Βιολόγοι, εμπνευσμένοι ίσως από την ταινία Jurassic Park του Στίβεν Σπίλμπεργκ, θέλουν να φέρουν ξανά στη ζωή έναν εξαφανισμένο είδος. Όμως δεν πρόκειται για κάποιον κολοσσιαίο δεινόσαυρο που «κυριαρχούσε στη Γη πριν εκατομμύρια χρόνια», αλλά για ένα μικρό, ενδημικό πουλί που ζούσε στον Μαυρίκιο του Ινδικού Ωκεανού έως τα τέλη του 17ου αιώνα: το περίφημο ντόντο.
Κανένα άλλο πτηνό δεν είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένο με την έννοια της εξαφάνισης όσο το ντόντο. Ήταν ένα παράξενο πουλί που δεν πετούσε, και ζούσε χωρίς προβλήματα μέχρι που έφτασαν στο νησί του ξένοι ναυτικοί, φέρνοντας μαζί τους, άθελά τους, αρουραίους. Τα τρωκτικά και η αγάπη των ξένων για το κυνήγι, είχε ως αποτέλεσμα το ντόντο να εξαφανιστεί μέσα σε μόνο λίγες δεκαετίες.
Τώρα, μια ομάδα επιστημόνων θέλει να επαναφέρει το ντόντο στη ζωή, συνδυάζοντας την χαρτογράφηση παλιού DNA, με την τεχνολογία γονιδιακής επεξεργασίας και τη συνθετική βιολογία. Ελπίζουν ότι το έργο θα ανοίξει νέες τεχνικές για τη προστασία των πτηνών.
«Ξεκάθαρα βρισκόμαστε εν μέσω μιας κρίσης εξαφάνισης» ειδών, σχολιάζει η Μπεθ Σαπίρο, καθηγήτρια οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στη Σάντα Κρουζ. «Και είναι ευθύνη μας να διαδώσουμε ιστορίες και να προκαλέσουμε ενθουσιασμό στους ανθρώπους με τρόπο που θα τους παρακινήσει να προβληματιστούν για την κρίση αυτή».
Η επιστροφή των ντόντο και των μαμούθ
Η Σαπίρο είναι η επικεφαλής στην Colossal Biosciences. Είναι μια νεοφυής εταιρεία βιοτεχνολογίας και γενετικής μηχανικής, που ιδρύθηκε από τον επιχειρηματία τεχνολογίας Μπεν Λαμ και τον γενετιστή της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ Τζορτζ Τσερτσ. Η εταιρεία τους, έχει αναλάβει και ένα άλλο, ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο για την επαναφορά δύο άλλων εξαφανισμένων ειδών: του μαμούθ και της τίγρης της Τασμανίας.
Η Σαπίρο λέει ότι έχει ήδη ολοκληρώσει το πρώτο, βασικό βήμα για την αναβίωση των ντόντο: την πλήρη αλληλούχιση του γονιδιώματος του ντόντο από αρχαίο DNA – βασισμένο σε γενετικό υλικό που εξήχθη από λείψανα ντόντο στη Δανία.
Το επόμενο βήμα θα είναι να συγκριθούν οι γενετικές πληροφορίες αυτού του δείγματους με τους «πλησιέστερους συγγενείς» του ντόντο στην οικογένεια των περιστεριών – το περιστέρι Νικομπάρ (ζουν ακόμα τέτοια πουλιά) και το εξαφανισμένο πλέον γιγάντιο άπτερο περιστέρι Pezophaps solitaria, που ζούσε κάποτε σε ένα νησί κοντά στον Μαυρίκιο. Η διαδικασία θα επιτρέψει στους επιστήμονες να ξεχωρίσουν ποιες ποιες μεταλλάξεις στο γονιδίωμα «κάνουν ένα ντόντο… ντόντο», εξηγεί η Σαπίρο.
Οι προκλήσεις για την «ανάσταση» του ντόντο
Ωστόσο, ο «προγραμματισμός» των κυττάρων ενός ζωντανού «συγγενή» του ντόντο, με DNA του εξαφανισμένου πουλιού, θα είναι μία πάρα πολύ δύσκολη, αν όχι αδύνατη, διαδικασία. Η Σαπίρο ελπίζει να προσαρμόσει, για τα σχέδιά της, μια τεχνική που ήδη εφαρμόζεται, με αρχέγονα κύτταρα, που είναι εμβρυϊκοί πρόδρομοι του σπέρματος και των ωαρίων. Η τεχνική έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία ενός κοτόπουλου που είχε για πατέρα μία πάπια.
Η τεχνική περιλαμβάνει την αφαίρεση αρχέγονων κυττάρων από ένα αυγό, την καλλιέργειά τους στο εργαστήριο και την επεξεργασία των κυττάρων με τα επιθυμητά γενετικά χαρακτηριστικά, πριν εισαχθούν πάλι σε ένα αυγό του ίδιου αναπτυξιακού σταδίου.
Ακόμη και αν η ομάδα τα καταφέρει, δεν θα έχει δημιουργήσει ένα αντίγραφο των παλιό ντόντο, αλλά ένα τροποποιημένο υβρίδιο του εξαφανισμένου ζώου. Ωστόσο, η Σαπίρο λέει πως η τελειοποίηση αυτών των εργαλείων συνθετικής βιολογίας θα έχει ευρύτερες εφαρμογές, στον αγώνα προστασίας των πουλιών.
Ο Μάικ ΜακΓκρου, λέκτορας στο Ινστιτούτο Roslin του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, ειδικός στις τεχνικές αναπαραγωγής πτηνών, χαρακτηρίζει το εγχείρημα ως το «ταξίδι στο φεγγάρι» για τη συνθετική βιολογία. Ο ίδιος δεν εμπλέκεται άμεσα στο πρόγραμμα αναβίωσης των ντόντο, αλλά είναι μέλος του επιστημονικού συμβουλίου της Colossal και γνωρίζει πολύ καλά, ότι ο στόχος δεν είναι διόλου εύκολος.
«Προσπαθώ εδώ και περίπου 10 χρόνια να καλλιεργήσω γεννητικά κύτταρα από άλλα είδη πτηνών. Είναι δύσκολο», παραδέχεται.
