Η τελευταία του κατοικία βρίσκεται στη Σάντα Κρότσε της Φλωρεντίας, πλάι στον Δάντη και τον Μικελάντζελο. Στο μνημόσυνο που πραγματοποιήθηκε στη γενέτειρά του, τη Ζάκυνθο, δύο μήνες μετά τον θάνατό του, εκφώνησε επικήδειο ο Διονύσιος Σολωμός. Αλλά και όσο ζούσε, ο ποιητής Ούγκο Φόσκολο (1778-1827) ενσάρκωνε έναν συγκερασμό των πολιτισμών της Ιταλίας και της Ελλάδας. Το επιβεβαιώνει με έναν τρόπο και ο Φίλιππος Συνετός, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ζακύνθου «Ούγος Φώσκολος», ο οποίος θυμάται: «από τα παιδικά μας χρόνια, όλοι εμείς στη Ζάκυνθο, μαθαίναμε για τους λόγιους του νησιού. Οι δάσκαλοί μας έλεγαν ότι η Ζάκυνθος είναι η πατρίδα των ποιητών, αναφερόμενοι στον Σολωμό, τον Κάλβο, αλλά και στον Νικόλαο-Ούγο Φώσκολο, ο οποίος ήταν ο μόνος που έγραψε στα ιταλικά. Είχε ιταλική καταγωγή από τον πατέρα του και έλαβε ιταλική εκπαίδευση, αν και βαθιά μέσα του ήταν Ελληνας».
Η Ελλάδα πάντως δεν ενδιαφερόταν ανέκαθεν για την έστω κατά το ήμισυ διεκδίκηση του ποιητή. Ή, δεν είχε τη σχετική δυνατότητα. Οταν το 1871, λέει ο Φίλιππος Συνετός, οι Ιταλοί απαίτησαν και πήραν τη σορό του Ούγου Φώσκολου από το Λονδίνο όπου είχε ταφεί, οι Ζακυνθινοί ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση να πράξει κάτι ανάλογο, χωρίς αποτέλεσμα. Το 1886, με πρωτοβουλία των τοπικών αρχών, αγοράστηκε το σπίτι του ποιητή και εγκαταστάθηκε εκεί η «Φωσκολιανή» βιβλιοθήκη. Το 1927, εκατό χρόνια μετά τον θάνατό του, διοργανώθηκαν λαμπρές γιορτές στη Ζάκυνθο, ενώ οι διανοούμενοι της Αθήνας τότε άρχισαν να αναγνωρίζουν την αγάπη του Φώσκολου για την Ελλάδα και την ευρωπαϊκή ακτινοβολία του. Το 1953 το σπίτι του καταστράφηκε από σεισμό, το 1970 τοποθετήθηκε στο σημείο ένα γλυπτό του Ιωάννη Βιτσάρη, ενώ το 2009 δημιουργήθηκε ο σύλλογος «Ούγος Φώσκολος», με στόχο να ανεγερθεί το οίκημα από την αρχή, σαν μουσειακός χώρος. Τελικά, το σπίτι ολοκληρώθηκε το 2015, σε μελέτη ανακατασκευής του αρχιτέκτονα Διονύση Ζήβα, και το ερχόμενο Σάββατο στις 7 μ.μ., στην Παλαιά Βουλή, θα παρουσιαστούν οι μουσειακές συλλογές του, που επιμελήθηκε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ζακύνθου. «Θέλουμε να προσφέρουμε το σπίτι και το περιεχόμενό του στην ελληνική κοινωνία, σαν μια απόδειξη ότι οι Ζακυνθινοί εργάζονται για την παράδοσή τους και μνημονεύουν τις μεγάλες μορφές του τόπου τους», λέει ο Φίλιππος Συνετός. Οπως εξηγεί, το Μουσείο του Ούγου Φώσκολου θα είναι πλήρως έτοιμο ιδανικά το Πάσχα, με τη βοήθεια του δήμου και της περιφέρειας, η οποία το χρηματοδότησε με ευρωπαϊκούς πόρους. Μένει να καλυφθούν κάποια κενά στο ανθρώπινο δυναμικό, καθώς το μουσείο είναι σήμερα επισκέψιμο μόνο με ραντεβού.
Οι συλλογές
Στη διάρκεια της ζωής του ο ποιητής ενσάρκωνε έναν συγκερασμό των πολιτισμών της Ιταλίας και της Ελλάδας.
Τι μπορεί να δει κανείς στις συλλογές του, με δεδομένο ότι ο ποιητής πέθανε πάμπτωχος; Η πρώτη συλλογή περιλαμβάνει πρωτότυπες εκδόσεις έργων του, έντυπα της εποχής, αλλά και αντίγραφα αντικειμένων που την αναβιώνουν. Η δεύτερη αποτελείται από σύγχρονα ζωγραφικά έργα, εμπνευσμένα από τη ζωή του Ούγου Φώσκολου, φιλοτεχνημένα από τη Μαρία Ρουσέα, τον Διονύση Ματαράγκα, τη Θάλεια Ξενάκη κ.ά.
«Ενα έργο είναι του Μπάμπη Πυλαρινού», λέει ο Φίλιππος Συνετός, «και βασίστηκε σε ένα γεγονός που σημάδεψε τον ποιητή. Εκείνα τα χρόνια, κάθε Μεγάλη Παρασκευή, η εβραϊκή κοινότητα της Ζακύνθου αποκλειόταν σε έναν ειδικό χώρο, επειδή οι φανατικοί χριστιανοί τους θεωρούσαν υπαίτιους του θανάτου του Ιησού. Το έθιμο διαρκούσε αιώνες, όμως μια φορά, ο μικρός Ούγος Φώσκολος, μαζί με φίλους του, προσπάθησε να σπάσει την πόρτα που περιόριζε τους Εβραίους. Το γεγονός δείχνει την επαναστατικότητά του, την οποία αντλούσε και από τα μηνύματα του δασκάλου του, του κληρικού Αντώνιου Μαρτελάου, που ήταν οπαδός της Γαλλικής Επανάστασης».
Τα έργα του Φώσκολου, όπως το ποίημα «Οι Τάφοι» ή η «Ωδή στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη», είναι επίσης εμπνευσμένα από κινήματα της εποχής, όπως εκείνο της Ιταλικής Ενοποίησης (Risorgimento). Στην εκδήλωση του Σαββάτου θα μιλήσει για αυτά ο καθηγητής Γεράσιμος Ζώρας, ενώ ο Φίλιππος Συνετός και ο πρόεδρος της Ενωσης Ζακυνθίων, Διονύσης Κονιτόπουλος, θα περιγράψουν τις προσπάθειες ανάδειξης του Μουσείου Φώσκολου και της ιστορικής φυσιογνωμίας του νησιού.
«Οι μεγάλες παρακαταθήκες του», καταλήγει ο Φίλιππος Συνετός, «ήταν η σχέση του με τα επαναστατικά κινήματα που γέννησε η Γαλλική Επανάσταση, αλλά και τα μηνύματα που έδωσε μέσα από τα έργα του για την ενοποίηση της Ιταλίας, τα οποία ήταν επηρεασμένα βαθύτατα από την αρχαία ελληνική γραμματεία».
