Πάνω από 300 εκατ. ευρώ τον χρόνο (όσο το επίδομα θέρμανσης που θα δοθεί φέτος στα νοικοκυριά) πληρώνουν επτά εκατομμύρια καταναλωτές και επιχειρήσεις της χώρας, για να βάζουν -εν αγνοία τους φυσικά- νοθευμένα καύσιμα ή και «αέρα κοπανιστό» στο ντεπόζιτο των αυτοκινήτων τους και στις δεξαμενές πετρελαίου θέρμανσης στα σπίτια τους.
Σχεδόν τα 2/3 από αυτά που καταλήγουν στις τσέπες των κυκλωμάτων λαθρεμπορίας είναι φόροι που χάνει το κράτος και τα οποία πληρώνουν πάλι οι ίδιοι οι καταναλωτές με αυξήσεις άλλων φόρων.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Με πολύ συντηρητικές εκτιμήσεις, ότι τα κυκλώματα λαθρεμπορίας «αντλούν» από τις τσέπες μας κατά μέσον όρο τουλάχιστον 40 ευρώ τον χρόνο -ή περίπου τρία ευρώ σε κάθε «γέμισμα» στην αντλία- για «λειψές» ποσότητες ή επικίνδυνα χημικά που βάζουν στα αυτοκίνητα και τα σπίτια μας.
Πενταπλάσιες ποσότητες φέτος
Τα αποτελέσματα από τους ελέγχους της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων δείχνουν ότι το 2023 σπάει ρεκόρ σε νοθεία καυσίμων. Μόλις στους 10 πρώτους μήνες του έτους κατασχέθηκαν 621 τόνοι προϊόντων νοθείας και λαθρεμπορίου λίγο πριν διοχετευτούν στην κατανάλωση. Ποσότητα που είναι πενταπλάσια από όσες εντοπίστηκαν σε ολόκληρη τη χρονιά πέρυσι!
Σε σχέση με έναν χρόνο πριν, οι ποσότητες προϊόντων νοθείας και λαθρεμπορίου που εντοπίστηκαν φέτος πενταπλασιάστηκαν! Σε ολόκληρο το 2022 βρέθηκαν και κατασχέθηκαν 136 τόνοι παράνομων καυσίμων (αύξηση 356% σε 10 μήνες, με τάση να φτάσει στο 400% μέχρι να κλείσει η φετινή χρονιά).
Οι ποσότητες που κατασχέθηκαν το 2021 άγγιζαν τους 200 τόνους. Και ήταν υπερδιπλάσιες από εκείνες του 2020 και υπερτριπλάσιες από το 2019! Δηλαδή, μέχρι και δύο μήνες πριν να κλείσει το 2023 (από Ιανουάριο έως Οκτώβριο), φέτος κατασχέθηκαν ποσότητες κατά 25% μεγαλύτερες από όσες είχαν εντοπιστεί σωρευτικά όλες μαζί στην τετραετία 2019-2022.
Οι ποσότητες που εντοπίζονται είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου, καθώς ο μεγάλος όγκος του λαθρεμπορίου καυσίμων βρίσκει συνεχώς τρόπους και «παράθυρα» για να παραμένει ασύλληπτο.
Διαχρονικά αποδεικνύεται ότι τα μέτρα καταπολέμησης του λαθρεμπορίου, που κατά καιρούς έλαβαν πολλές διαδοχικές κυβερνήσεις έως τώρα, στάθηκαν ανεπαρκή ή ανεφάρμοστα, χωρίς να φέρουν τα ποθούμενα αποτελέσματα. Παρότι οι έλεγχοι της ΑΑΔΕ αυξάνονται και εντείνονται χρόνο με τον χρόνο: το 2022 σφραγίστηκαν για νοθεία 9 πρατήρια καυσίμων καθώς και άλλα 10 ήδη από τις αρχές του 2023.
Επιπλέον, για πρώτη φορά στα χρονικά, με απόφαση του διοικητή της ΑΑΔΕ, Γιώργου Πιτσιλή, αναρτήθηκαν δημόσια τα στοιχεία 8 πρατηρίων ως παραβατών. Ωστόσο, η ευκολία με την οποία κάποιοι παραβιάζουν το σύστημα εισροών-εκροών που καταγράφει τα καύσιμα που πουλούν δείχνει πως το λογισμικό είναι διάτρητο, με εκπροσώπους της αγοράς να καταγγέλλουν πως δεν είναι πιστοποιημένο και, άρα, επιδέχεται παρεμβάσεων.
Και για τα δύο αυτά ζητήματα (νοθεία και παραβίαση του συστήματος εισροών-εκροών), η κυβέρνηση αναγκάζεται και πάλι να λάβει ακόμα πιο σκληρά μέτρα. Για να προασπίσει τα δημόσια έσοδα και τους καταναλωτές επιχειρεί να «σβήσει από τον χάρτη» και να πετάξει «έξω από την πιάτσα» διά παντός τα κυκλώματα και τους πρατηριούχους που συλλαμβάνονται να παρανομούν.
Πώς μας κλέβουν
«Πειραγμένες» αντλίες που γεμίζουν τα ντεπόζιτα με αέρα αντί για καύσιμο, αδήλωτες ταμειακές μηχανές, παραβιασμένα ή ανενεργά συστήματα «εισροών-εκροών», λαθραία βενζίνη και πετρέλαιο αμφιβόλου ποιότητας, φορτία με διαλύτες για τη νόθευση καυσίμων, κρυφές δεξαμενές, παράνομα βυτιοφόρα.
Αυτές είναι μόνο μερικές από τις μεθόδους που χρησιμοποιούν τα κυκλώματα λαθρεμπορίας καυσίμων για να θησαυρίσουν, ενώ στη διάρκεια της χρονιάς που φεύγει αποκαλύφθηκαν ακόμα και περιπτώσεις όπου πρατήρια προμήθευαν καύσιμα επί έτη, χωρίς να διαθέτουν καν άδεια λειτουργίας!
Φέτος, πάντως, το μεγάλο «πάρτυ» γίνεται κυρίως με τις βενζίνες, δηλαδή, στο καύσιμο που χρησιμοποιούν τα αυτοκίνητά τους πάνω από τέσσερα εκατομμύρια νοικοκυριά.
Τα στοιχεία από τους ελέγχους της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων δείχνουν έκρηξη των κρουσμάτων νοθείας με διαλύτες και άλλα χημικά πρόσθετα, προκειμένου οι απατεώνες να παραδώσουν ίδιο όγκο (λίτρα) αλλά λιγότερο καύσιμο στον καταναλωτή.
Συγκεκριμένα, από τους ελέγχους της ΑΑΔΕ μέσα στο 2023 (α’ δεκάμηνο):
■ ειδικά στις βενζίνες εντοπίστηκαν και κατασχέθηκαν 30,2 τόνοι νοθευμένων καυσίμων, έναντι μόλις 9,9 τόνων βενζίνης σε ολόκληρο το 2022 (αύξηση 200% σε έναν χρόνο).
■ Επίσης κατασχέθηκαν και 585 τόνοι χημικών πρόσθετων λίγο πριν οι επιτήδειοι τα ρίξουν στην αγορά και τα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων, έναντι 110 τόνων σε ολόκληρο το 2022 (αύξηση 430% σε έναν χρόνο).
Τι καύσιμα βάζουμε
Καθώς είναι αδύνατον να υπολογιστούν με ακρίβεια οι πραγματικές ποσότητες των «μη κανονικών» καυσίμων που διακινούνται στην αγορά -αφού καταγράφονται και μπορούν να συγκριθούν μόνον όταν εντοπίζονται από τους ελέγχους- στο οικονομικό επιτελείο μόνον εκτιμήσεις μπορούν να κάνουν για τη διάσταση και τις συνέπειες του προβλήματος. Η κρατούσα άποψη (αν και ανεπίσημη) για τις απώλειες εσόδων για το κράτος είναι ότι ξεπερνούν κατ’ ελάχιστον τα 150 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο.
Πολλαπλάσια είναι όμως η κλοπή και η ζημία σε βάρος του καταναλωτή! Και αυτό διότι:
■ τα τέλη και οι φόροι αντιστοιχούν μόνο στο 65% της τιμής που πληρώνει για να βάλει βενζίνη, στο 56% του κόστους για πετρέλαιο κίνησης ή στο 50% της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης. Αρα, το κράτος χάνει μεν έσοδα 150-200 εκατ. από τις ποσότητες των λαθραίων ή νοθευμένων καυσίμων οι οποίες διακινούνται, αλλά ο μέσος καταναλωτής που τις αγοράζει πληρώνει τα διπλάσια κάθε χρόνο, δηλαδή, περίπου 300 εκατ. ευρώ ή και περισσότερα.
■ τα 150-200 εκατ. που χάνει το ελληνικό Δημόσιο από φόρους και δασμούς ετησίως θα τα (ανα-) πληρώσουν από την τσέπη τους και πάλι οι καταναλωτές με άλλους φόρους, όπως με την αύξηση ΦΠΑ στο 24% στις μεταφορές και την εστίαση από τον Ιούνιο – με αναμενόμενα έσοδα 230 εκατ. ευρώ για το 2024.
Στην πραγματικότητα, ο καταναλωτής χάνει και πολλά περισσότερα, ακόμα και αν το κράτος δεν χάνει σχεδόν τίποτα σε κάποιες περιπτώσεις! Αυτό εξαρτάται από τη μέθοδο που χρησιμοποιούν κάθε φορά τα κυκλώματα καυσίμων για να θησαυρίζουν.
Για παράδειγμα:
■ όταν χρησιμοποιούν αδασμολόγητο ναυτιλιακό πετρέλαιο αντί πετρέλαιο κίνησης ή θέρμανσης (που βαρύνεται με φόρους 0,75 και 0,55 λεπτά στο λίτρο) «τσεπώνουν» αυτομάτως τον ειδικό φόρο κατανάλωσης και τον ΦΠΑ.
Τα πρατήρια που το κάνουν αυτό μπορούν και πωλούν καύσιμα σε αφύσικα χαμηλές τιμές, μικρότερες και από εκείνη με την οποία βγαίνουν τα καύσιμα από τα διυλιστήρια πριν πάνε στα πρατήρια όλης της χώρας!
Στην περίπτωση αυτή χάνουν χρήματα και το κράτος (από τα αδασμολόγητα καύσιμα) αλλά και ο καταναλωτής, που τα πληρώνει σαν να είχαν φόρους, αλλά βάζει αμφιβόλου ποιότητος πετρέλαιο, «εκτός προδιαγραφών» ή ακατάλληλο, στο αμάξι του. Για ένα ντιζελοκίνητο αυτοκίνητο, μια πιθανή βλάβη του κινητήρα ή πρόωρη αλλαγή στην αντλία και τα φίλτρα, μπορεί να κοστίζει εκατοντάδες ή και χιλιάδες ευρώ.
■ και σε περιπτώσεις νοθείας με πρόσθετα (όπως στις βενζίνες, όπου οι καταναλωτές θα πλήρωναν «χρυσάφι» για να βάλουν στο ντεπόζιτο του αυτοκινήτου τους 585 τόνους χημικούς διαλύτες αντί κανονικό καύσιμο), όχι μόνο θα πλήρωναν ξανά για γέμισμα βλέποντας πως το ντεπόζιτο αδειάζει έχοντας διανύσει λιγότερα χιλιόμετρα, αλλά και να πληρώνουν και συνεργεία για πιθανές βλάβες του κινητήρα τους. Την ίδια στιγμή, το κράτος μπορεί να εισπράττει τον φόρο που μπαίνει σε διαλύτες, έστω και αν είναι τεράστια η διαφορά του με τον ειδικό φόρο της βενζίνης.
«Φόρος» και στην κλεψιά
Ιδιαίτερη κατηγορία είναι οι απάτες με τις «πειραγμένες» αντλίες του πρατηρίου ή του βυτίου, που «γράφουν» περισσότερα λίτρα από αυτά που παραλαμβάνει στην πραγματικότητα ο πελάτης. Σύμφωνα με μελέτη του ΕΜΠ, με αυτή τη μέθοδο οι καταναλωτές πληρώνουν 120 εκατ. ευρώ τον χρόνο για καύσιμα που δεν μπαίνουν ποτέ στο ρεζερβουάρ τους.
Στην περίπτωση αυτή, πάντως, το κράτος μπορεί να εισπράττει ειδικό φόρο και ΦΠΑ για την ποσότητα που δηλώνεται ότι πουλήθηκε. Με βάση τις πωλήσεις, μπαίνει φόρος και στον «αέρα κοπανιστό» που πληρώνει ο καταναλωτής.
Το κέρδος για τον πωλητή είναι πως κρατάει τις ποσότητες καυσίμων που περισσεύουν για προσωπική άλλη παράνομη χρήση. Το κράτος τότε χάνει φόρους, που τους πλήρωσε όμως ήδη ο καταναλωτής. Ο οποίος έτσι, αν και έχει βάλει «καθαρό» καύσιμο και δεν απειλείται με ζημιά του κινητήρα, βγαίνει διπλά χαμένος, γιατί και καύσιμο δεν πήρε τελικά, αλλά και φόρους πλήρωσε για αυτό.
Κλέβουν και στο αέριο
Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει πάντως και με το υγραέριο. Αν και νοθείες εστιάζονται κυρίως στα υγρά καύσιμα, απάτες γίνονται και με το αέριο. Σε 628 ελέγχους που έγιναν πέρυσι από την ΑΑΔΕ βρέθηκαν 135 παραβάσεις από πρατηριούχους (1 στους 5), ενώ το 2023 σε 1.017 ελέγχους (στο α’ δεκάμηνο) εντοπίστηκαν 271 (αυξήθηκαν σε 1 στους 4). Στα δύο χρόνια αυτά όμως δεν κατασχέθηκε ούτε ένα κιλό υγραερίου, αφού το αέριο δεν νοθεύεται (εύκολα τουλάχιστον) όπως τα υγρά καύσιμα, ενώ οι απάτες αφορούσαν είτε μικρότερη ποσότητα που παραδόθηκε είτε μη έκδοση φορολογικών στοιχείων.
Σε αντίθεση με τις νοθείες στις βενζίνες, σε ύφεση φαίνεται να βρίσκονται οι νοθείες στα πετρέλαια, καθώς φέτος κατασχέθηκαν σχεδόν οι μισές ποσότητες πετρελαίων από πέρυσι (6 τόνοι σε 10 μήνες έναντι 16 τόνων το 2022), ενώ δεν πιάστηκε καμία ποσότητα βιοντίζελ ή ναυτιλιακών καυσίμων στους ελέγχους αυτούς. Εκτός από τον μεγαλύτερο φόρο (και κίνητρο) που ενσωματώνουν εν σχέσει με άλλα καύσιμα, ως μία πιθανή εξήγηση προβάλλεται και ότι τον τελευταίο χρόνο το ντίζελ κίνησης έχει γίνει ακριβότερο από τη βενζίνη (με τιμές διυλιστηρίου αντίστοιχα στα 0,75 και 0,65 ευρώ προ φόρων ανά λίτρο). Καθώς όμως τα οχήματα ντίζελ στη χώρα μας είναι αριθμητικά πολύ λιγότερα από τα βενζινοκίνητα, ενδεχομένως, περιορίστηκε η κατανάλωση και το περιθώριο των κυκλωμάτων να αισχροκερδήσουν με αυτού του είδους τη νοθεία.
«Κλειστόν» για πάντα!
Μπροστά στην κατάσταση αυτή, με το νέο φορολογικό νομοσχέδιο, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών επιχειρεί να βάλει τέλος στο «πανηγύρι» με τις «κορδέλες» και τη σφράγιση πρατηρίων που πιάνονται για νοθεία, αλλά αμέσως μετά ανοίγουν και πάλι «υπό νέα διεύθυνση» ή και όχι. Και επιβάλλει στις εταιρείες εμπορίας και διακίνησης υγρών καυσίμων να επιδεικνύουν τη «δέουσα επιμέλεια» με ποιους συνεργάζονται και ποιους εφοδιάζουν.
Με το νέο καθεστώς, όποιο πρατήριο κλείνει δύσκολα ανοίγει ξανά. Η σφράγιση συνεχίζεται και ισχύει ακόμα και αν διαπιστωθεί αλλαγή ή διακοπή δραστηριότητας στο όνομα του οποίου λειτουργούσε η εγκατάσταση.
Ταυτόχρονα, στα πρόσωπα των οποίων η εγκατάσταση πρατηρίου καυσίμων σφραγίστηκε, για δύο χρόνια απαγορεύεται να δραστηριοποιούνται με οποιονδήποτε άλλον τρόπο ή ιδιότητα σε επιχειρήσεις εμπορίας ή διακίνησης ενεργειακών προϊόντων.
Με την απειλή προστίμων και κυρώσεων, μάλιστα, υποχρεώνονται και οι εταιρείες να μην προμηθεύουν ποτέ ξανά καύσιμα στο μέλλον τα πρατήρια αυτά, για να μην μπορούν να συνεχίσουν τις απάτες σε βάρος των καταναλωτών και του κράτους. Και οφείλουν όχι μόνο να δηλώνουν με ποια πρατήρια συνεργάζονται, αλλά και να ελέγχουν τις δεξαμενές και τις αντλίες τους ή και να έχουν σε λειτουργία το ηλεκτρονικό σύστημα παρακολούθησης και ηλεκτρονικής μετάδοσης δεδομένων εισροών-εκροών, ενώ θα διενεργούν και χημική ανάλυση των καυσίμων τους τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο, ενημερώνοντας κατά περίπτωση και την ΑΑΔΕ για τα τυχόν ευρήματα.
