Οι τεκτονικές αλλαγές που φέρνει το δημογραφικό πρόβλημα ήδη έχουν αρχίσει να φαίνονται στην αγορά. Κυρίως στο κομμάτι αυτό που επικεντρώνεται στο παιδί, από τα μαιευτήρια, τις βρεφικές τροφές και τη βρεφική περιποίηση έως την παιδική ένδυση και υπόδηση, τα παιχνίδια, την εκπαίδευση και τα σχολικά. Δραστηριότητες οι οποίες πλέον αφορούν ένα διαρκώς συρρικνούμενο πληθυσμό, με αποτέλεσμα σήμερα επιχειρηματικά να αναζητούνται λύσεις προσαρμογής. Κάτι που τελικά σηματοδοτεί και την έναρξη αλλαγής όλου του χάρτη του επιχειρείν στη χώρα. Και αυτό διότι μοναδικός τρόπος επιβίωσης και ανάπτυξης για τις εταιρείες σε μια αγορά που συρρικνώνεται είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη και οριζόντια επέκταση προς συγγενικές δραστηριότητες και τελικά τη συγκέντρωση της αγοράς.
Από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα μετασχηματισμού είναι το πάλαι ποτέ Μαιευτήριο «Μητέρα» του Ομίλου Υγεία της Hellenic Healthcare Group. Πλέον η Μαιευτική Κλινική έχει περιοριστεί μονάχα σε έναν όροφο και η δομή έχει μετατραπεί σε Γενική Κλινική. «Δυστυχώς δεν γίνεται διαφορετικά. Καμία τόσο μεγάλη κλινική δεν μπορεί να επιβιώσει πλέον μονάχα ως μαιευτική», λέει στο «business stories» ο διευθύνων σύμβουλος του HHG Δημήτρης Σπυρίδης. «Πλέον δεν υπάρχει αντικείμενο, η μαιευτική διαρκώς φθίνει», προσθέτει.
«Το “Μητέρα” είναι το μεγαλύτερο ιδιωτικό θεραπευτήριο στη χώρα καθώς μετρά 501 κλίνες. Τη δεκαετία του ’80 είχε 20.000-25.000 γεννήσεις ετησίως, κάτι που δικαιολογούσε το μέγεθός του. Πλέον γίνονται μόλις 7.000 γεννήσεις τον χρόνο εδώ. Οπότε οφείλαμε να βρούμε εναλλακτικές. Ξεκινήσαμε με αργό βηματισμό και σταδιακά τη μετατροπή ήδη από το 2011, για να φτάσουμε πλέον να μετατραπεί σε Γενική Κλινική», λέει από την πλευρά του ο πρόεδρος του Θεραπευτηρίου «Μητέρα», δρ Στέφανος Χανδακάς. Ο ίδιος, ως επικεφαλής επίσης του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Hope Genesis, που ασχολείται με το θέμα της υπογεννητικότητας προχωρώντας σε δράσεις στήριξης κυρίως στις παραμεθόριες περιοχές, χτυπάει το καμπανάκι: «Δυστυχώς φέτος τα στοιχεία είναι ακόμα χειρότερα. Η χρονιά θα κλείσει με λιγότερες από 70.000 γεννήσεις στη χώρα. Αρα δεν μιλάμε πια για βόμβα που θα σκάσει… Η κατάρρευση έχει ήδη ξεκινήσει και εμείς δυστυχώς μαζί με όλα τα άλλα προβλήματα που γεννιούνται θα εγκλωβιστούμε σε μια διαρκή περίοδο στασιμότητας, όπως έχει συμβεί με την Ιαπωνία», τονίζει.
«Απαιτούνται δράσεις άμεσα και μάλιστα γενναίες στη βάση ενός εθνικού σχεδίου. Νομίζω ότι μπορούμε να πάρουμε πολλά παραδείγματα από αυτά που θεσμοθέτησαν άλλες ευρωπαϊκές χώρες εργαλειοποιώντας, μεταξύ άλλων, φοροαπαλλαγές και επιδόματα». Η αλλαγή του «Μητέρα» από Μαιευτική σε Γενική Κλινική είναι η πρώτη στον κλάδο των ιδιωτικών θεραπευτηρίων. Ωστόσο αυτό τον δρόμο θα ακολουθήσουν και άλλα. Όπως λέει ο κ. Χανδακάς ήδη γίνονται αντίστοιχες κινήσεις και από άλλους «παίκτες» του κλάδου. .
«Στο μέλλον νομίζω μόνο κάποιες “μπουτίκ” μαιευτικές κλινικές, όπως το “Λητώ”, θα μπορούν να διατηρήσουν αναλλοίωτο τον χαρακτήρα και τον προσανατολισμό τους», λέει από την πλευρά του ο κ. Σπυρίδης.
Η βιομηχανία τροφίμων
Η υπογεννητικότητα, μεταξύ άλλων, φέρνει κλυδωνισμούς και στη βιομηχανία τροφίμων. Εταιρείες που κατά παράδοση εξειδικεύονταν στις παιδικές και βρεφικές τροφές αρχίζουν πλέον και επεκτείνονται σε άλλες κατηγορίες τροφίμων προκειμένου να καλύψουν το κενό και να βρουν μια διέξοδο ανάπτυξης. Η στροφή αυτή γίνεται κυρίως τόσο προς τα προϊόντα εναλλακτικής διατροφής, που σήμερα αποτελούν μια γενικότερη τάση της αγοράς, όσο και προς τα προϊόντα που επιχειρούν να στρέψουν το ενδιαφέρον των καταναλωτών προς νέες, συμπληρωματικές κατηγορίες, όπως το snacking για βρέφη, που κινείται ανοδικά τα τελευταία χρόνια.
Αυτό κάνει πλέον και στην ελληνική αγορά ο όμιλος Danone, ο οποίος κατέχει ηγετική θέση σε βρεφικά και νηπιακά γάλατα με σήματα όπως τα Almiron, Milupa, Nutricia.
«Σαφώς το κομμάτι της βρεφικής και παιδικής διατροφής έχει υποστεί πτώση, ακολουθώντας περίπου την τάση των γεννήσεων όλα αυτά τα χρόνια», λέει στο «b.s.» ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Numil Hellas, θυγατρικής της Danone στη χώρα μας, Σίμος Λουλουμάρης.
Η μητρική πλέον έχει ρίξει σημαντικό βάρος στην κατηγορία της ειδικής διατροφής με προϊόντα για ενήλικες, συνεχίζοντας ωστόσο να επενδύει και στα βρεφικά, μια αγορά που στην Ελλάδα υπολογίζεται πλέον γύρω στα 100 εκατ. ευρώ.
«Παρά την πτώση των γεννήσεων, βέβαια, υπάρχουν κάποιες κατηγορίες νέες εντός της κατηγορίας της βρεφικής διατροφής που σημειώνουν σημαντική ανάπτυξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η διατροφή για τις αλλεργίες. Δυστυχώς τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια δραματική αύξηση των αλλεργιών, οπότε αυτό είναι ένα κομμάτι που δίνει μια ώθηση. Επίσης, έχει μπει για τα καλά η κατηγορία του snacking, που θα χρησιμοποιήσει ο γονέας κυρίως “για τον δρόμο”. Από την άλλη, βέβαια, οι βρεφικές κρέμες που παλιά ήταν μια τεράστια κατηγορία πλέον είναι αρκετά περιορισμένη, κάτι βέβαια που έχει να κάνει και με την αλλαγή των διατροφικών συνηθειών», εξηγεί ο ίδιος και προσθέτει: «Σε κάθε περίπτωση αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι γονείς μπορεί να έχουν λιγότερα παιδιά, αλλά θα επιλέξουν να δαπανήσουν χρήματα για να πάρουν ό,τι καλύτερο γι’ αυτά. Οπότε κι αυτό τροφοδοτεί τις προσπάθειες καινοτομίας στον χώρο».
Περίπου με τα ίδια όπλα επιχειρεί να αντιμετωπίσει το θέμα και η ελληνική βιομηχανία. Η ταμπέλα της Γιώτης Α.Ε. στα κεντρικά επί της λεωφόρου Κηφισού μπορεί να αναγράφει «Παιδικές Τροφές», εντούτοις μόνο ένα τμήμα της ασχολείται με την παραγωγή βρεφικών και παιδικών τροφών. Η εταιρεία που συνδέθηκε όσο λίγες με τη διατροφή των προηγούμενων γενιών Ελληνόπουλων βασίζεται όλο και περισσότερο στις άλλες κατηγορίες προϊόντων στις οποίες έχει διεισδύσει. Μεταξύ αυτών, προϊόντα μαγειρικής, υλικά ζαχαροπλαστικής, επιδόρπια, ροφήματα, τούρτες, γλυκά κ.ά.
Και η ΔΕΛΤΑ, όμως, η οποία βρίσκεται σε μια περίοδο γενικότερου μετασχηματισμού, επιχειρεί να στραφεί σε άλλες κατηγορίες, κυρίως προς την εναλλακτική και υγιεινή διατροφή. «Η στρατηγική μας να στηρίζουμε την καλή διατροφή ξεκινά από τα παιδιά. Οπότε φιλοδοξούμε να κάνουμε ακόμα καλύτερα προϊόντα και να βοηθήσουμε τα Ελληνόπουλα να μεγαλώσουν καλύτερα. Εν ολίγοις, να προσφέρουμε υγιεινή διατροφή που παράλληλα όμως θα είναι και ελκυστική στη γεύση», σημειώνει στο «b.s.» ο διευθύνων σύμβουλος Χρήστος Τσόλκας, ο οποίος έχει αναλάβει την ευθύνη του μετασχηματισμού της μεγαλύτερης γαλακτοβιομηχανίας της χώρας. Σύμφωνα με τον ίδιο, σήμερα η κατηγορία των προϊόντων της ΔΕΛΤΑ που απευθύνονται σε βρέφη και παιδιά (Advance κ.ο.κ.) αναλογεί στο 20% του κύκλου εργασιών της εταιρείας.
Βρεφικές πάνες και παιχνίδια
Η ΜΕΓΑ είναι η εταιρεία που έχει συνδέσει όσο καμία το όνομά της με τη βρεφική περιποίηση, ως η πρώτη που λάνσαρε την πάνα μιας χρήσης. Το όνομα «Babylino» μάλιστα έχει επικρατήσει ως γενικός όρος χαρακτηρισμού της βρεφικής πάνας ανεξαρτήτως μάρκας. Η εταιρεία, ωστόσο, δεν στάθηκε εκεί και στην πάροδο των ετών επεκτάθηκε και σε αρκετές συγγενικές κατηγορίες προϊόντων, είτε αφορούν τη γυναικεία περιποίηση είτε αυτή της τρίτης ηλικίας. Βήμα που, όπως εξηγούσε παλαιότερα ο πρόεδρός της Κωνσταντίνος Βιτουλαδίτης, έπρεπε να γίνει και λόγω της φθίνουσας τάσης των γεννήσεων. «Οταν ξεκίνησα την καριέρα μου υπολόγιζα περίπου 150.000 γεννήσεις τον χρόνο και πλέον έχουμε φτάσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα», ανέφερε σχετικά με την ανάγκη γενναίων πολιτικών αποφάσεων για να αντιστραφεί αυτή η τάση. Η ΜΕΓΑ χάρη στη διαφοροποίησή της αλλά και την εξωστρέφεια, ειδικά την τελευταία δεκαετία που συνδέεται και με τις τεράστιες πιέσεις του Δημογραφικού, έχει καταφέρει σήμερα να εξελιχθεί σε ένα από τα success stories επιχειρηματικότητας στη χώρα. Από τις πιο εντυπωσιακές μεταστροφές στο επιχειρείν ίσως αποτελεί και η AS Company.
Η μεγαλύτερη εταιρεία παιχνιδιών της χώρας πλέον από πέρυσι έχει στραφεί στον χώρο του τουρισμού, καθότι ο μεγαλομέτοχος και διοικητικός άρχων της Στράτος Ανδρεάδης δεν βλέπει πλέον σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης στο παιδικό παιχνίδι.
«Η διοίκηση της εταιρείας, αντιλαμβανόμενη τις μεγάλες ευκαιρίες που παρουσιάζονται στο γρήγορα μεταβαλλόμενο επιχειρηματικό περιβάλλον, αλλά και τις προκλήσεις που δημιουργούνται από το Δημογραφικό, την κλιματική αλλαγή, την ψηφιοποίηση του εμπορίου, τις γεωπολιτικές εξελίξεις κ.λπ., κρίνει ότι είναι απαραίτητη η εξισορρόπηση των προοπτικών και των κινδύνων της εταιρείας, με τη δραστηριοποίησή της στην ανάπτυξη πολυτελών τουριστικών καταλυμάτων, εκμεταλλευόμενη τα μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα που εμφανίζει η χώρα μας στον τουριστικό τομέα», επισημαίνεται στις πρόσφατες οικονομικές καταστάσεις της εταιρείας, η οποία τα τελευταία χρόνια είχε σπεύσει να εδραιώσει την παρουσία της στην Κύπρο και τη Ρουμανία με αποκλειστικό αντικείμενο τα παιχνίδια.
Από πέρυσι λοιπόν ξεκίνησε τις αγορές εκτάσεων γης στις περιοχές της Ελούντας και της Πλάκας Ελούντας στην Κρήτη με σκοπό την ανάπτυξη πολυτελών τουριστικών καταλυμάτων. «Βασικοί στόχοι της διοίκησης παραμένουν η βελτίωση της συνολικής κερδοφορίας και του μεριδίου αγοράς στις χώρες όπου δραστηριοποιείται. Επιπρόσθετα, προσβλέπει σε νέες δραστηριότητες προβαίνοντας σε ενέργειες προς την κατεύθυνση αυτή, όπως η απόκτηση νέων εκτάσεων γης στην περιοχή της Κρήτης, με στόχο τη δημιουργία πρόσθετης αξίας στους μετόχους της», καταλήγει η ανακοίνωση της εταιρείας.
Και μπορεί ο κ. Ανδρεάδης να κάνει σήμερα τη μεταστροφή από τα παιχνίδια στον τουρισμό, ο κ. Απόστολος Βακάκης όμως είχε προηγηθεί εδώ και χρόνια, όταν αποφάσιζε από τη λιανική των παιχνιδιών να ανοίξει τη βεντάλια της Jumbo καθιστώντας την επί τοις ουσίας μια υπεραγορά που πουλάει… τιμές και όχι προϊόντα. Ενας βασικός λόγος της μετεξέλιξης της Jumbo τότε ήταν και η πρόβλεψη για τη φθίνουσα πορεία της αγοράς παιχνιδιών και των περιορισμένων προοπτικών που αυτή είχε για την ανάπτυξη μιας τόσο μεγάλης αλυσίδας λιανικής.
Και η αλήθεια είναι ότι η λιανική αγορά του παιχνιδιού, ιδίως στα χρόνια της παρατεταμένης κρίσης, άλλαξε σημαντικά, κυρίως στην κατεύθυνση της συγκέντρωσης. Κάπως έτσι μεγάλωσαν αλυσίδες όπως η Μουστάκας. Και πάλι όμως η δραστηριότητά τους πλέον έχει ανοίξει σε κάθε πιθανή συγγενή κατηγορία προϊόντων. «Πλέον δεν μιλάμε για αλυσίδες με παιχνίδια, αλλά για αλυσίδες με προϊόντα που αφορούν το παιδί», τονίζει στο «b.s.» ο διευθύνων σύμβουλος της ομώνυμης αλυσίδας Νίκος Μουστάκας.
«Η ελληνική οικογένεια μπορεί σήμερα να έχει κατά βάση ένα παιδί, αλλά αυτό το βάζει στο επίκεντρο και σε αυτό επενδύει περισσότερα χρήματα. Ισως γι’ αυτό η αγορά μας κινείται σε σχετικά σταθερά επίπεδα. Σε αυτό όμως έχει συντελέσει και το εξής: πλέον έχουν επεκταθεί τόσο η περίοδος όσο και η συχνότητα των αγορών μιας οικογένειας. Οι ανάγκες πια ξεκινάνε σχεδόν από τα βρέφη και αφορούν και άλλου είδους δραστηριότητες, όχι μόνο το παιχνίδι.
Για παράδειγμα, εμείς πουλάμε και αξεσουάρ τεχνολογίας. Γενικά οι ανάγκες διαφέρουν από γενιά σε γενιά και εμείς προσαρμοζόμαστε. Και επειδή αυτός είναι ένας κλάδος που προσφέρει χαρά, ψάχνουμε πολλές αφορμές γι’ αυτήν. Κοιτάξτε για παράδειγμα πώς σε ένα μικρό χρονικό διάστημα ξαφνικά γιορτάζουμε το Halloween! Οπότε, ναι, ο αριθμός των πελατών μπορεί να μικραίνει, αλλά δημιουργούνται νέες συνήθειες και νέες κατηγορίες προϊόντων που μας βοηθάνε. Κοιτάξτε επίσης το παιδικό βιβλίο. Πριν από αρκετά χρόνια δεν υπήρχε καν ως κατηγορία. Κι όμως, σήμερα γνωρίζει τεράστια ανάπτυξη. Ο γονιός ενδιαφέρεται γι’ αυτά. Και φυσικά, είναι τα εποχιακά είδη, που πλέον έχουν αποκτήσει σημαντική βαρύτητα. Αλλά και αυτή η σταθερότητα που περιγράφω αφορά το σήμερα. Η περαιτέρω κλιμάκωση του δημογραφικού προβλήματος δεν ξέρω τι μπορεί να σημάνει. Και είναι μια κατάσταση επικίνδυνη με πολλαπλές συνέπειες, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν με μια εθνική πολιτική. Οι επιχειρήσεις, από την πλευρά μας, επίσης πρέπει να βοηθάμε όσο μπορούμε περισσότερο τις νέες μαμάδες», επισημαίνει ο κ. Μουστάκας.
Τα σχολικά είδη
Σε φάση μετασχηματισμού έχει εισέλθει και η βιομηχανία των σχολικών ειδών. Με τον αριθμό των μαθητών κάθε χρόνο να μειώνεται, η βιωσιμότητα των περισσότερων επιχειρήσεων ενός κλάδου, που ήδη ανταγωνίζεται τις φθηνές εισαγωγές από την Τουρκία και την Κίνα, μόνο εγγυημένη δεν είναι.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο leader του κλάδου, η εταιρεία Skag της οικογένειας Σκαγιά. Η βιομηχανία μπορεί να μεγάλωσε τρεις γενιές Ελλήνων με το γνωστό σήμα «Διεθνές» στο μπλε σχολικό τετράδιο, εντούτοις σήμερα η δραστηριότητά της είναι πολυεπίπεδη.
«Τη δεκαετία του ’80 η εταιρεία τύπωνε τον χρόνο 32 εκατομμύρια μπλε τετράδια. Πλέον αυτός ο αριθμός έχει υποχωρήσει στα 8 εκατομμύρια, ακολουθώντας τη φθίνουσα πορεία των γεννήσεων στη χώρα», εξηγούσε η αντιπρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της Skag Πόπη Σκαγιά κατά την εκδήλωση παρουσίασης της «νέας εποχής Skag». Μιας νέας εποχής όπου η εταιρεία πλέον βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες δραστηριότητας. Ο πρώτος είναι τα χαρτικά προϊόντα γραφής και μάθησης όπως τετράδια κλασικά και θεματικά, σχολικά βοηθήματα κ.λπ., ο δεύτερος τα προϊόντα οργάνωσης γραφείου και αρχειοθέτησης, όπου ήδη από τη δεκαετία του ’90 είχε εισέλθει, ο τρίτος είναι τα προϊόντα ζωγραφικής και είδη χειροτεχνίας, όπως μπλοκ ζωγραφικής, ακουαρέλες, πινέλα, και ο τέταρτος τα προϊόντα που σχετίζονται με το παιχνίδι, κλασικά, δημιουργικά και τεχνολογίας.
Σήμερα το σχολικό τετράδιο έχει συρρικνωθεί μόλις στο 35% του κύκλου εργασιών της εταιρείας.
ΜΗΤΕΡΑ
Το πάλαι ποτέ Μαιευτήριο έχει μετατραπεί σε Γενική Κλινική. Τη δεκαετία του ’80 είχε 20.000-25.000 γεννήσεις ετησίως, κάτι που δικαιολογούσε το μέγεθός του. Πλέον σε αυτό γίνονται μόλις 7.000 γεννήσεις τον χρόνο
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
Εταιρείες που κατά παράδοση εξειδικεύονταν στις παιδικές και βρεφικές τροφές αρχίζουν να επεκτείνονται
σε άλλες κατηγορίες τροφίμων
ΒΡΕΦΙΚΕΣ ΠΑΝΕΣ
Η ΜΕΓΑ είναι η εταιρεία που έχει συνδέσει όσο καμία άλλη το όνομά της με τη βρεφική περιποίηση, καθώς το «Babylino» έχει επικρατήσει ως γενικός όρος χαρακτηρισμού της βρεφικής πάνας ανεξαρτήτως μάρκας.
Η εταιρεία έχει επεκταθεί πλέον σε αρκετές συγγενικές κατηγορίες προϊόντων, είτε αφορούν στη γυναικεία περιποίηση είτε αυτή της τρίτης ηλικίας
ΠΑΙΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ
Η AS Company, η μεγαλύτερη εταιρεία παιχνιδιών της χώρας, από πέρυσι έχει στραφεί στον χώρο του τουρισμού
– Τα Jumbo εδώ και χρόνια έχουν ανοίξει τη βεντάλια των προϊόντων τους και πέραν των παιχνιδιών – Ο διευθύνων σύμβουλος της ομώνυμης αλυσίδας Νίκος Μουστάκας τονίζει ότι «πλέον δεν μιλάμε για αλυσίδες με παιχνίδια, αλλά για αλυσίδες με προϊόντα που αφορούν το παιδί»
ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΙΔΗ
Η Skag μπορεί να μεγάλωσε τρεις γενιές Ελλήνων με το γνωστό σήμα «Διεθνές» στο μπλε σχολικό τετράδιο, εντούτοις σήμερα η δραστηριότητά της έχει επεκταθεί και σε άλλα είδη, αφού το τετράδιο έχει συρρικνωθεί μόλις
στο 35% του κύκλου εργασιών της.
