Με την Ελλάδα να φλέγεται επί δύο εβδομάδες, από τη Ρόδο ως την Κέρκυρα, από την Κάρυστο ως τον Βόλο και ενώ έχουμε μπροστά μας ολόκληρο τον Αύγουστο, οι διωκτικές αρχές διαπιστώνουν ότι περίπου 50 νέες φωτιές ξεκινούν κάθε μέρα. Η χώρα θρηνεί ήδη 5 νεκρούς, τους δύο πιλότους του Καναντέρ που κατέπεσε στην Κάρυστο, έναν 41χρονο κτηνοτρόφο στην ίδια περιοχή, μια γυναίκα στο Χοροστάσι Μαγνησίας και έναν 45χρονο βοσκό στο Βελεστίνο. Και η κυβέρνηση, διαπιστώνοντας ότι γι’ αυτό τον πύρινο εφιάλτη ευθύνεται ανθρώπινο χέρι, ετοιμάζεται να λάβει μέτρα, αλλάζοντας τη νομοθεσία και αυστηροποιώντας τις ποινές για τους εμπρησμούς.
Οχι τυχαία, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης -στη διάρκεια συνάντησής του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου-, όπως και ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Βασίλης Κικίλιας -σε δηλώσεις τους για την πορεία των πύρινων μετώπων- χρησιμοποίησαν την ίδια φράση: «Οι φωτιές μπαίνουν από ανθρώπινο χέρι». Με τις συλλήψεις να πληθαίνουν, καθώς, όπως αποκαλύπτει σήμερα το «Πρώτο ΘΕΜΑ», από την 1η Ιουλίου ως την περασμένη Τετάρτη πραγματοποιήθηκαν 21 συλλήψεις για 19 εμπρησμούς σε όλη τη χώρα, είτε πρόκειται για εγκληματική, φονική αμέλεια είτε για πρόθεση, ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε ότι ο πέλεκυς της Δικαιοσύνης θα πέσει βαρύς στους εμπρηστές. Πώς θα γίνει αυτό;
«Ράμπο» και πρόστιμα-φωτιά
Σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», η κυβέρνηση προσανατολίζεται να σκληρύνει τη νομοθεσία σε τρεις κατευθύνσεις, με κύριο σκοπό την αποτροπή: τα πρόστιμα για πρόκληση πυρκαγιάς από… αμέλεια, τα οποία σήμερα είναι μάλλον αμελητέα, καθώς κυμαίνονται περί τα 300 ευρώ (ο νόμος προβλέπει ποινές από 150 ως και το ανώτατο 5.000 ευρώ για περιπτώσεις συρροής παραβάσεων), θα γίνουν βαρύτατα, φτάνοντας ή και ξεπερνώντας τα 30.000 ευρώ.
ε δεύτερη φάση, η επιβολή των προστίμων θα γίνεται κλιμακωτά. Θα εξαρτάται δηλαδή από τη ζημιά που προκάλεσε η πυρκαγιά για την οποία ευθύνεται ο εκάστοτε εμπρηστής, αλλά και από την υποτροπή, καθώς υπάρχει η σκέψη να διπλασιάζεται το ύψος του προστίμου εάν ο εμπρηστής συλλαμβάνεται για δεύτερη φορά. Το σκεπτικό της κυβέρνησης σε ό,τι αφορά τις δύο πρώτες παραμέτρους είναι ότι, με βάση την υπάρχουσα εμπειρία, η επιβολή μεγάλων προστίμων λειτουργεί πολύ καλύτερα αποτρεπτικά, ακόμα και σε περιπτώσεις αμέλειας, ενώ διευκολύνει και το έργο της Δικαιοσύνης, καθώς σε ένα ποσοστό οι συλληφθέντες καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης οι οποίες δεν τους επιβάλλονται για μια σειρά λόγων (μεγάλη ηλικία, επίκληση προβλημάτων υγείας κ.λπ.).
Σκοπός της αλλαγής του νόμου, επισημαίνουν κυβερνητικές πηγές, δεν είναι φυσικά τα χρήματα αυτά καθεαυτά, αλλά να λειτουργήσουν τα πρόστιμα ως ανάχωμα σε εμπρησμούς που γίνονται από αδιαφορία και αμέλεια και να δημιουργήσουν μια ισχυρή κοινωνική ευθύνη. Πέραν αυτού, επικρατεί οργή για τους εμπρηστές, με δεδομένο ότι οι πράξεις τους δεν προκαλούν μόνο απώλειες ή κίνδυνο για απώλειες ανθρώπινων ζωών, αλλά και φρικτή θανάτωση τεράστιου αριθμού ζώων, καταστροφή περιουσιών και απόγνωση για οικογένειες που χάνουν την ίδια τους την κατοικία, μέχρι και τον ρουχισμό τους, αλλά και τεράστια ζημιά στο φυσικό περιβάλλον, που έχει αντίκτυπο στην υγεία του πληθυσμού, αλλά και στις τοπικές και όχι μόνο οικονομίες.
Σε τρίτο επίπεδο εξετάζεται το ενδεχόμενο να ακολουθηθεί το μοντέλο ξένων παρόμοιων υπηρεσιών και να μεταβιβάζεται στον υπεύθυνο πρόκλησης μιας πυρκαγιάς η χρέωση της κινητοποίησης των απαιτούμενων πυροσβεστικών δυνάμεων. Παρότι υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες σε ό,τι αφορά τον προσδιορισμό αυτού του κόστους, εδώ το σκεπτικό είναι ότι, όχι μόνο θα λειτουργήσει αποτρεπτικά κάτι τέτοιο, αλλά ότι κυρίως θα αποτελέσει ένα είδος δικαιοσύνης για τους πυροσβέστες και τα εναέρια μέσα που αναγκάζονται να μετακινούνται και να επιχειρούν σε πολλαπλά μέτωπα. Η διασπορά των δυνάμεων σε πολλές και μεγάλες πυρκαγιές, άλλωστε, είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πυροσβεστικές δυνάμεις, αναγκάζοντας το προσωπικό να επιχειρεί συχνά πέρα από τα φυσικά του όρια. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι σε διάσπαρτα μέτωπα ανά τη χώρα επιχειρούν πυροσβέστες σε συνεχή βάση επί δύο εβδομάδες, με μοναδικά διαλείμματα ολιγόωρου ύπνου και διαρκείς μετακινήσεις σε νέα μέτωπα.
Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι οι αλλαγές στη νομοθεσία σχετικά με την πρόκληση πυρκαγιών ετοιμάζονται με διαδικασίες-εξπρές και ότι η τελική εισήγηση θα είναι έτοιμη στο τέλος του καλοκαιριού, ώστε να προχωρήσει η ψήφιση του νομοσχεδίου στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας -ο οποίος και θα είναι ο εισηγητής των αλλαγών στον νόμο για τους εμπρηστές- έχει ήδη ανακοινώσει ότι διπλασιάζει τη δύναμη του προσωπικού της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού. Συγκεκριμένα, ο κ. Κικίλιας έχει αποφασίσει τον διπλασιασμό από 32 σε 64, των λεγόμενων -στους κύκλους της Διεύθυνσης- «Ράμπο ειδικών προσόντων». Οι «Ράμπο» είναι εξειδικευμένοι επαγγελματίες, όπως νομικοί και δασολόγοι, οι οποίοι συνεργάζονται με τα τοπικά γραφεία της Διεύθυνσης Εγκλημάτων Εμπρησμών σε όλη τη χώρα, διευκολύνοντας και επιταχύνοντας τον εντοπισμό, τις συλλήψεις αλλά και τη στοιχειοθέτηση των υποθέσεων εμπρησμών, ώστε να οδηγηθούν στη Δικαιοσύνη με απτά αποτελέσματα. Επιπλέον, δρουν και προληπτικά, αξιοποιώντας στοιχεία και πληροφορίες σχετικά με την πιθανότητα εμπρησμών είτε από αμέλεια είτε από δόλο.
H κλιματική αλλαγή και οι εμπρησμοί
Με τον πύρινο εφιάλτη να κοστίζει ζωές και να φτάνει μέχρι και στις αποθήκες πυρομαχικών της Πολεμικής Αεροπορίας στη Νέα Αγχίαλο, προκαλώντας εκρήξεις, η φράση «είμαστε σε πόλεμο», ίσως να μην είναι υπερβολική. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι ποιος είναι ο εχθρός. Ναι, η κλιματική αλλαγή ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για τις πυρκαγιές που κατακαίουν δασικές και κατοικημένες εκτάσεις σε όλη τη χώρα, αλλά υπάρχει και το ανθρώπινο χέρι. Αυτό, άλλωστε, είναι κοινό μυστικό. Η Πυροσβεστική και οι άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες λαμβάνουν διαρκώς καταγγελίες και πληροφορίες για πυρκαγιές που ξεκινούν από εμπρησμό, βρίσκουν στοιχεία όπως γκαζάκια και φιάλες υγραερίου μέσα στο δάσος, ή παρατηρούν ενδείξεις, με πολλαπλά μέτωπα να ξεπηδούν ταυτόχρονα σε περιοχές που είναι αδύνατο να μεταδοθεί η πυρκαγιά. Πόσοι και ποιοι είναι, λοιπόν, οι εμπρηστές;
Οπως αποκαλύπτει σήμερα το «ΘΕΜΑ», από την 1η Ιουλίου μέχρι και την περασμένη Τετάρτη, 26 Ιουλίου, σε ολόκληρη τη χώρα έγιναν 21 συλλήψεις για 19 εμπρησμούς. Από αυτές, οι 19 συλλήψεις ήταν για εμπρησμό από αμέλεια και οι 2 από πρόθεση. Σε ό,τι αφορά το πρώτο σκέλος, όσο απίστευτο και αν φαίνεται, όπως προκύπτει από τα στοιχεία που καταδεικνύουν σχεδόν μία σύλληψη για εμπρησμό την ημέρα, υπάρχουν συμπολίτες μας που, ενώ είναι εν εξελίξει ο πύρινος εφιάλτης σε όλη τη χώρα, ξεκινούν δασικές πυρκαγιές επειδή αποφασίζουν να… κάψουν ξερόχορτα με θερμοκρασίες που ξεπερνούν τους 40 βαθμούς Κελσίου, να κάνουν εργασίες κοπής σιδήρων και ξύλων με αλυσοπρίονα στο δάσος, να καπνίσουν το μελίσσι τους, ή -στη μάλλον πιο ακραία των περιπτώσεων- να γιορτάσουν τον γάμο τους πετώντας πυροτεχνήματα στο δάσος…
Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι συχνότερη αιτία πρόκλησης πυρκαγιών είναι η αμέλεια και η αδιαφορία, ενώ σε μια άλλη συχνή αιτία, τις φωτιές που προκαλούνται από μετασχηματιστές και καλώδια της ΔΕΗ, αναφέρουν ότι «υπάρχει συνεργασία με τον ΔΕΔΔΗΕ, ο οποίος καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να εξαλείψει τον κίνδυνο πρόκλησης δασικών πυρκαγιών, είτε με αντικατάσταση των παλιότερων μετασχηματιστών του, είτε με λήψη άλλων μέτρων».
Βάσει των στατιστικών στοιχείων, παρατηρούμε ότι φέτος υπάρχει μια μεγαλύτερη ένταση στις συλλήψεις για εμπρησμό από αμέλεια. Κατά μέσο όρο, η αμέλεια είναι αιτία του 35% των πυρκαγιών, οι κακόβουλες ενέργειες του 20% και τα αίτια του υπολοίπου 45% των πυρκαγιών παραμένουν αδιευκρίνιστα.
Οι «σκοτεινοί» εμπρηστές και η ΕΥΠ
Αποτυπώνουν οι παραπάνω συλλήψεις την πλήρη εικόνα σε σχέση με τα ανθρώπινα χέρια που ανάβουν τις πυρκαγιές; Η αλήθεια είναι πως όχι, καθώς δεν έχουν ολοκληρωθεί οι έρευνες για πολλές πυρκαγιές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση σύλληψης άνδρα στον Αλμυρό Βόλου με εύφλεκτα υλικά. Ο συλληφθείς ανακρίνεται για την εμπλοκή του στη φονική πυρκαγιά, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή της μια γυναίκα που βρισκόταν στο τροχόσπιτό της (στον Πλάτανο Αλμυρού), καθώς και σε άλλες πυρκαγιές στην περιοχή. Ο ίδιος αρνείται τις κατηγορίες και η ανακριτική διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη.
Ανοιχτές, όμως, είναι οι έρευνες σχετικά με εμπρησμούς -από πρόθεση- στις τεράστιες πυρκαγιές στη Ρόδο και την Κέρκυρα. Στο Νησί των Ιπποτών, ο δήμαρχος, Αντώνης Καμπουράκης, έχει καταθέσει μήνυση κατά αγνώστων για εμπρησμό κατ’ εξακολούθηση από πρόθεση και απόπειρα ανθρωποκτονίας (με άμεσο ή ενδεχόμενο δόλο) κατά συρροή κατά των μονίμων κατοίκων της Ρόδου και των προσωρινά διαμενόντων στο νησί με οποιαδήποτε ιδιότητα (εποχιακά εργαζομένων, τουριστών, φιλοξενουμένων σε καταλύματα κ.λπ.) στις περιοχές που επλήγησαν από τις πυρκαγιές . Ο δήμαρχος δηλώνει ότι έχει την «κατά 100% τεκμηριωμένη υπόνοια» ότι οι φωτιές στη Ρόδο ξεκίνησαν από εμπρησμό και κατέθεσε στις εισαγγελικές αρχές στοιχεία και οπτικοακουστικό υλικό (βίντεο).
Για τις πυρκαγιές της Ρόδου, ο υπουργός Επικρατείας Μάκης Βορίδης αποκάλυψε ότι έχουν προσαχθεί ύποπτοι για εμπρησμό και ότι τρέχει έρευνα η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Συγκεκριμένα είπε ο υπουργός: «Γίνεται μια προσπάθεια να διαπιστωθεί το κατά πόσον υπάρχουν εμπρησμοί και να συλληφθούν οι εμπρηστές. Ξέρω ότι έχουν υπάρξει ορισμένες συλλήψεις αυτή την περίοδο και φαίνεται ότι αυτό αφορά και στη Ρόδο. Το αν είναι Τούρκοι πράκτορες που βάζουν φωτιές ή είναι κτηνοτρόφοι ή κάποιος που είναι μανιακός και παράφρων εμπρηστής, αυτό δεν μπορώ να το αξιολογήσω. Ξέρω ότι απασχολεί την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών».
Στο Νησί των Φαιάκων, ο αντιδήμαρχος Bόρειας Κέρκυρας, Νίκος Μουζακίτης, μιλώντας στην ΕΡΤ, κατήγγειλε εμπρησμό. Είπε ότι «ξαφνικά ξεπήδησε μια φλόγα από το πουθενά σε ένα δέντρο και αμέσως ένα αυτοκίνητο έφυγε από το σημείο», επισημαίνοντας ότι «είμαστε τρεις-τέσσερις ημέρες ξάγρυπνοι για να παρακολουθούμε τέτοια φαινόμενα».
Εάν έχουν δίκιο σε κάτι οι κυβερνητικοί παράγοντες που επιμένουν στην αύξηση των διοικητικών προστίμων για τον εμπρησμό από αμέλεια είναι πως, παρότι προβλέπονται ποινές κάθειρξης ως και 15 ετών για την πρόκληση πυρκαγιάς από αμέλεια, αν προκληθεί κίνδυνος για ανθρώπινες ζωές οι δικαστές συνήθως επιβάλλουν ελαφρές ποινές με αναστολή. Και ελαφρά, πολύ ελαφρά το παίρνουν συχνά και οι ίδιοι οι εμπρηστές, γνωρίζοντας πως δεν υπάρχει περίπτωση να κάνουν ούτε μία μέρα φυλακή, ακόμα και αν είναι υπαίτιοι της μεγαλύτερης εθνικής τραγωδίας στην ιστορία της χώρας.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του 65χρονου που ευθύνεται για την πυρκαγιά με τους 104 νεκρούς στο Μάτι. Ο κάτοικος της περιοχής, που είχε τη… φαεινή ιδέα να κάψει ξερόχορτα μια μέρα που έπνεαν άνεμοι 8 μποφόρ, απολογήθηκε στη Δικαιοσύνη δύο χρόνια μετά το τραγικό συμβάν. Του επιβλήθηκαν περιοριστικοί όροι, όχι όμως φυλάκιση, και ο ίδιος δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο. Αλλωστε γνωρίζει πως θα διωχθεί για πλημμέλημα και ότι δεν θα πάει φυλακή. Οπως για πλημμέλημα διώχθηκε και η 70χρονη η οποία ξεκίνησε την πυρκαγιά με τους 65 νεκρούς στην Ηλεία το 2007 επειδή ήθελε να μαγειρέψει στην αυλή της. Και εδώ οι αριθμοί λένε την πικρή αλήθεια.
Από το 2000 ως το 2021 διώχθηκαν ποινικά 19.712 άτομα για εμπρησμούς. Καταδικάστηκε μόλις το 2,8%, δηλαδή οι 564. Αναλύοντας επιμέρους τις καταδίκες, από τους παραπάνω, οι 7.463 διώχθηκαν για εμπρησμό από αμέλεια, με το 6,5% ή μόλις 490 να καταδικάζονται. Τα στοιχεία είναι σοκαριστικά για όσους οδηγούνται ενώπιον της Δικαιοσύνης για εμπρησμό από πρόθεση: στη διάρκεια του προαναφερόμενου χρονικού διαστήματος ασκήθηκε ποινική δίωξη για εμπρησμό από πρόθεση σε 2.796 άτομα. Καταδικάστηκε το 2,6% των κατηγορουμένων, δηλαδή μόλις 74.
