Η κρίση των Ιμίων, 27 χρόνια πριν, οδήγησε Ελλάδα και Τουρκία μια ανάσα από τον πόλεμο. Ήταν τέλη Ιανουαρίου του 1996, όταν οι Τούρκοι αμφισβήτησαν την ελληνική κυριαρχία στην περιοχή των Ιμίων. Στην εκπομπή «365 Στιγμές», η Σοφία Παπαϊωάννου παρουσιάζει τα όσα δραματικά εκτυλίχθηκαν εκείνη τη νύχτα, μέσα από τις αναμνήσεις των τριών γυναικών, που θρήνησαν τους συζύγους τους, τους αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού που σκοτώθηκαν στην πτώση του μοιραίου ελικοπτέρου.
Η Λεμονιά Κότογλου, η Ειρήνη Ζωγραφάκη και η Ματίνα Αναγνωστοπούλου, οι τρεις σύζυγοι των αξιωματικών του Πολεμικού Ναυτικού που σκοτώθηκαν στην πτώση του ελικοπτέρου στα Ίμια, μιλούν για πρώτη φορά στην εκπομπή της ΕΡΤ.
«Έδωσε τη ζωή του για την πατρίδα και είμαι υπερήφανη που υπήρξα γυναίκα του. Έδειξε τον ανδρισμό του, την αγάπη που είχε για την Ελλάδα, δεν δείλιασε, να πει “όχι εγώ δεν θα πάω”», λέει χαρακτηριστικά η Λεμονιά Κότογλου, σύζυγος του Αρχικελευστή Έκτορα Γιαλοψού.
Οι τρεις γυναίκες μιλούν για τις δραματικές στιγμές που έζησαν και τα αναπάντητα ερωτήματα που έχουν ακόμα, 27 χρόνια μετά.
«Ήταν να πάει κάποιος άλλος και επειδή βούιζε το σταθερό τηλέφωνο πήραν εμάς και μάλιστα ο άνδρας μου με ρώτησε, “έχεις πρόβλημα να πάω στα Ίμια;”. Εγώ δεν μπορούσα να αντιληφθώ εκείνη τη στιγμή τη σοβαρότητα της κατάστασης και του λέω “Αλίμονο, είναι η δουλειά σου”», περιγράφει η σύζυγος του Υποπλοίαρχου Χριστόδουλου Καραθανάση, Ειρήνη Ζωγραφάκη.
Τη φετινή επέτειο της κρίσης των Ιμίων, η εκπομπή παρουσιάζει τα συγκλονιστικά γεγονότα εκείνης της νύχτας που σημάδεψαν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η Ματίνα Αναγνωστοπούλου, σύζυγος του Υποπλοίαρχου Παναγιώτη Βλαχάκου αποκαλύπτει ότι ακούγοντας σήμερα τις συνεχιζόμενες προκλήσεις της Τουρκίας επηρεάζεται πάρα πολύ και έρχεται στο μυαλό της, αυτό που της είχε πει ο πεθερός της, ο πατέρας του Τάκη. «Ήταν ανάγκη να σκοτωθεί το παιδί το δικό μου για να “γκριζαριστεί” το Αιγαίο; Σοφή κουβέντα».
Το χρονικό της κρίσης
Τη νύχτα της 30ής προς την 31η Ιανουαρίου στρατιωτική και πολιτική ηγεσία βρίσκονται σε διαρκή συνεδρίαση στο γραφείο του πρωθυπουργού στη Βουλή (και όχι στο ειδικά διαμορφωμένο Κέντρο Επιχειρήσεων του Πενταγώνου όπως προβλέπεται σε τέτοιες περιπτώσεις). Στο πρωθυπουργικό γραφείο έχει προσέλθει και ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ, ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης, προσκομίζοντας χάρτη του Αιγαίου και δακτυλογραφημένο κείμενο με το οποίο ζητείται η άδεια αποδέσμευσης κανόνων εμπλοκής. «Αν πάμε σε σύγκρουση, θα νικήσουμε;» ρωτά ο πρωθυπουργός. «Σε αυτή τη φάση, του απαντά ο ναύαρχος, έχουμε τακτικό πλεονέκτημα. Θα τους καταφέρουμε γερό χτύπημα. Ο στόλος μας έχει λάβει καλύτερες θέσεις. Δώστε μου την άδεια να χτυπήσουμε πρώτοι».
Στην επιμονή Λυμπέρη να του δοθούν κανόνες εμπλοκής, ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης Γεράσιμος Αρσένης παρατηρεί: «Αρχηγέ, άφησε τώρα αυτά, εδώ έχουμε διαπραγματεύσεις», εξηγώντας ότι είχε συνομιλήσει νωρίτερα με τον Αμερικανό αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων John Shalikashvili, ο οποίος φέρεται να του είχε εξγήσει ότι γι’ αυτόν δεν υπήρχε πρόβλημα εάν ένα άγημα αποχωρώντας έπαιρνε μαζί του και τη σημαία. Ο Λυμπέρης εξακολουθούσε να επιμένει στη στρατιωτική θέση περί σημαίας, οπότε παρεμβαίνει ο Θεόδωρος Πάγκαλος και τον ρωτάει κυνικά: «Βρε αρχηγέ, δε λέμε ότι τη φύσηξε ο αέρας, πως τη χτύπησε το κύμα, να τελειώνουμε»;
Ώρα 01:40 τα ξημερώματα, στο Γενικό Επιτελείο Εθνικής Αμύνης καταφθάνουν πληροφορίες ότι μέλη των τουρκικών ειδικών δυνάμεων αποβιβάζονται στη μικρή Ίμια, που άγνωστο για ποιο λόγο, έχει μείνει αφύλακτη.
Ώρα 04:30 και ενώ ρόλο διαπραγματευτή μεταξύ των δύο πλευρών έχει αναλάβει πλέον ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των Η.Π.Α. Richard Holbrooke, απονηώνεται από τη φρεγάτα «Ναυαρίνο» ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού με τριμελές πλήρωμα, προκειμένου να διαπιστώσει την κατάσταση που επικρατεί στη νησίδα που έχουν καταλάβει η Τούρκοι. Οι καιρικές συνθήκες στην περιοχή είναι πολύ άσχημες.
Είκοσι λεπτά αργότερα το ελικόπτερο αναφέρει ότι ρίχνοντας τον δυνατό προβολέα στη μικρή Ίμια, εντόπισε 10 κομάντος και μια σημαία με την ημισέληνο. Αποστολή εξετελέσθη. Δίνεται εντολή να επιστρέψει στη βάση. Ενώ πετά μεταξύ των βραχονησίδων Πίτα και Καλόλιμνος ωστόσο, ο επικεφαλής του πληρώματος αναφέρει βλάβη. Το στίγμα χάνεται από τα ραντάρ…
Το ελικόπτερο έχει πέσει στη θάλασσα. Σκοτώνονται επί τόπου από κακώσεις και τα τρία μέλη του πληρώματος. Οι κυβερνήτης, υποπλοίαρχος Χριστόδουλος Καραθανάσης, ο ομοβαθμος συγκυβερνήτης Παναγιώτης Βλαχάκος και ο χειριστής πτητικών συσκευών, αρχικελευστής Έκτορας Γιαλοψός. Στα πτώματά τους ακολούθως, δεν θα βρεθούν ίχνη από βολίδες πυροβόλου όπλου
Ο Αμερικανός υπουργός Holbrooke όλες αυτές τις ώρες βρίσκεται σε συνεχή τηλεφωνική επικοινωνία με τις πολιτικές ηγεσίες Ελλάδας και Τουρκίας. Τα ξημερώματα η υπερδύναμη επιβάλλει τη θέλησή της. «Όχι πλοία, όχι στρατεύματα, όχι σημαίες», θα διαμηνύσει. Αθήνα και Άγκυρα συναινούν. Λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος, οι δύο στόλοι αρχίζουν να απομακρύνονται από τη διακεκαυμένη ζώνη των Ιμίων.
