Οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι είναι η μεγάλη πληγή του προϋπολογισμού και του φοροελεγκτικού μηχανισμού, οι οποίοι ενώ έχουν υψηλά ακαθάριστα έσοδα τα καθαρά τους κέρδη είναι υποπολλαπλάσια, κάτι που οφείλεται στη διόγκωση των δαπανών τους.
Υπουργείο Οικονομικών και ΑΑΔΕ αναζητούν λύσεις έτσι ώστε το υποδηλωμένο εισόδημα να αυξηθεί ή διαφορετικά να σταματήσει η απόκρυψη, μέσω πλασματικών σε αρκετές περιπτώσεις δαπανών, φορολογητέας ύλης.
Ανώτατο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών επισημαίνει ότι «μόνο εάν αυξηθεί το δηλωθέν εισόδημα των ελευθέρων επαγγελματιών θα προχωρήσουμε στην κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος». Σημειώνει δε, ότι οι δαπάνες που δηλώνουν συρρικνώνουν τα καθαρά κέρδη στα επίπεδα του κατώτατου φορολογικού συντελεστή με στόχο να πληρώσουν όσο το δυνατόν λιγότερα στην εφορία.
Αν και οι ελεύθεροι επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενοι ήταν οι κερδισμένοι της φορολογικής κλίμακας που θεσμοθετήθηκε το 2019 αλλά και γενικότερα των ρυθμίσεων που ίσχυσαν τα τελευταία χρόνια, ωστόσο τα δηλωθέντα εισοδήματά τους δεν είχαν ανάλογη αύξηση. Συγκεκριμένα, ο πρώτος φορολογικός συντελεστής μειώθηκε από το 22% στο 9% για κέρδη έως 10.000 ευρώ, καταργήθηκε η εισφορά αλληλεγγύης, μηδενίζεται το τέλος επιτηδεύματος (για όσους έχουν προσωπικό και αύξησαν τις θέσεις εργασίας), ενώ μειώθηκε στο 50% η προκαταβολή φόρου.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της φορολογικής διοίκησης, τα καθαρά κέρδη που δηλώνουν ανέρχονται περίπου στα 3,5-4 δισ. ευρώ, όταν τα ακαθάριστα έσοδα προσεγγίζουν τα 40 δισ. ευρώ. Μάλιστα, το μεγαλύτερο τμήμα αυτών δηλώνει εισοδήματα έως 10.000 ευρώ προκειμένου να φορολογείται με τον κατώτατο συντελεστή.
Από τις συζητήσεις που έχουν ξεκινήσει φαίνεται ότι δεν πρόκειται να γίνει καμία αλλαγή ως προς τον τρόπο φορολόγησης των εισοδημάτων τους και των κερδών που δηλώνουν. Δηλαδή, όπως σημειώνει το ίδιο στέλεχος, «θα συνεχίσουν να φορολογούνται με την ίδια κλίμακα που ισχύει για μισθωτούς και συνταξιούχους, όπως ακριβώς γίνεται στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.».
«Αυτό όμως που θα αλλάξει είναι ο έλεγχός τους, αλλά και το ποιες δαπάνες θα αναγνωρίζονται», αναφέρουν από το υπουργείο Οικονομικών. Ηδη οι συζητήσεις έχουν ξεκινήσει, ενώ σύντομα αναμένεται και η μελέτη του ΙΟΒΕ με προτάσεις και μέτρα που έχουν υιοθετηθεί και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα κίνητρα απέτυχαν
Σημειώνεται ότι τα κίνητρα που είχε δώσει το υπουργείο Οικονομικών στους φορολογουμένους για να πληρώνουν μέσω καρτών ή e-banking συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες με ροπή στη φοροδιαφυγή (υδραυλικούς, ηλεκτρολόγους, κομμωτές κ.λπ.), απέτυχαν. Η αλήθεια είναι ότι τα κίνητρα δεν κάλυψαν τουλάχιστον τον ΦΠΑ που γλιτώνει ο πολίτης σε εργασίες για παράδειγμα που σχετίζονται με τα ακίνητα. Ως εκ τούτου συνέχισε να μη ζητάει την απόδειξη έχοντας μεγαλύτερο όφελος.
Θα αναγνωρίζονται μόνο όσες περνούν από τα ηλεκτρονικά βιβλία – Οι επαγγελματίες δηλώνουν καθαρά κέρδη 4 δισ. και δαπάνες 40 δισ.
Ετσι λοιπόν το υπουργείο Οικονομικών εξετάζει μέτρα που μπορούν να οδηγήσουν στη δήλωση των πραγματικών εισοδημάτων από όσους συνεχίζουν να αποκρύβουν φορολογητέα ύλη. Βέβαια, τις όποιες αποφάσεις θα κληθεί να επεξεργαστεί η νέα κυβέρνηση και το οικονομικό επιτελείο που θα αναλάβει τα ηνία του υπουργείου Οικονομικών.
Αυτό που επιθυμούν στο υπουργείο Οικονομικών είναι η από μηδενικής βάσης επανεξέταση του φορολογικού πλαισίου της αυτοαπασχόλησης στην Ελλάδα σε σύγκριση με διεθνείς πρακτικές, με στόχευση την απλοποίηση και διεύρυνση της φορολογικής βάσης στη βάση ανάλογων κινήτρων. Η στόχευση αυτή κρίνεται κρίσιμη, καθώς παρά τη βελτιούμενη τάση, στην Ελλάδα καταγράφεται το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη «κενό» εσόδων από ΦΠΑ.
Οπως προαναφέρθηκε, οι επαγγελματίες δηλώνουν καθαρά κέρδη περίπου 4 δισ. ευρώ και ακαθάριστα σχεδόν τα δεκαπλάσια. Τα υπόλοιπα είναι δαπάνες. Αυτό σημαίνει ότι διογκώνουν τις δαπάνες. Για τον καλύτερο έλεγχο των δαπανών σχεδιάζεται να αναγνωρίζονται μόνο οι δαπάνες που περνούν μέσα από τα ηλεκτρονικά βιβλία MyDATA. Δηλαδή όλες οι δαπάνες ενός ελεύθερου επαγγελματία είτε εκπίπτει ο ΦΠΑ είτε μόνο μειώνει το φορολογητέο εισόδημα θα πρέπει να γίνονται μέσω των ηλεκτρονικών βιβλίων.
Επί της ουσίας για όλες τις δαπάνες τους θα πρέπει να ζητούν τιμολόγιο. Για παράδειγμα, η απλή απόδειξη που εκδίδεται από το πρατήριο βενζίνης δεν θα προσμετράται ως δαπάνη για τη μείωση του φορολογητέου εισοδήματος. Προκειμένου να υπολογιστεί θα πρέπει ο ελεύθερος επαγγελματίας να δώσει τον ΑΦΜ του και να εκδοθεί απόδειξη – τιμολόγιο, η οποία θα αναρτηθεί αυτόματα στα ηλεκτρονικά βιβλία (myDATA).
Οπως αναφέρουν πηγές του ΥΠΟΙΚ, το επόμενο διάστημα θα ξεκινήσουν και σχετικές διαβουλεύσεις με την Ευρωπαϊκή Ενωση για την εν λόγω αλλαγή.
Tι σχεδιάζεται
• Υποχρεωτική ηλεκτρονική τιμολόγηση όπως γίνεται για παράδειγμα στην Ιταλία. Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή η έκδοση ηλεκτρονικών τιμολογίων είναι προαιρετική. Σημειώνεται ότι και σε επίπεδο Ε.Ε. συστήνεται η χρήση της ηλεκτρονικής τιμολόγησης για τον περιορισμό της φοροδιαφυγής κυρίως στον ΦΠΑ. Μάλιστα το σχέδιο προβλέπει ότι από τον Ιανουάριο του 2024, τα κράτη-μέλη θα μπορούν να επιβάλουν την ηλεκτρονική τιμολόγηση, ενώ από το 2028 το σχέδιο θα γίνει υποχρεωτικό για όλα τα κράτη-μέλη.
• Ψηφιακό πελατολόγιο για γιατρούς, δικηγόρους κ.λπ. (ουσιαστικά θα επανέλθουν τα πρόσθετα βιβλία που τηρούσαν μέχρι το 2012 αλλά ηλεκτρονικά). Συγκεκριμένες επαγγελματικές ομάδες θα πρέπει να τηρούν ψηφιακό πελατολόγιο το οποίο θα είναι διαθέσιμο στον έλεγχο και θα συγκρίνεται με τα δηλωθέντα εισοδήματα. Το ψηφιακό πελατολόγιο σε δεύτερη φάση θα διασυνδεθεί με τα MyDATA.
• Ψηφιακό δελτίο αποστολής. Θα τεθεί σε εφαρμογή το προσεχές διάστημα. Με τον τρόπο αυτό ελέγχεται η διακίνηση των προϊόντων (οικοδομής και αγροτικά). Ξέρουμε από πού ξεκινάει και πού πάει, αναφέρουν από τη φορολογική διοίκηση. Το ψηφιακό δελτίο αποστολής θα παρέχει, σε πραγματικό χρόνο, τη δυνατότητα στον ελεγκτικό μηχανισμό να γνωρίζει για παράδειγμα εάν κάποιος κατασκευαστής έχει παραγγείλει σκυρόδεμα, και τον προορισμό του. Οι ελεγκτές μπορούν να ελέγξουν αμέσως εάν έγινε η παράδοση, τα παραστατικά αλλά και τους εργαζομένους εάν είναι δηλωμένοι στην «Εργάνη». Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ο περιορισμός φοροδιαφυγής και αδήλωτης εργασίας.
Ενα μέτρο που θα εξεταστεί επίσης είναι η μείωση του ΦΠΑ 24%, που δημιουργεί κίνητρα για φοροδιαφυγή. Η χώρα μας έχει από τους υψηλότερους συντελεστές ΦΠΑ στην Ε.Ε.
Η πλειονότητα δηλώνει κάτω από 10.000 ευρώ
Σήμερα οι περισσότεροι αυτοαπασχολούμενοι – επαγγελματίες στοιχίζονται κάτω από το εκάστοτε αφορολόγητο όριο. Είναι χαρακτηριστικό ότι έξι στους δέκα επιτηδευματίες είχαν δηλώσει εισοδήματα (το 2010) μικρότερα των 12.000 ευρώ (όσο δηλαδή ήταν και το αφορολόγητο όριο), ενώ το σύνολο των επιτηδευματιών δήλωνε μέσο εισόδημα που δεν ξεπερνούσε τις 13.307 ευρώ.
Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει 13 χρόνια, δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα στα εισοδήματα και στον τρόπο φορολόγησης των επαγγελματιών. Αντίθετα, οι επαγγελματίες είναι από τους ευεργετημένους της φορολογικής και ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Συγκεκριμένα, η ευνοϊκή κλίμακα με τον συντελεστή του 9% για τα πρώτα 10.000 ευρώ του εισοδήματος, από 22% οδηγεί αυτομάτως σε μείωση του φόρου εισοδήματος της τάξης των 1.300 ευρώ. Παράλληλα, καταργήθηκε και η εισφορά αλληλεγγύης για εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ, ενώ μειώθηκε στο 50% η προκαταβολή φόρου.
Μόνο στην Ελλάδα και στην Ιταλία το ποσοστό αυτοαπασχόλησης στην Ε.Ε. είναι υψηλότερο του 20%.
Για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας με καθαρό εισόδημα 10.000 ευρώ πλήρωσε το 2019 στην εφορία φόρους ύψους 2.200 ευρώ. Με την αλλαγή της κλίμακας ο φόρος περιορίσθηκε στα 900 ευρώ. Δηλαδή το όφελος έφθασε τα 1.300 ευρώ. Επαγγελματίας με εισοδήματα 15.000 ευρώ πλήρωνε στην εφορία φόρο ύψους 3.366 ευρώ και με την αλλαγή ο φόρος μειώθηκε στις 2.000 ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΑΑΔΕ, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι με εισοδήματα αποκλειστικά από επιχειρηματική δραστηριότητα ανήλθαν, με βάση τα τελευταία δημοσιοποιημένα στοιχεία, σε 366.787, οι οποίοι δήλωσαν καθαρά κέρδη ύψους 3,375 δισ. ευρώ. Εξ αυτών οι 268.027 δήλωσαν εισοδήματα έως 10.000 ευρώ. Δηλαδή, εισόδημα της τάξης των 500-800 ευρώ μηνιαίως.
Σημειώνεται ότι με βάση τα στοιχεία της Eurostat (2016) στην Ε.Ε. μόνο στην Ελλάδα και στην Ιταλία το ποσοστό αυτοαπασχόλησης είναι υψηλότερο του 20%, ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχουν και τα παραδείγματα της Κολομβίας, του Μεξικού, της Κορέας και της Χιλής, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του ΟΟΣΑ. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος διαμορφώνεται στο 14%, ενώ οι χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοαπασχόλησης στην Ευρώπη είναι η Δανία (8%), η Γερμανία, η Εσθονία, το Λουξεμβούργο και η Σουηδία, χώρες στις οποίες το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται γύρω στο 9%.
