Τα κυκλώματα που εμπορεύονται τον ανθρώπινο πόνο υποσχόμενα, υποτίθεται, ένα καλύτερο μέλλον στη Γηραιά Ηπειρο δεν λειτουργούν μόνο στις ασιατικές και βορειοαφρικανικές ακτές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως φάνηκε και από τις μαρτυρίες των διασωθέντων της Πύλου, κάποιοι πρόσφυγες λειτουργούν ως σύνδεσμοι ή και ευθέως ως συνεργάτες των διακινητών.
Υπάρχει, όμως, και ο παράγοντας των ΜΚΟ, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει την επιρροή του αλλά και τα μέσα που διαθέτει. Οπως είδαμε και από το τραγικό ναυάγιο, οι μετανάστες που βρίσκονται στα σαπιοκάραβα που κάνουν αυτά τα δρομολόγια έχουν πολλές φορές επικοινωνία με ανθρώπους εκτός των κυκλωμάτων των διακινητών, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στη… διάσωση (ακόμη και αν αυτή είναι ευθύνη των κυρίαρχων κρατών).
Η Ιταλομαροκινή ακτιβίστρια
Για να μιλήσει με τα καράβια χρησιμοποιεί δορυφορικά τηλέφωνα Thuraya, όπως και άλλοι «διασώστες» οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο βρίσκουν αφορμή για να παρέμβουν ακόμη και επί του πεδίου. Είναι δε γνωστές οι περιπτώσεις ιδιωτικών πλοιαρίων τα οποία έρχονται σε επαφή με μετανάστες εν πλω, τους παραλαμβάνουν και εν συνεχεία απαιτούν να τους φέρουν στην Ευρώπη επικαλούμενοι διάσωση. Αυτές οι πρακτικές είχαν οδηγήσει Ελλάδα, Ιταλία, Μάλτα και Κύπρο σε κοινή δήλωση, στις 12 Νοεμβρίου 2022, στην οποία επεσήμαναν, μεταξύ άλλων, πως είναι ανάγκη η Ε.Ε. να αναλάβει δράση για αυτά τα ιδιωτικά σκάφη τα οποία δρουν ενάντια στο πνεύμα του Διεθνούς Δικαίου.
Η Σούφι, από την πλευρά της, αναφερόμενη στο περιστατικό δήλωσε με αναρτήσεις της στο Facebook ότι μίλησε πολλές φορές με τους επιβάτες του μοιραίου πλοίου. «Αυτό το σκάφος που με καλούσε, οι άνθρωποι που με καλούσαν […] έλεγαν ότι ίσως αυτή είναι η τελευταία τους νύχτα». Από τα λεγόμενά της προκύπτουν ερωτήματα, καθώς ουδέποτε εξήγησε πώς και με ποιους βρέθηκε σε επαφή, έτσι ώστε να έχει ρόλο διαμεσολαβητή στο ταξίδι αλλά και να παρεμβαίνει στις αποφάσεις εν πλω, όπως η ίδια έγραψε εμμέσως πλην σαφώς. Είναι δε αναπάντητο ακόμη πώς οι μετανάστες βρίσκουν την επαφή της και την καλούν.
Η περίπτωση Δημητρά
Την ίδια ώρα, μία από τις περιπτώσεις που βρίσκονται υπό το μικροσκόπιο των ελληνικών αρχών είναι αυτή του Παναγιώτη Δημητρά, του οποίου οι ελληνικές αρχές δέσμευσαν τους λογαριασμούς, όπως κι εκείνους των ΜΚΟ τις οποίες διαχειρίζεται. Ο άλλοτε διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Συμφωνιών και πλέον εκπρόσωπός του, σύμφωνα με το πόρισμα από την Αρχή κατά της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες, έπαιρνε χρηματοδοτήσεις και δεν τις αξιοποιούσε για τον προβλεπόμενο σκοπό.
Η υπόθεση του «εθνικού μηνυτή» έχει, όμως, κι άλλες προεκτάσεις, αφού κατά την Εισαγγελία της Κω, που του είχε ασκήσει ποινική δίωξη, ερευνάται και για εγκληματική οργάνωση και διευκόλυνση μεταναστών προκειμένου αυτοί να έρθουν στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι γνώστες των μεταναστευτικών διαδρομών στις ελληνικές θάλασσες έχουν εντοπίσει εδώ και καιρό ότι υπάρχει διαφορετική ροή αφίξεων σε κάθε νησί του Αιγαίου και αυτό δεν οφείλεται στον καιρό ή στη γεωγραφία, αλλά στην… πληροφόρηση. Οπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές στο «ΘΕΜΑ», αυτή η διαφοροποίηση σχετίζεται με τη δράση ορισμένων ΜΚΟ.
Μόνο τυχαίο δεν είναι, όπως λένε, ότι ενώ το Λιμενικό ελέγχει με αντίστοιχο τρόπο το εύρος των ελληνοτουρκικών θαλασσίων συνόρων, σε ορισμένα νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου οι βάρκες από την Τουρκία βρίσκουν τρόπο να παρακάμψουν τις περιπολίες. «Συγκεκριμένες ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται εκεί δεν τις βρίσκεις σε άλλα νησιά», λένε, ενώ αντίστοιχα οι συγκεκριμένες ροές δεν συνάδουν με τις συνήθεις πρακτικές των διακινητών στα μικρασιατικά παράλια.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα των μεταναστών που φτάνουν στην Ελλάδα, η πόλη στην Τουρκία που περιγράφεται ως η μεγαλύτερη αγορά στο πεδίο της παράνομης διακίνησης είναι η Σμύρνη, η οποία, όπως γνωρίζουμε, δεν είναι απέναντι από τα νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου.
Συγκεκριμένα, στην περιοχή Basmane οι μετανάστες ανάλογα με το χρηματικό ποσό που έχουν να διαθέσουν επιλέγουν τον αντίστοιχο διακινητή. Υπάρχουν μάλιστα διακινητές για όλα τα πορτοφόλια, όπως περιγράφουν χαρακτηριστικά. Οι ακριβοί διακινητές υπόσχονται ασφάλεια στο ταξίδι, με το κόστος να είναι περίπου 1.000-1.200 δολάρια, αλλά δεν προτιμώνται από τους μετανάστες, που αναζητούν πιο φθηνές επιλογές θυσιάζοντας στον βωμό του χρήματος την ασφάλειά τους. Τα χρήματα αυτά είναι έξτρα σε σχέση με όσα έχουν δώσει στα κυκλώματα για να τους μεταφέρουν από τα βάθη της Ασίας στις ακτές του Αιγαίου.
Οπως προκύπτει, με ένα πολυπλόκαμο δίκτυο σε σελίδες του Facebook, κλειστές αλλά και δημόσιες ομάδες σε WhatsApp, Viber, Messenger, αλλά και… κατ’ ιδίαν κατήχηση, οι λαθροδιακινητές στη Νοτιοδυτική Ασία, στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική βρίσκουν τα θύματά τους ζητώντας τους δεκάδες χιλιάδες ευρώ προκειμένου να τους φέρουν παράνομα και υπό άθλιες συνθήκες στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Το «ΘΕΜΑ» αποκαλύπτει μαρτυρίες στις ελληνικές αρχές επιζώντων του τραγικού ναυαγίου σε διεθνή ύδατα ανοιχτά της Πύλου, οι οποίες φανερώνουν τα μέσα που μηχανεύονται τα κυκλώματα του θανάτου υποσχόμενα δήθεν ένα καλύτερο αύριο, προκειμένου να προσελκύσουν ανθρώπους από κάθε εθνικότητα και να τους προωθήσουν στην Ευρώπη.
Ο Α.R., ένας από τους διασωθέντες, στην κατάθεσή του στις ελληνικές αρχές περιγράφει γλαφυρά πώς ο ίδιος έφτασε στη Λιβύη μέσω Αλεξάνδρειας. «Με βρήκε ένας εκπρόσωπος μέσω τηλεφώνου», λέει για τον τρόπο που ήρθε σε επαφή με τον διακινητή. Σημειώνει δε ότι δουλεύουν κυρίως με ψευδώνυμα, λέγοντας πως ο άνθρωπος που ήρθε σε επαφή μαζί του χρησιμοποιούσε το όνομα «Kouta». Στο Τομπρούκ έμειναν περίπου 10 μέρες μέσα σε φορτηγά, με ελάχιστο φαγητό και χωρίς δυνατότητα να βγουν έξω, ενώ περιγράφοντας τη στιγμή στην οποία τους επιβίβασαν στο μοιραίο πλοίο λέει: «Μας είχαν βάλει το πιστόλι στον κρόταφο εκεί στο Τομπρούκ και μας είπαν ότι πρέπει να ανεβείτε στο πλοίο».
Ο Y.S., από την άλλη, περιγράφει ότι βρισκόταν νόμιμα στη Λιβύη για να συγκεντρώσει χρήματα, αλλά δεν ήταν ικανοποιημένος. «Δούλευα σε φούρνο και άκουσα κάποιους να μιλούν για ταξίδια από τη Λιβύη στην Ιταλία. Μου είπαν κοστίζει 140.000 αιγυπτιακές λίρες (σ.σ.: 4.100 ευρώ). Τους είπα πως δεν έχω τόσα και μου είπαν πως θα τους χρωστάω το υπόλοιπο». Ο ίδιος περιγράφει πώς συναντήθηκε με τους διακινητές σε μια έρημη αποθήκη, τους έδωσε τα χρήματα και τον μετέφεραν στο Τομπρούκ, όπου τον κράτησαν φυλακισμένο για πέντε μέρες.
«Εκβίαζαν τον πατέρα μου»
Η ιστορία του Α.Α. είναι διαφορετική, αφού αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αίγυπτο λόγω μιας βεντέτας. Ενας φίλος του ο οποίος είχε συγγενή που πήγε στην Ιταλία παρανόμως τον έπεισε να αναγκάσουν τους γονείς τους να πουλήσουν ό,τι έχουν για να φύγουν και να σωθούν. Οπως λέει, εκβίαζαν τον πατέρα του να τους ξεπληρώσει, αλλιώς ο ίδιος θα πάθαινε ζημιά. «Μόλις μας βρήκε ο διακινητής στην Αίγυπτο, μας έκλεισε τα μάτια και μας πήγε στο Τομπρούκ σε διαδρομή 18 ωρών. Αν γνωρίζαμε ότι θα είναι τόσοι στο καράβι, δεν θα μπαίναμε. Αλλά αν λέγαμε κάτι θα μας πετούσαν στη θάλασσα και θα χάναμε τα λεφτά που δώσαμε».
Ο Y.R., από την άλλη, περιγράφει πώς βρέθηκε σε επαφή με τα κυκλώματα διακινητών μέσω Facebook και συγκεκριμένα σε μια σελίδα με το όνομα «alqayid», η οποία μάλιστα έχει ακόμα και σήμερα φωτογραφίες με σκάφη παρόμοια με αυτό που βυθίστηκε. Μιλώντας για την επικοινωνία με τους διακινητές λέει ότι αυτή γινόταν μέσω γυναίκας εκπροσώπου. «Μηνύματα με ημερομηνίες, πότε μπορώ να είμαι έτοιμος, να στείλω τα χαρτιά μου, να μπω στη Λιβύη νόμιμα και μετά πήγαμε σε τουριστικό γραφείο. Μόλις φτάσαμε μας πήγαν σε σπίτι στο βουνό, εκεί μείναμε 140 άτομα 10 ημέρες».
Ο H.Η., από την άλλη, έκανε πολύ μεγαλύτερη διαδρομή, αφού, ξεκινώντας από το Πακιστάν, πλήρωσε 10.000 δολάρια στους διακινητές μέχρι να φτάσει στο Τομπρούκ και να επιβιβαστεί στο μοιραίο σαπιοκάραβο. Φίλος του γνώριζε τον διακινητή ο οποίος είναι πρόσφυγας (!) στην Ιταλία και μέσω αυτού κανονίστηκαν όλα. Μας έβαλαν στο καράβι, ήταν εκατοντάδες άτομα, φοβηθήκαμε, μας έδεσαν τα χέρια, δεν μπορούσαμε να κουνηθούμε.
Την ίδια διαδρομή ακολούθησε και έτερος συμπατριώτης του, ο R.M., ο οποίος περιγράφει την επιχείρηση ως άκρως οργανωμένη και υπό την ανοχή των λιβυκών αρχών που έκαναν τα στραβά μάτια κατά την επιβίβαση, η οποία μάλιστα διήρκεσε και αρκετή ώρα, αφού οι μετανάστες μεταφέρονταν με μικρά φουσκωτά από την ακτή. «Ανέβηκα στο πάνω μέρος του πλοίου μόλις αυτό αναποδογύρισε, μετά κολύμπησα, μας έσωσε το Ελληνικό Λιμενικό. Μας έχετε συμπεριφερθεί με τον καλύτερο τρόπο και σας ευχαριστώ γι’ αυτό».
Την ίδια στιγμή, σε επιφυλακή βρίσκεται εδώ και καιρό η υπηρεσιακή κυβέρνηση, η οποία είδε τις πιέσεις στα ελληνικά σύνορα να αυξάνονται. Μπορεί πλέον η Ελλάδα να έχει χαμηλές ροές σε σχέση με το παρελθόν και να εδώ να φτάνει μόλις το 5% των παράνομων αφίξεων της Ε.Ε., από το 75% που ίσχυε το 2015, αυτό ωστόσο δεν εμποδίζει τους αριθμούς να βαίνουν ανοδικοί. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία από τις ελληνικές αρχές, μόνο το πρώτο πεντάμηνο έχουν περάσει στη χώρα μας παρανόμως 6.021 άτομα, με την αύξηση σε σχέση με πέρυσι να είναι στο 49%.
Η προσοχή του Λιμενικού και της Αστυνομίας είναι εστιασμένη στα κυκλώματα των λαθροδιακινητών, αλλά και στη δράση των ΜΚΟ. Οι απόπειρες άφιξης στη χώρα μας μετασχηματίζονται ανάλογα με τις αντιδράσεις της Ελλάδας. Οταν λοιπόν κατέστη σαφές ότι οι βάρκες δεν φτάνουν στα νησιά μας, η προσοχή των κυκλωμάτων στην Τουρκία δόθηκε από τη μία σε μεγαλύτερα πλοία, για να φτάνουν απευθείας στην Ιταλία, και από την άλλη στις νησίδες του Εβρου.
Στο παζλ αυτό εμπλέκονται, όπως έχουμε δει πολλές φορές, και ΜΚΟ οι οποίες κατά περίπτωση διαδραματίζουν από σημαντικό έως περίεργο ρόλο. Η υπόθεση της δήθεν νεκρής μικρής Μαρίας σε νησίδα στον Εβρο ξεκίνησε από ΜΚΟ η οποία, ενώ αυτοί βρίσκονταν σε τουρκικό έδαφος, απέστειλε πλήρη στοιχεία για την ανθρωπογεωγραφία της ομάδας των 38 στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο, καλώντας την Ελλάδα να επέμβει, όπως αποδείχθηκε, σε… τουρκικό έδαφος.
Από το 2015, όταν η χώρα μας ήρθε αντιμέτωπη με τη χειρότερη μορφή της μεταναστευτικής κρίσης, μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει πολλά. Το πρώτο και κύριο είναι οι διαδρομές που ακολουθούν οι διακινητές.
Η σαφής βελτίωση των αριθμών ήρθε ως αποτέλεσμα της φύλαξης των θαλασσίων συνόρων, μια πολιτική που ακολουθήθηκε από το 2019 και μετά. Ο κ. Μάριος Καλέας, διοικητής Υπηρεσίας Ασύλου, δήλωσε: «Η διαδικασία παροχής ασύλου τείνει πλέον να μετατραπεί, ελλείψει επίσης μεταναστευτικής πολιτικής στην Ε.Ε., σε έμμεσο τρόπο νομιμοποίησης ατόμων που δεν χρήζουν διεθνούς προστασίας. Από τις 920.000 αιτήσεις ασύλου στην Ε.Ε., το 1/3 αυτών αφορούσε άτομα που άλλαξαν χώρα με βίζα και υπέβαλαν απλώς αίτημα ασύλου για να παρατείνουν τη διαμονή τους. Πρόκειται για μια κατάχρηση του συστήματος ασύλου διεθνώς (asylum abuse), η οποία σε συνδυασμό με το asylum shopping, δηλαδή να υποβάλλεται αίτημα όχι στην πρώτη ασφαλή χώρα άφιξης, αλλά στη χώρα προτίμησης, δοκιμάζει την αξιοπιστία του συστήματος ασύλου και ακυρώνει στην πράξη τις θεμελιώδεις αρχές του».
