Ένας πολύ… ταπεινός παράγοντας που δεν είχε εξεταστεί ως τώρα ίσως ευθύνεται για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων και του 75% της ζωής στη Γη
Οι δεινόσαυροι είναι ένας από τους σημαντικότερους χαμένους κρίκους της προϊστορικής αλυσίδας του πλανήτη μας. Οι πάλαι ποτέ απόλυτοι κυρίαρχοι της Γης πλέον υπάρχουν μόνο ως απολιθώματα και οι επιστήμονες δεν σταματούν ποτέ να αναζητούν τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την μαζική εξαφάνιση ενός ολόκληρου πολυποίκιλου είδους. Κατά καιρούς έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες, ωστόσο μια νέα έρευνα έρχεται τώρα να ρίξει περισσότερο φως στην πραγματική αιτία πίσω από την εξαφάνισή τους.
Μια ομάδα γεωεπιστημόνων από το Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Βελγίου στις Βρυξέλλες με επικεφαλής τον Τζεμ Μπερκ Σενέλ επανεξέτασαν τον αντίκτυπο που μπορεί να είχε η πρόσκρουση και κατέληξαν ότι ο λόγος που εξαφανίστηκαν όλοι οι δεινόσαυροι και ένα μεγάλο μέρος της ζωής στη Γη δεν ήταν άλλος από την… ταπεινή σκόνη!
Αυτό που ξέρουμε με σιγουριά είναι ότι πριν από 66 περίπου εκατ. χρόνια ο αστεροειδής Τσιξουλούμπ μήκους 10 χιλιομέτρων χτύπησε τη γη στις ακτές του σημερινού Μεξικό με την δύναμη ενός δισεκατομμυρίου πυρηνικών βομβών. Οι δεινόσαυροι που βρίσκονταν στις κοντινές περιοχές πέθαναν σχεδόν ακαριαία, ωστόσο κι αυτοί από τις πιο μακρινές περιοχές που επιβίωσαν της πρόσκρουσης είχαν να αντιμετωπίσουν έναν άλλο, πιο ύπουλο εχθρό: την σκόνη.
Αυτή η νέα υπόθεση που προέκυψε αμφισβητεί τις μακροχρόνιες θεωρίες σχετικά με την αιτία της μαζικής εξαφάνισης των δεινοσαύρων. Η νέα, πρωτοποριακή έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Geoscience, υποστηρίζει ότι ένα κολοσσιαίο σύννεφο σκόνης μπορεί να ήταν ο κύριος παράγοντας πίσω από τον αφανισμό των δεινοσαύρων, αλλά και του μεγαλύτερου μέρους των ζωντανών οργανισμών, μεταβάλλοντας το κλίμα της Γης για μια παρατεταμένη περίοδο.
Μελετώντας τα πετρώματα
Η μελέτη επικεντρώνεται στη λεπτομερή εξέταση στρωμάτων ιζημάτων σε πετρώματα από την τοποθεσία Τάνις στη Βόρεια Ντακότα, τα οποία αποτυπώνουν μια περίοδο 20 ετών από την εποχή που ο αστεροειδής έπεσε στη Γη.
Η τοποθεσία Τάνις είναι γεμάτη απολιθώματα, τα οποία μας παρέχουν μια μοναδική καταγραφή όσων συνέβησαν στο πιο σημαντικό ίσως γεγονός στην ιστορία της ζωής του πλανήτη μας. Απολιθωμένα ψάρια που βρέθηκαν στην τοποθεσία αποκάλυψαν ότι ο αστεροειδής χτύπησε τη χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού την άνοιξη. Άλλα απολιθώματα που βρέθηκαν εκεί δείχνουν πώς εξελίχθηκε η καταστροφική μέρα με άνευ προηγουμένου λεπτομέρεια. Τέτοιου είδους βράχοι περιέχουν ίχνη που χρησιμοποιούν οι γεωεπιστήμονες, για να καταλάβουν την αλλαγή από την Κρητιδική στην Παλαιογένη περίοδο της ιστορίας της Γης.
Οι ερευνητές εξέτασαν στο δείγμα τις ποσότητες θείου, αιθάλης και ορυκτών -που ονομάζονται πυριτικά- και διαπίστωσαν ότι το δείγμα περιείχε πολύ περισσότερα από ό,τι αναμενόταν μικρά, λεπτά σωματίδια πυριτικής σκόνης – που κυμαίνονταν από περίπ
ου 0,8 έως 8,0 μικρόμετρα σε διάμετρο.
Οι συγγραφείς της μελέτης πέρασαν τα στοιχεία αυτά σε ένα υπολογιστικό μοντέλο μαζί με τα όσα γνωρίζουμε για το κλίμα της Γης εκείνης της εποχής. Αυτό που συμπέραναν είναι ότι η σκόνη παρέμεινε στη γήινη ατμόσφαιρα για περίπου 15 χρόνια μετά τη σύγκρουση του αστεροειδούς, με αποτέλεσμα να σημειωθεί δραματική πτώση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 24 βαθμούς Κελσίου, φτάνοντας κατά μέσο όρο τους 15 βαθμούς, να σταματήσει η φωτοσύνθεση για δύο χρόνια και η γη να θυμίζει σκηνικό ταινίας post-apocalyptic. Αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα, να εξαφανιστεί η βλάστηση και κατ’ επέκταση τα φυτοφάγα ζώα, συμπεριλαμβανομένου και κάποιων δεινοσαύρων, να λιμοκτονήσουν. Όταν θα πέθαιναν αυτά, με τη σειρά τους θα λιμοκτονούσαν και τα σαρκοφάγα ζώα και οι υπόλοιποι δεινόσαυροι. Έτσι, η σκόνη θα μπορούσε να έχει προκαλέσει την έναρξη ενός καταστροφικού γεγονότος μαζικής εξαφάνισης.
Ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Βελγίου, Τζεμ Μπερκ Σενέλ, ανέφερε ότι η επίμονη παρουσία της σκόνης στην ατμόσφαιρα θα μπορούσε να διαταράξει τη φωτοσύνθεση σε τέτοιο βαθμό που θα οδηγούσε σε ένα ντόμινο εξελίξεων με αποκορύφωμα τη μαζική εξαφάνιση διαφόρων ειδών της τροφικής αλυσίδας.
«Η διακοπή της φωτοσύνθεσης για σχεδόν δύο χρόνια μετά την πρόσκρουση προκάλεσε σοβαρές προκλήσεις για τη ζωή», δήλωσε ο Σενέλ. «Διέσπασε την τροφική αλυσίδα, δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση εξαφανίσεων».
Ενώ οι επιστήμονες συμφωνούν ότι η πρόσκρουση αστεροειδούς στον Κόλπο του Μεξικού ήταν ο καταλύτης αυτής της μαζικής εξαφάνισης, εξαφανίζοντας σχεδόν τα τρία τέταρτα των ειδών της Γης, οι ακριβείς λεπτομέρειες του κλιματικού κατακλυσμού που ακολούθησε δεν είναι ξεκάθαρες. Προηγούμενα μοντέλα πρότειναν ότι το σύννεφο που προέκυψε μπλόκαρε το ηλιακό φως, οδηγώντας σε παγκόσμιες πυρκαγιές και στην απελευθέρωση θειούχων αερολυμάτων, αλλάζοντας δραστικά το κλίμα του πλανήτη.
Ωστόσο, η διάρκεια αυτής της φάσης κατά την οποία το ηλιακό φως δεν έφτανε στη γη και ο ακριβής αντίκτυπος στην εκτεταμένη καταστροφή αποτελούν αντικείμενο συζήτησης. Μέσω ενός συνδυασμού προσομοιώσεων στον υπολογιστή και ανάλυσης ιζημάτων, η ερευνητική ομάδα προτείνει ότι τα σωματίδια σκόνης, που έχουν μέγεθος όσο τα μικροσκοπικά βακτήρια, θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικά στην απόκρυψη του ηλιακού φωτός απ’ ό,τι η αιθάλη ή τα αερολύματα θείου που προτείνουν άλλοι ερευνητές ότι δημιούργησαν ένα σύννεφο στην ατμόσφαιρα.
«Εδώ και καιρό υποθέταμε ότι ο κύριος λόγος που πέθανε το 75% των ειδών της Γης ήταν το υπερβολικό κρύο μετά την πρόσκρουση του αστεροειδή, αλλά φυσικά η διακοπή της φωτοσύνθεσης μετά την πρόσκρουση είναι ένας μηχανισμός από μόνος του», είπε ο Σενέλ.
«Μέσα σε λίγες εβδομάδες ή μήνες από την πρόσκρουση, ο πλανήτης υπέστη μια παγκόσμια διακοπή της φωτοσύνθεσης, η οποία συνεχίστηκε για σχεδόν δύο χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων η φωτοσύνθεση είχε σταματήσει εντελώς», πρόσθεσε ο Σενέλ. «Αρχίζει να ανακάμπτει μετά από αυτά τα δύο χρόνια. Μέσα σε τρία έως τέσσερα χρόνια, φτάνει σε πλήρη ανάκαμψη», συνέχισε.
«Πρέπει να αποκτήσουμε βαθύτερη γνώση για το τι προκάλεσε την παγκόσμια ψύξη ή την απώλεια της φωτοσύνθεσης, προκειμένου να καταλάβουμε καλύτερα τους ακριβείς μηχανισμούς που οδήγησαν όλα αυτά τα είδη στον θάνατο μετά την πρόσκρουση του Τσιξουλούμπ», λέει ο Σενέλ. «Είναι η πρώτη φορά που οι προσομοιώσεις του παλαιοκλίματος δείχνουν μια διετή καταστολή της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας και 15-20 χρόνια χειμώνα που προκαλείται από τη σκόνη», σημειώνει.
Ο Ντέιβιντ Κρινγκ, πλανητικός επιστήμονας που δεν συμμετείχε στη μελέτη, τονίζει τη σημασία της διάρκειας του σκότους. Εξηγεί ότι μια παρατεταμένη περίοδος χωρίς φωτοσύνθεση είναι μια ιδιαίτερα ρεαλιστική εξήγηση στο γιατί εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι, αν το σκοτάδι διήρκεσε αρκετά ώστε να διαταράξει σε τόσο μεγάλο βαθμό την τροφική αλυσίδα.
Από την πλευρά του, ο παλαιοντολόγος Άλφιο Αλεσάντρο Τσιαρένζα τόνισε ότι η μελέτη βοήθησε να αποκαλυφθούν ορισμένα από τα μυστήρια που επικρατούν γύρω από το γεγονός της μαζικής εξαφάνισης.
«Το κύριο στοιχείο αυτής της έρευνας είναι ότι παρέχει πιο ακριβείς λεπτομέρειες γύρω από την σύνθεση και τις ιδιότητες αυτής της σκόνης που εκτοξεύτηκε από το σημείο πρόσκρουσης αλλά και τη διάρκεια που αυτή παρέμεινε στην ατμόσφαιρα και συνέβαλε στο παγκόσμιο σκοτάδι κατά τη διάρκεια του χειμώνα», δήλωσε ο Τσιαρένζα, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Βίγκο στην Ισπανία, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Αυτές οι νέες πληροφορίες μας δίνουν τη δυνατότητα να διερευνήσουμε με περισσότερη λεπτομέρεια τις διαδικασίες και τη διάρκεια του γεγονότος, ρίχνοντας φως στους μηχανισμούς πίσω από το μπλοκάρισμα της ηλιακής ακτινοβολίας που οδήγησε στη διακοπή της φωτοσύνθεσης και σε σημαντική πτώση της θερμοκρασίας, η οποία πλέον δημιούργησε μη βιώσιμες συνθήκες για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής στη Γη», πρόσθεσε ο Τσιαρένζα.
