Με το άνοιγμα της αυλαίας του 2024 δρομολογείται η υλοποίηση δύο σημαντικών παρεμβάσεων στο Ασφαλιστικό, οι οποίες ήδη εξετάζονται από επιτροπές του υπουργείου Εργασίας.
Πρόκειται για το «λίφτινγκ» στην Εισφορά Αλληλεγγύης Συνταξιούχων (ΕΑΣ) που θα οδηγήσει σε έμμεση αύξηση των συντάξεων για 400.000 συνταξιούχους. Το σχέδιο για ελάφρυνση βρίσκεται εδώ και καιρό στο τραπέζι ως το τελευταίο προπύργιο των μνημονιακών κρατήσεων, πλην όμως η αναμόρφωση των συντελεστών χρειάζεται προσεκτικούς χειρισμούς, καθώς η ΕΑΣ εξασφαλίζει σημαντικά κονδύλια για τον Προϋπολογισμό.
Η Εισφορά Αλληλεγγύης επιβλήθηκε το 2010 στις συντάξεις άνω των 1.400 ευρώ κλιμακωτά, με την κράτηση να κυμαίνεται από 3% έως 14%. Η εισφορά χρηματοδοτεί τον λογαριασμό του Ασφαλιστικού Κεφαλαίου Αλληλεγγύης Γενεών (ΑΚΑΓΕ) εισφέροντας περισσότερα από 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Στον «κουμπαρά» υπολογίζεται ότι έχουν συγκεντρωθεί περί τα 15 δισ. ευρώ με σκοπό την κάλυψη ελλειμμάτων των κλάδων της κύριας σύνταξης.
Ωστόσο αρκετές φορές, σύμφωνα με στελέχη του οικονομικού επιτελείου, ο «θησαυρός» του ΑΚΑΓΕ διέσωσε τα κρατικά έσοδα, γι’ αυτό και υπάρχει προβληματισμός για το κούρεμα αυτής της αναγνωρισμένης από όλους βαριάς και άδικης κρυφής φορολόγησης, τη στιγμή μάλιστα που το δημογραφικό πρόβλημα θα απειλήσει σοβαρά το Ασφαλιστικό τα επόμενα χρόνια.
Πάντως, ο υπουργός Εργασίας Αδωνις Γεωργιάδης επιβεβαίωσε την πρόθεση της κυβέρνησης να αναμορφώσει και όχι να καταργήσει την ΕΑΣ. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι οριστικές αποφάσεις για το «λίφτινγκ» θα ληφθούν εντός του 2024.
Η δεύτερη παρέμβαση
Η δεύτερη παρέμβαση αφορά την έκδοση του ενιαίου κανονισμού παροχών σε χρήμα του ΕΦΚΑ, που αποτελούσε αγκάθι για όλες τις κυβερνήσεις, καθώς οι παροχές των προνομιούχων ταμείων θα έπρεπε να εξισωθούν με τα χαμηλότερα όρια του ΙΚΑ. Αποτέλεσμα ήταν η εφαρμογή των ενιαίων κανονισμών που θα έπρεπε να ισχύει από τη γέννηση του ΕΦΚΑ το 2017, να καθυστερεί εδώ και έξι χρόνια.
Τα σενάρια για την αναμόρφωση της ΕΑΣ: όπως επισημαίνει ο εργατολόγος Δημήτρης Μπούρλος, πολλοί από τους συνταξιούχους που επιβαρύνονται με την ΕΑΣ χωρίς να έχουν προσωπική διαφορά θα δουν μικρότερο ή και μηδενικό ποσό από την καθαρή αύξηση 3,1% του 2024, όπως συνέβη και με την αύξηση 7,75%. Εχει διαπιστωθεί ότι πολλοί συνταξιούχοι, που ξεπέρασαν τα 1.400 ευρώ με την αύξηση 7,75%, κατέληξαν να πάρουν μικρότερο ποσό στην τσέπη, καθώς ένα μέρος της σύνταξης υπόκειται σε κράτηση ΕΑΣ. Για παράδειγμα, ένας συνταξιούχος που έπαιρνε 1.390 ευρώ και με το 7,75% παίρνει 1.497 ευρώ, μπορεί από την αύξηση να κέρδισε 107 ευρώ στα μεικτά, όμως λόγω της κράτησης 3% η αύξηση περιορίζεται στα 62 ευρώ.
Επιπλέον ο τρόπος αλλά και το υπερβολικό ύψος της επιβαλλόμενης κράτησης, ιδίως στις μεγαλύτερες συντάξεις, αλλοιώνει την ανταποδοτικότητα εισφορών – καταβαλλομένων συντάξεων, κάτι που αποτελούσε βεβαίως βασική επιδίωξη του νόμου Κατρούγκαλου.
Προς το παρόν, στο τραπέζι υπάρχουν δύο σενάρια, αλλά, όπως τονίζουν στελέχη του υπουργείου, θα εξεταστούν πολλές εκδοχές για την ελάφρυνση της ΕΑΣ τους επόμενους μήνες.
Σύμφωνα με το πρώτο σενάριο, η κράτηση δεν θα επιβάλλεται από το «πρώτο ευρώ», αλλά μόνο στο ποσό που υπερβαίνει το πλαφόν κάθε κλιμακίου, όπως δηλαδή ακριβώς συμβαίνει και με τους φορολογικούς συντελεστές στη φορολογία εισοδήματος.
Για παράδειγμα, σύνταξη 1.500 ευρώ έχει σήμερα ΕΑΣ 3%, η οποία επιβάλλεται σε όλο το ποσό και είναι 45 ευρώ. Αν όμως επιβάλλεται μόνο στο ποσό που υπερβαίνει τα 1.400 ευρώ, δηλαδή στα 100 ευρώ, με έναν κάπως αυξημένο συντελεστή -π.χ. 10%- τότε το ποσό της εισφοράς μειώνεται, για παράδειγμα, στα 10 ευρώ.
Το δεύτερο σενάριο προβλέπει αναλογικότερο τρόπο μετάβασης από κλιμάκιο σε κλιμάκιο, ώστε η περικοπή να είναι πιο ομαλή και πιο δίκαιη. Ειδικότερα, οι νέοι συντελεστές ΕΑΣ, τους οποίους προβλέπει το εν λόγω σενάριο για τα πρώτα 4 κλιμάκια, είναι οι εξής:
■ 1.400-1.700 ευρώ : 3%
■ 1.701-2.000ευρώ : 4% (από 6% σήμερα)
■ 2.001-2.300 ευρώ: 5% (από 7%)
■ 2.301-2.600 ευρώ: 6% (από 9%)
Ετσι, συνταξιούχος με σύνταξη 1.730 ευρώ σήμερα έχει κράτηση 104 ευρώ και η σύνταξή του λόγω της ΕΑΣ μειώνεται στα 1.625 ευρώ. Αν προωθηθεί το εν λόγω σενάριο, η κράτηση από 6% μειώνεται στο 4%. Ετσι, η κράτηση -που θα συνεχίσει να επιβάλλεται από το πρώτο ευρώ- θα ανέλθει στα 69 ευρώ.
Ενιαίος κανονισμός παροχών
Οι διαφορές του ύψους των επιδομάτων που αφορούν τα έξοδα κηδείας ή αποτέφρωσης, το επίδομα ασθενείας, κατασκήνωσης, τοκετού, εργατικού ατυχήματος, τα αναπηρικά επιδόματα και άλλα είναι μεγάλες από Ταμείο σε Ταμείο. Τα υψηλότερα ποσά χορηγούνται από τα Ταμεία των ΔΕΚΟ, των αυτοαπασχολούμενων επιστημόνων και των τραπεζών. Με τον ενιαίο κανονισμό, ο οποίος θα αλλάξει τους συντελεστές, οι ασφαλισμένοι των προνομιούχων Ταμείων θα δουν τα επιδόματά τους να ψαλιδίζονται ενώ οι ασφαλισμένοι του ΙΚΑ, του ΟΓΑ και του ΟΑΕΕ θα βγουν κερδισμένοι, καθώς αναμένεται τα επιδόματά τους να αυξηθούν.
Ας δούμε ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα. Το πρώην ΙΚΑ χορηγεί ως έξοδα κηδείας 759 ευρώ, ο πρώην ΟΓΑ 800 ευρώ, ο πρώην ΟΑΕΕ 762 ευρώ στους άμεσα ασφαλισμένους και 1.200 στους συνταξιούχους, ο Τομέας Ασθένειας Προσωπικού ΟΤΕ 1.570 ευρώ στους άμεσα ασφαλισμένους και 785 ευρώ στα έμμεσα μέλη, το Δημόσιο 1.000 ευρώ και το πρώην Ταμείο Δημοτικών Υπαλλήλων 1.200 ευρώ.
Υψηλότερα ποσά λαμβάνουν για έξοδα κηδείας οι ασφαλισμένοι στο πρώην Ταμείο του ΗΛΠΑΠ. Ο κανονισμός προβλέπει την καταβολή στους συγγενείς του θανόντος ασφαλισμένου τριών μηνιαίων μισθών και ενός ακαθάριστου μηνιαίου μισθού για έξοδα κηδείας.
Δύο μισθούς ή δύο κύριες συντάξεις λαμβάνουν οι συγγενείς ασφαλισμένων και συνταξιούχων της ΔΕΗ, δηλαδή 3.000 έως 5.000 ευρώ. Εως 2.743 ευρώ χορηγεί για έξοδα κηδείας το πρώην ΤΣΑΥ (Ταμείο των γιατρών) και 1.800 ευρώ το ΤΣΜΕΔΕ.
Οι ασφαλισμένοι στον κλάδο των τραπεζών (εκτός από την Εθνική Τράπεζα και την Τράπεζα της Ελλάδος που διατηρούν δικά τους Ταμεία Υγείας και Πρόνοιας) καταβάλλουν για έξοδα κηδείας έως 2.900 ευρώ, για επίδομα συμπαράστασης -δηλαδή για αμοιβή βοηθού σε περίπτωση σοβαρής ασθένειας- έως 550 ευρώ μηνιαίως, ενώ ως παροχή ασθένειας καταβάλλεται το 100% των ημερομισθίων.
Επίσης, το πρώην ΤΑΠ-ΟΤΕ καταβάλλει στους ασφαλισμένους 450 ευρώ ως επίδομα κατασκήνωσης και έως 1.000 ευρώ ως παροχή ασθένειας. Ακόμα υψηλότερο, 800-900 ευρώ, είναι το επίδομα κατασκήνωσης που χορηγεί το πρώην ΤΣΜΕΔΕ.
Την ίδια ώρα, το πρώην ΙΚΑ καταβάλλει 759 ευρώ ως έξοδα κηδείας, δηλαδή σχεδόν το 1/4 σε σχέση με την παροχή των προνομιούχων Ταμείων, ενώ ως παροχή ασθένειας καταβάλλει το 60% των ημερομισθίων. Αμοιβή βοηθού προβλέπεται μόνο στις περιπτώσεις βαριάς αναπηρίας και παραπληγίας (εξωιδρυματικό επίδομα), ενώ το επίδομα κατασκήνωσης δίνεται μετά από αίτηση από τον ΟΑΕΔ με εισοδηματικά κριτήρια.
