και στη βάση της οποίας το Ταμείο είχε εμπλακεί μέχρι και σήμερα στη διαβούλευση και έγκριση των στρατηγικών και περιβαλλοντικών όρων για τον λιμένα του Πειραιά. Με την ίδια διάταξη, άλλωστε, ανατέθηκε ο ίδιος ρόλος και σε σχέση με τις διαγωνιστικές διαδικασίες για υπο-παραχωρήσεις, οπότε το ΤΑΙΠΕΔ θα λειτουργήσει ως Αρχή Σχεδιασμού συνδράμοντας τους επενδυτές σε όλα τα λιμάνια που θα περάσουν στον έλεγχο ιδιωτών. Αυτό σημαίνει ότι το Ταμείο συντονίζει τη διαδικασία για την έγκριση των στρατηγικών μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) για κάθε έναν από τους οργανισμούς λιμένων, και συνδράμει το υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής στις διαδικασίες που αφορούν την έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων για την έγκριση των αναπτυξιακών προγραμμάτων και μελετών διαχείρισης (master plan) κάθε λιμανιού. Το νομικό αυτό πλαίσιο προβλέπει ότι το ΤΑΙΠΕΔ μπορεί να αναλάβει τον ίδιο ρόλο και για λιμάνια που δεν υπάγονται στο χαρτοφυλάκιό του, με απόφαση του υπουργού Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής. Εκτός από τα λιμάνια του Πειραιά, της Θεσσαλονίκης και της Χαλκίδας, το ΤΑΙΠΕΔ δρομολογεί άμεσα τις εγκριτικές διαδικασίες και για τα λιμάνια της Πάτρας, του Λαυρίου και της Ραφήνας.
