Κάθε βράδυ, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι εκφωνεί συγκλονιστικές ομιλίες, αναπτερώνοντας το ηθικό των στρατευμάτων του στον αγώνα τους ενάντια στους Ρώσους εισβολείς και προσπαθώντας να κρατήσει την προσοχή του κόσμου στραμμένη στα δεινά του έθνους του.
Είναι παγκόσμιο ρεκόρ. Κανένας ηγέτης πριν από τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν κατάφερε να πραγματοποιεί ομιλία κάθε μέρα για ένα συνεχόμενο έτος. Ο ηγέτης καταγράφει δηλώσεις στο γραφείο του, σε καταφύγια ή αλλού, που εξιστορούν τον πόλεμο εναντίον της χώρας του. Οι προεδρικές ομιλίες τεκμηριώνουν πώς ο ίδιος και η χώρα του έχουν αλλάξει από την έναρξη της ευρείας κλίμακας εισβολής της Ρωσίας.
Εχει ασκήσει επιτυχώς πιέσεις στη Δύση για όπλα, αίροντας τα ταμπού το ένα μετά το άλλο – αρχικά με τη Δύση να στέλνει πολεμική βοήθεια κάθε είδους και πιο πρόσφατα με τις δυτικές παραδόσεις αρμάτων μάχης που μπορεί να βοηθήσουν την Ουκρανία να πραγματοποιήσει αντεπίθεση.
Ο Ζελένσκι, τώρα 45 ετών και στην εξουσία από το 2019, δεν δείχνει σημάδια υποχώρησης.
Ούτε ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος ξεκίνησε την «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου 2022 και φαίνεται να προετοιμάζεται για έναν μακρύ πόλεμο.
«Αν επιτεθείτε, θα μας βρείτε απέναντί σας, δεν θα γυρίσουμε την πλάτη», είχε πει ο πρόεδρος Ζελένσκι, την τελευταία φορά που αντιμετώπισε την κάμερα ξυρισμένος και φορώντας κοστούμι και γραβάτα.
Την πρώτη μέρα του πολέμου, στις 24 Φεβρουαρίου, ο Ζελένσκι φόρεσε ένα λαδί πουκάμισο. Αυτός ο στρατιωτικός ενδυματολογικός κώδικας έχει γίνει το χαρακτηριστικό του στυλ, μαζί με το μουσάκι. Eτσι τον αναγνωρίζει πλέον ο κόσμος, έτσι έχει εμφανιστεί σε αμέτρητες συνεντεύξεις και στα εξώφυλλα εφημερίδων και περιοδικών.
Αρχικά, ο Ζελένσκι σηματοδότησε ότι ήταν ανοιχτό να κάνει παραχωρήσεις προς τη Ρωσία, για παράδειγμα σχετικά με πιθανή ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αλλά όταν άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια αναφορές για ρωσικά εγκλήματα πολέμου και την προσάρτηση ουκρανικού εδάφους, ο Ζελένσκι σκλήρυνε τη στάση του, γνωρίζοντας ότι οι περισσότεροι Ουκρανοί τον υποστήριζαν.
Είναι πλέον γνωστό σε όλο τον κόσμο σύμβολο της ουκρανικής αντίστασης. Στην Ουκρανία, τα ποσοστά δημοτικότητάς του έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί και είναι ασυνήθιστα σταθερά.
Ανετος και χαλαρός όταν συναντά επισκέπτες στο βαριά οχυρωμένο αρχηγείο του, ντυμένος με στρατιωτικό χακί είτε συναντά βασιλείς είτε επισκέπτεται στρατιώτες κοντά στην πρώτη γραμμή, ο Ζελένσκι προβάλλει εικόνα σταθερότητας.
Εχει μπροστά του τεράστια ορόσημα να ξεκαθαρίσει. Δεν έχει εξασφαλίσει ακόμη τις προμήθειες των εξελιγμένων δυτικών μαχητικών αεροσκαφών που λέει ότι χρειάζονται για να απωθήσουν τα ρωσικά στρατεύματα ή υποσχέσεις για γρήγορη ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Η ένταξη στη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ εξακολουθεί να φαίνεται απρόσιτη.
«Ο Ζελένσκι εξέπληξε πολλούς ανθρώπους… Υποτίμησαν τις ηγετικές του ικανότητες», δήλωσε ο Βολοντίμιρ Φεσένκο, αναλυτής με έδρα το Κίεβο, ο οποίος είπε ότι ο Πούτιν δεν εκτίμησε σωστά τον Ζελένσκι.
«(Ο Πούτιν) προετοίμασε μια ειδική επιχείρηση και όχι έναν πλήρη πόλεμο, επειδή νόμιζε ότι ο Ζελένσκι και ο ουκρανικός στρατός ήταν αδύναμοι και ότι δεν θα μπορούσαν να προβάλουν μακροχρόνια αντίσταση. Αυτό αποδείχθηκε λάθος».
«Ya tut»
Καθώς η μοίρα της Ουκρανίας ήταν εν αμφιβόλω στην αρχή της ρωσικής εισβολής, ο Ζελένσκι βιντεοσκόπησε τον εαυτό του με ένα κινητό τηλέφωνο για να δηλώσει ότι αυτός και η χώρα του θα πολεμήσουν.
«Ya tut», είπε, εννοώντας: «Είμαι εδώ».
Ηταν η αρχή μιας αστραπιαίας κίνησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που έχει διατηρήσει σε όλη τη διάρκεια του πολέμου, δίνοντας ένα απλό μήνυμα: «Θα νικήσουμε».
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είχε υποθέσει ότι ο Ζελένσκι θα καταφύγει στη δυτική Ουκρανία ή ακόμα και στο εξωτερικό. Σύμφωνα με πληροφορίες, προσφέρθηκε στον Ζελένσκι βοήθεια για εκκένωση, αλλά απέρριψε την προσφορά.
Το Associated Press επικαλέστηκε αργότερα τον Ζελένσκι να λέει: «Χρειάζομαι πυρομαχικά, όχι βόλτα». Αν και η απάντηση έχει γίνει θρύλος, είναι δύσκολο να εξακριβωθεί αν είπε πραγματικά αυτά τα λόγια. Και πάλι όμως, το μήνυμα ήταν δυνατό και ξεκάθαρο, συγκεντρώνοντας τη συμπάθεια στο εξωτερικό και ενισχύοντας το μαχητικό πνεύμα του λαού του.
«Αυτή είναι η χρονιά που η Ουκρανία άλλαξε τον κόσμο. Και ο κόσμος ανακάλυψε την Ουκρανία. Μας είπαν να παραδοθούμε. Επιλέξαμε την αντεπίθεση», είπε ο Ζελένσκι.
Αντίθετα, ο Πούτιν φαίνεται συχνά απογοητευμένος και απομονωμένος, εκπέμποντας απειλές προς τη Δύση ή την Ουκρανία από το Κρεμλίνο και σπάνια εμφανίζεται στο κοινό εκτός από πλήρως σκηνοθετημένες εκδηλώσεις.
Ξένοι ηγέτες, αξιωματούχοι και διασημότητες έκαναν, σταθερά, το μακρύ ταξίδι με το τρένο στο Κίεβο για να συναντήσουν τον Ζελένσκι στα προεδρικά γραφεία με θέα την ουκρανική πρωτεύουσα. Δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένη βοήθεια έχουν εισρεύσει στα ταμεία της χώρας.
Οι συνεργάτες του περιγράφουν ένα υπερβολικά γεμάτο πρόγραμμα που από την ημέρα της εισβολής περιλάμβανε 377 τηλεφωνήματα με άλλους ηγέτες και επικεφαλής διεθνών οργανισμών, 41 ομιλίες σε κοινοβούλια και ξένο κοινό και 152 συναντήσεις και δεκάδες άλλες ομιλίες.
«Δεν είναι ώρα ακόμη»
Ρωσόφωνος Ουκρανός από εβραϊκή οικογένεια από την πόλη που παράγει χάλυβα, Κρίβι Ριχ, ο Ζελένσκι ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιός.
Κέρδισε την προβολή παίζοντας τον κύριο ρόλο στην τηλεοπτική σειρά «Υπηρέτης του λαού», η οποία χτύπησε τη χορδή των Ουκρανών που είχαν κουραστεί από τη διαφθορά.
Στη σειρά, υποδύεται έναν τίμιο δάσκαλο που κερδίζει φήμη έπειτα από μια φασαρία στην τάξη για τη διαφθορά που γίνεται viral στο διαδίκτυο και γίνεται πρόεδρος, ξεγελώντας τους απατεώνες νομοθέτες και επιχειρηματίες.
Σε ένα βίντεο που καταγράφηκε αμέσως μετά την εισβολή της Ρωσίας, επικαλέστηκε τις μυστικές υπηρεσίες λέγοντας ότι η Μόσχα τον είχε δηλώσει ως νούμερο ένα στόχο και ότι η οικογένειά του –η σύζυγός του Ολένα Ζελένσκα και τα δύο παιδιά τους– ήταν ο αριθμός δύο.
Ο Αντόν Γκρουσέτσκι, αναπληρωτής διευθυντής του Διεθνούς Ινστιτούτου Κοινωνιολογίας του Κιέβου, υπολόγισε την εμπιστοσύνη του κοινού στον Ζελένσκι στο 70% με 80%.
«Η σταθερότητα αυτού του επιπέδου εμπιστοσύνης είναι άνευ προηγουμένου στην ιστορία της Ουκρανίας», είπε.
Οι κύριοι αντίπαλοί του έχουν μείνει σε μεγάλο βαθμό εκτός λήψης αποφάσεων και ορισμένοι ξένοι διπλωμάτες λένε ιδιωτικά ότι ανησυχούν για τη συγκέντρωση εξουσίας στα χέρια της ομάδας του.
Η πολιτική εκεχειρία διατηρείται και ο Ζελένσκι κατάφερε να ξεκινήσει μια εκστρατεία για την εξάλειψη αξιωματούχων που είναι ύποπτοι για διαφθορά, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων στενών συνεργατών του.
Ο πρώην πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο, τον οποίο νίκησε ο Ζελένσκι στις εκλογές του 2019, είπε ότι η αξιολόγηση της απόδοσης του Ζελένσκι εν καιρώ πολέμου θα ήταν ακατάλληλη κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης.
«Από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, δεν είμαι ο ηγέτης της αντιπολίτευσης, γιατί τόσο ο Ζελένσκι όσο και ο Ποροσένκο είναι στρατιώτες. Και όλοι οι Ουκρανοί πρέπει να ενωθούν όχι γύρω από προσωπικότητες, αλλά γύρω από την Ουκρανία», είπε ο Ποροσένκο στο Reuters.
«Ο κόσμος θα προβεί σε οποιαδήποτε αξιολόγηση για το έργο του Ζελένσκι και του Ποροσένκο μετά τη νίκη μας».
Προς το παρόν φαίνεται να έχει τη στήριξη του κόσμου.
«Εμεινε εδώ, δεν πανικοβλήθηκε», είπε ο Αντόν Φεντορένκο, διοικητής μονάδας με κωδικό όνομα Mazda που υπηρετεί στην ανατολική Ουκρανία.
Δεν είναι όλα όμως ομαλά
Αυτό δεν σημαίνει ότι ήταν όλα ομαλά για τον Ζελένσκι. Η κυβέρνησή του έχει κάνει λάθη: ορισμένοι κορυφαίοι πολιτικοί αναγκάστηκαν να παραιτηθούν και στενοί φίλοι του Ζελένσκι έχασαν τις θέσεις τους.
Ο πρόεδρος προκάλεσε διεθνή οργή όταν υποστήριξε τον Νοέμβριο ότι ένας ρωσικός πύραυλος έπληξε το πολωνικό έδαφος και σκότωσε δύο ανθρώπους – ωστόσο, σύμφωνα με αμερικανικές αναφορές, ο πύραυλος πιθανότατα προήλθε από ουκρανική αντιαεροπορική συστοιχία.
«Επέστησε την προσοχή του κοινού στην Ουκρανία, κάτι που είναι επίσης πολύ σημαντικό. Εφερε το πρόβλημα στο κέντρο του κόσμου», λένε στενοί του συνεργάτες.
