Πριν από λίγες μέρες, ο κ. Κώστας Καραμανλής ξάφνιασε το πανελλήνιο κάνοντας κάτι που ουδείς περίμενε: βρήκε δουλειά. Ο πρώην πρωθυπουργός, ο οποίος δεν έβαλε υποψηφιότητα στις εκλογές του 2023, ολοκληρώνοντας έτσι την κοινοβουλευτική διαδρομή του, εξελέγη πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ομίλου εταιρειών της Συνεταιριστικής Ενωσης Καπνοπαραγωγών Ελλάδος (ΣΕΚΕ).
Η απόφασή του είναι πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα, όπου δεν είναι σύνηθες ένας πρώην πρωθυπουργός να εργάζεται εκ νέου αφότου ολοκληρωθεί η θητεία του. Μετά το πέρας της πρωθυπουργίας τους, οι Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Σημίτης και Αντώνης Σαμαράς έφτιαξαν δικά τους ιδρύματα. Ο Γεώργιος Ράλλης έγραψε εννέα βιβλία.
Αλλά στο εξωτερικό τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αρχικά, αντί να αποστρατεύονται από τη δημόσια ζωή, πολύ περισσότεροι πρώην ηγέτες αφιερώνουν ένα τμήμα της μετέπειτα ζωής τους γράφοντας τις αυτοβιογραφίες τους, και ειδικά στη Μεγάλη Βρετανία. Οι Μάργκαρετ Θάτσερ, Τόνι Μπλερ και Τζον Μέιτζορ είναι μόνο μερικοί εξ αυτών που θέλησαν να δώσουν τη δική τους εκδοχή για τα γεγονότα στα οποία πρωταγωνίστησαν. Τον Ιανουάριο, ο Βρετανός πρώην πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ανακοίνωσε πως σχεδιάζει να δημοσιεύσει τα δικά του απομνημονεύματα.
Κάποιοι, όπως ο Ιταλός πρώην πρωθυπουργός Ματέο Ρέντσι ή η δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας, Τερέζα Μέι, συνεχίζουν την πολιτική τους καριέρα, ακόμη κι αν δεν πρωταγωνιστούν στην πολιτική σκηνή όπως στο παρελθόν. Αλλοι, όπως η Γερμανίδα πρώην καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, εξαφανίζονται από τη δημόσια σφαίρα. Ορισμένοι, όπως ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί… καταδικάζονται σε φυλάκιση. Κάποιοι διδάσκουν στο πανεπιστήμιο, όπως συνέβη στην περίπτωση της πρώτης γυναίκας πρωθυπουργού του Καναδά, Κιμ Κάμπελ, η οποία μετά τη σύντομη θητεία της δίδασκε για τρία χρόνια στο John F. Kennedy School of Government στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Και άλλοι, πιάνουν δουλειά, ή μάλλον δουλειές. Με αφορμή την καινούργια πορεία του κ. Καραμανλή, η «Κ» παραθέτει έξι παραδείγματα πρώην ηγετών διαφορετικών χωρών οι οποίοι ξεκίνησαν νέα καριέρα –αμφιλεγόμενη ή ανεπιτυχή– μετά το τέλος της διαδρομής τους κάτω από τον ήλιο της εξουσίας.
Μπαράκ Ομπάμα – Πρόεδρος των ΗΠΑ 2009-2017
Βιβλία, ομιλίες και παραγωγές για το Netflix
Ο πρώην πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει υπάρξει πολυάσχολος από τότε που ο ίδιος και η οικογένειά του έφυγαν από τον Λευκό Οίκο. Μετά τη λήξη της προεδρικής θητείας του, ο Μπαράκ Ομπάμα, όπως και η σύζυγός του Μισέλ, υπέγραψε συμφωνία πολλών εκατομμυρίων με τον εκδοτικό οίκο Penguin Random House για την έκδοση των απομνημονευμάτων του. Η αυτοβιογραφία του, με τίτλο «A Promised Land», δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2020.
Ταυτόχρονα, ίδρυσε το Obama Foundation το 2014, που βρίσκεται στον πυρήνα των δραστηριοτήτων του πρώην προέδρου από όταν έληξε η θητεία του. Βασικό πρόγραμμά του είναι η ανέγερση του Barack Obama Presidential Center – μουσείο, βιβλιοθήκη και εκπαιδευτικό πρόγραμμα στο Σικάγο αφιερωμένο στην προεδρία του.
Εγινε ένας από τους πιο ακριβοπληρωμένους –με αμοιβή σχεδόν μισού εκατομμυρίου δολαρίων σε κάποιες περιπτώσεις– ομιλητές παγκοσμίως.
Στην τηλεόραση
Αλλά η πιο παράδοξη τροπή της μεταπροεδρικής καριέρας του ήταν ότι τόσο ο ίδιος όσο και η Μισέλ Ομπάμα έγιναν παραγωγοί. Ανοιξαν την εταιρεία παραγωγής Higher Ground το 2018, όταν υπέγραψαν και συμφωνία συνεργασίας με τη streaming πλατφόρμα Netflix. Από τότε, όχι μόνο δημιούργησαν ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, όπως και ντοκιμαντέρ και podcasts –σε συνεργασία με το Spotify–, αλλά πέρυσι ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα κέρδισε το βραβείο Emmy για την αφήγηση του πρώτου επεισοδίου της σειράς ντοκιμαντέρ «Our Great National Parks».
Ντέιβιντ Κάμερον – Πρωθυπουργός της Βρετανίας 2010-2016
Ακαδημαϊκή καριέρα μετά το σκάνδαλο
Ο Βρετανός που θα μείνει για πάντα στην Ιστορία ως ο πρωθυπουργός που οδήγησε τη Βρετανία στο Brexit ανακοίνωσε την παραίτησή του μία μέρα μετά το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016. Τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς, σε μια σχετικά ασυνήθιστη κίνηση για τα βρετανικά δεδομένα, ο Κάμερον παραιτήθηκε και από την κοινοβουλευτική του θέση.
Αλλά ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν έμεινε άπραγος. Ενάμιση χρόνο αργότερα, είχε ήδη υπογράψει συμφωνία 800.000 στερλινών (περίπου 925.000 ευρώ) με τον εκδοτικό οίκο που δημοσίευσε τα απομνημονεύματά του –το «For the Record» κυκλοφόρησε το 2019– και είχε ξεκινήσει να δίνει ομιλίες παγκοσμίως με αμοιβή.
Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2017 ο Κάμερον είχε ήδη γίνει πρόεδρος του Alzheimer’s Research UK και του National Citizen Service, ενός αναπτυξιακού προγράμματος εφήβων στην Αγγλία και στη Βόρεια Ιρλανδία. Τα δύο τρίτα της χρηματοδότησης του τελευταίου κόπηκαν τον Φεβρουάριο του 2022, όταν τα βρετανικά μέσα αποκάλυψαν μεταξύ άλλων πως, παρά την κακή πορεία του προγράμματος, τα στελέχη λάμβαναν παχυλούς μισθούς.
Μετά την πρωθυπουργική θητεία του, ο Κάμερον έχει δουλέψει, μεταξύ άλλων, για την αμερικανική εταιρεία First Data Corporation και ως σύμβουλος της Greensill Capital, μιας εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με δραστηριότητα στη Μεγάλη Βρετανία και στην Αυστραλία, μέχρι την κατάρρευσή της. Το 2021 ο Κάμερον αποτραβήχτηκε από τα φώτα όταν ενεπλάκη σε σκάνδαλο της συγκεκριμένης εταιρείας.
Τον Ιανουάριο του 2023 έπιασε ξανά δουλειά. Εγινε εκτελεστικός αντιπρόεδρος του Personal & Business Banking στην αμερικανική τράπεζα City National και ξεκίνησε να διδάσκει Πολιτική σε πανεπιστήμιο του Αμπου Ντάμπι στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Ελεν Κλαρκ – Πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, 1999-2008
Σταδιοδρομία στον ΟΗΕ και σε think tank
Η δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας μετά το τέλος της θητείας της έγινε η πρώτη γυναίκα που ηγήθηκε του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, θέση στην οποία βρέθηκε από το 2009 μέχρι το 2017. Το 2017 ολοκλήρωσε τη θητεία της και ως πρόεδρος της Ομάδας Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, μιας επιτροπής που αποτελείται από τους επικεφαλής των κεφαλαίων, προγραμμάτων και τμημάτων των Ηνωμένων Εθνών που σχετίζονται με θέματα ανάπτυξης.
Οταν ξεκίνησε τη δεύτερη θητεία της ως επικεφαλής του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, το αμερικανικό περιοδικό Forbes έγραψε πως ήταν η 21η γυναίκα με την περισσότερη επιρροή στον κόσμο. Τον Ιούνιο του 2017 κυκλοφόρησε ένα ντοκιμαντέρ για την πορεία της ως υποψήφιας γενικής γραμματέως των Ηνωμένων Εθνών, θέση στην οποία δεν κατάφερε να εκλεγεί.
Από τότε έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, πρόεδρος διαφόρων συμβουλίων, όπως το Extractive Industries Transparency Initiative, το οποίο προωθεί τη διαφάνεια στις βιομηχανίες πετρελαίου, αερίου και ορυκτών, και μέλος του Συμβουλίου Αναφοράς για την Παρακολούθηση της Παγκόσμιας Εκπαίδευσης, της UNESCO. Ταυτόχρονα, είναι μαικήνας του Ιδρύματος Ελεν Κλαρκ, ενός think tank δημόσιας πολιτικής το οποίο δημιουργήθηκε για να προωθεί τις αξίες της.
Το 2020 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας της ανέθεσε τη θέση ενός εκ των επικεφαλής του Ανεξάρτητου Πάνελ για Πανδημική Ετοιμότητα και Απάντηση (IPPR), ενώ το 2021 έγινε μία από τους προέδρους του βρετανικού think tank Chatham House, παίρνοντας τη θέση του τέως Βρετανού πρωθυπουργού Τζον Μέιτζορ μετά τη συνταξιοδότησή του.
Γκέρχαρντ Σρέντερ – Καγκελάριος της Γερμανίας 1998-2005
Δεκαέξι χρόνια στην υπηρεσία του Κρεμλίνου
Ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας έχει διανύσει ίσως την πιο αμφιλεγόμενη πορεία εκ των ηγετών της συγκεκριμένης λίστας. Οντας ακόμη στην εξουσία, ο Σρέντερ ήταν υπέρμαχος της κατασκευής του αγωγού Νord Stream 1. Αφότου έπαψε να ηγείται της γερμανικής κυβέρνησης, υπήρξε πολυάσχολος – έγραψε ένα βιβλίο, έγινε διαμεσολαβητής για την αποφυλάκιση του Γερμανού ακτιβιστή Πέτερ Στόιτνερ από τις τουρκικές φυλακές το 2017.
Αλλά στο στόχαστρο έχει βρεθεί εξαιτίας των επαγγελματικών σχέσεών του με τη Ρωσία. Από το 2006 ο Σρέντερ είναι πρόεδρος της επιτροπής των μετόχων του Νord Stream1 –θέση στην οποία οι ετήσιες απολαβές άγγιζαν τις 270.000 δολάρια–, ενώ για ένα διάστημα ήταν και επικεφαλής του εποπτικού συμβουλίου του Νord Stream 2. Το 2009 έγινε ανεξάρτητος διευθυντής του διοικητικού συμβουλίου της TKN-BP, μιας ρωσοαγγλικής εταιρείας πετρελαίου, θέση από την οποία παραιτήθηκε το 2011. Από το 2017 μέχρι το 2022 ήταν πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ρωσικής εταιρείας πετρελαίου Rosneft, με τον μισθό του εκεί να φθάνει τις 600.000 δολάρια τον χρόνο.
Ο πόλεμος
Λιγότερο από ένα μήνα πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η ρωσική κρατική εταιρεία αερίου Gazprom ανακοίνωσε πως ο Γκέρχαρντ Σρέντερ θα γινόταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της. Αλλά τον Μάιο του 2022 ο ίδιος ανακοίνωσε μέσω LinkedIn ότι αρνήθηκε τη συγκεκριμένη πρόταση. Νωρίτερα τον ίδιο μήνα, εξαιτίας των σχέσεών του με τη Ρωσία, η Γερμανία τού αφαίρεσε κάποια κρατικά προνόμια, όπως το γραφείο του στο Μπούντεσταγκ, το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο.
Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ – Πρωθυπουργός της Νορβηγίας 1981, 1986-1989, 1990-1996
Αγώνες για την Υγεία και το Περιβάλλον
Η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Νορβηγίας διοίκησε τη χώρα της τρεις φορές. Πριν γίνει πολιτικός, η Γκρο Χάρλεμ Μπρούντλαντ ήταν γιατρός. Δύο χρόνια μετά τη λήξη της τελευταίας πρωθυπουργικής θητείας της, έγινε η πρώτη γυναίκα γενική διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, θέση που κράτησε μέχρι το 2003, έχοντας στο μεταξύ κληθεί να διαχειριστεί τις επιδημίες του AIDS και του SARS και ασθένειες όπως η ελονοσία και η φυματίωση.
Το 2007 έγινε μέλος των The Elders, μιας ομάδας διεθνών ηγετών που ιδρύθηκε από τον Νέλσον Μαντέλα και που ασχολείται με την προώθηση της ειρήνης, της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Μεταξύ άλλων, στους Elders συμμετέχουν και η πρώτη πρόεδρος της Ιρλανδίας Μέρι Ρόμπινσον, ο Μπαν Κι-Μουν και ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ.
Την ίδια χρονιά, ο τότε γενικός διευθυντής των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι-Μουν τής ανέθεσε τον ρόλο της ειδικής απεσταλμένης για την κλιματική αλλαγή, θέση που κράτησε μέχρι το 2010.
Οπως και πολλοί άλλοι πρώην ηγέτες χωρών, η Μπρούντλαντ είναι μέλος του Club de Madrid, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 90 πρώην πρωθυπουργοί ή πρόεδροι. Από το 2018 μέχρι το 2021 ήταν συνεπικεφαλής του Global Preparedness Monitoring Board, μιας πρωτοβουλίας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και της Παγκόσμιας Τράπεζας που δημιουργήθηκε για να διασφαλίζει την ετοιμότητα αντιμετώπισης παγκόσμιων υγειονομικών κρίσεων.
Μάριο Μόντι – Πρωθυπουργός της Ιταλίας 2011-2013
Υπέρμαχος της διαφάνειας στην Ευρώπη
Από τότε που έληξε η θητεία του τεχνοκράτη πρώην πρωθυπουργού της Ιταλίας, πριν από δέκα χρόνια, έχει αναλάβει πολλές θέσεις πέραν αυτής του ισόβιου γερουσιαστή στην ιταλική Γερουσία, την οποία κατέχει από τον Νοέμβριο του 2011.
Μέχρι το 2022 ο Μόντι ήταν πρόεδρος του Πανεπιστημίου Μποκόνι στο Μιλάνο. Από το 2014 μέχρι το 2017 ήταν πρόεδρος ενός γκρουπ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στόχος του οποίου ήταν να βρεθούν περισσότεροι, απλοί, διαφανείς και δίκαιοι τρόποι χρηματοδότησης της Ε.Ε. (High-level group on own resources). Ταυτόχρονα, το 2015 ο Μόντι έγινε πρόεδρος του ευρωπαϊκού συμβουλίου της γερμανικής μη κυβερνητικής οργάνωσης Transparency International, στόχος της οποίας είναι μέσω της διαφάνειας να καταπολεμήσει τη διαφθορά.
