Εκτός ελέγχου και εκτός λογικής αρχίζει να βγαίνει η κατάσταση με την τιμή του ελαιολάδου! Και όλα δείχνουν πως τους επόμενους μήνες, τα επόμενα χρόνια, θα είναι ακόμη πιο ακριβή. Οι τιμές ήδη έχουν εκτιναχθεί κατά τουλάχιστον 30-40% σε σχέση με πέρυσι, στο ράφι των σούπερ μάρκετ. Και ο τενεκές, από ‘κει που πουλιόταν 70 και 80 ευρώ, έχει ήδη σκαρφαλώσει στα 140-150 και πάει και πιο ψηλά!
Η «Πελοπόννησος» δίνει τον λόγο σε δύο ειδικούς, οικονομολόγους και τους ρωτά τα πιο αυτονόητα πράγματα που «καίνε» τον μέσο καταναλωτή, με κυριότερο το αν υπάρχει ελπίδα να επιστρέψουν οι τιμές σε φυσιολογικά όρια. Ο Κωνσταντίνος Τσεκούρας, καθηγητής του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών και ο Γιώργος Αδαλής, οικονομολόγος-οικονομέτρης-αναλυτής απαντούν στα ερωτήματα της «Π».
Γιώργος Αδαλής: Δεν μπορεί το κράτος να μένει απαθές
-Τι προκάλεσε την τόσο αλματώδη αύξηση της τιμής;
Η αύξηση της τιμής του εθνικού μας προϊόντος έχει τις ρίζες της στα lockdowns του 2020 και στην ενεργειακή κρίση που έφεραν αυτά. Ειδικά για τη φετινή αύξηση της τιμής στην Ελλάδα, αυτή οφείλεται στην περυσινή κατάσταση στην Ισπανία. Η μεγάλη αυτή ελαιοπαραγωγός χώρα αντιμετώπισε -τότε- ασθένειες στον ελαιόκαρπο και είχε τεράστια πτώση της παραγωγής της. Τότε η χώρα μας αποφάσισε να εξάγει πολύ μεγάλες ποσότητες ελιάς και λαδιού στο εξωτερικό, αφήνοντας ακάλυπτη την εσωτερική αγορά, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν συνθήκες που πίεζαν ανοδικά τις τιμές. Φέτος ήταν η σειρά της Ελλάδας να έχει πεσμένη παραγωγή.
-Θα κρατήσει για…πάντα, εκτιμάτε;
Οταν υπάρχει ενεργειακή-επιτοκιακή κρίση σε εξέλιξη, δεν μπορεί ο παραγωγός να αυξήσει τις ποσότητες που παράγει, για ευνόητους λόγους, οπότε δεν μπορούν να πέσουν οι τιμές. Πιστεύω ότι οι τιμές θα ανέβουν κι άλλο το 2024. Και εάν δεν υπάρξει κεντρική παρέμβαση από τα κυβερνητικά όργανα σε Ελλάδα και ΕΕ, τότε θα δούμε τις τιμές να οδηγούνται σε εξωφρενικά επίπεδα. Δεν υπάρχει περίπτωση να φτάσουν οι τιμές στα κανονικά επίπεδα του 2019 για τα επόμενα δύο χρόνια. Μετά βλέπουμε.
-Είναι εύλογη, σε ένα ποσοστό, τόσο μεγάλη αύξηση ή είναι κερδοσκοπία;
Οταν υπάρχει ένα τέτοιο ακραίο περιβάλλον σε μια αγορά όπως το λάδι, σίγουρα θα υπάρξουν και κάποιοι επιτήδειοι που θέλουν να κερδοσκοπήσουν εις βάρος των καταναλωτών. Για παράδειγμα, η περυσινή ποσότητα που έπρεπε να πωλείται σήμερα στη μισή τιμή, έχει αρχίσει και πωλείται κι αυτή με την τιμή που έχει το κιλό της φετινής παραγωγής.
-Μπορεί το κράτος να παρέμβει;
Σίγουρα θα μπορούσε να παρέμβει. Βάζοντας, για παράδειγμα, ανώτερο πλαφόν στις μαζικές εξαγωγές ελαιόλαδου και ελαιόκαρπου. Θα μπορούσε επίσης αντί για να δίνει market pass στους καταναλωτές, να επιδοτήσει με αυτά τα χρήματα τους παραγωγούς.
Κώστας Τσεκούρας: Μεγάλη αποτυχία της αγοράς
-Τι προκάλεσε την τόσο αλματώδη αύξηση;
Είναι το αθροιστικό αποτέλεσμα τριών παραγόντων. Πρώτον, η κατάρρευση της προσφοράς ελαιοπαραγωγών χωρών, λόγω παραγόντων που συνδέονται και με την κλιματική αλλαγή. Δεύτερον, οι συνολικές πληθωριστικές πιέσεις της τελευταίας περίπου διετίας που αντιμετωπίζονται σε διεθνές επίπεδο με αναποτελεσματικές πολιτικές αύξησης επιτοκίων. Αυτή η πηγή δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις που τροφοδοτούν τις αντίστοιχες πληθωριστικές προσδοκίες οριζόντια στις οικονομικές δραστηριότητες.
Και τρίτον, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η μη πλήρης εξομάλυνση της λειτουργίας κάποιων τουλάχιστον αλυσίδων εφοδιασμού μετά την πανδημία καθώς και η αύξηση του κόστους παραγωγής λόγω της αύξησης των τιμών των ενεργειακών εισροών και των παραγώγων τους.
-Θα κρατήσει για… πάντα αυτή η αύξηση;
Είναι ελάχιστα πιθανό να δούμε την επόμενη πενταετία τις τιμές του ελαιόλαδου στα επίπεδα των αρχών του 2023. Αν υπάρξει κάποια αποκλιμάκωση, η ταχύτητά της θα εξαρτηθεί από την ταχύτητα μείωσης των περιθωρίων κέρδους από το στάδιο της παραγωγής μέχρι το στάδιο της τελικής διάθεσης του προϊόντος, καθώς και από την εξέλιξη των πληθωριστικών προσδοκιών.
-Είναι εύλογη σε ένα ποσοστό η τόσο μεγάλη αύξηση ή είναι κερδοσκοπία;
Οχι. Οπως προανέφερα, η τόσο μεγάλη αύξηση οφείλεται σε λόγους αποτυχίας της αγοράς, δηλαδή σε εκμετάλλευση της δυνατότητας να διαμορφώνονται οι τιμές από τους πωλητές και στην αύξηση των περιθωρίων κέρδους.
-Μπορεί το κράτος να παρέμβει;
Τεχνικά, για τη συντριπτική πλειοψηφία των ειδικών, η αναγκαιότητα της ρύθμισης των αγορών από το κράτος έχει γίνει αποδεκτή. Οι τρόποι και η έκταση της ρύθμισης μπορεί να διαφέρουν. Τελικά το θέμα είναι η πολιτική επιλογή που κάθε φορά γίνεται.
