Νέους κλυδωνισμούς αβεβαιότητας στην -ήδη χειμαζόμενη από πληθώρα γεωπολιτικών κρίσεων- παγκόσμια οικονομία προκαλούν οι επιθέσεις των Χούθι στην εμπορική ναυσιπλοΐα της Ερυθράς Θάλασσας, ενός από τους πιο κρίσιμους κόμβους του παγκόσμιου εμπορίου.
Ο κίνδυνος κλιμάκωσης της σύρραξης στη Γάζα και διάχυσής της στην ευρύτερη Μέση Ανατολή είναι ο τελευταίος σε μια σειρά απρόβλεπτων κρίσεων, μετά την πανδημία κορωνοϊού και τον πόλεμο στην Ουκρανία, που πλήττουν, εκτρέπουν και αποπροσανατολίζουν την παγκόσμια οικονομία.
Εκτός, όμως, από όλα αυτά, εντός του νέου έτους που ετοιμάζεται να υποδεχτεί η ανθρωπότητα διαφαίνεται ένα κύμα πολιτικής αστάθειας, με δυνητικά βαθιές και μακροχρόνιες επιπτώσεις, ενόψει δεκάδων εκλογικών διαδικασιών.
Πάνω από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε περίπου πενήντα χώρες, από την Ινδία, το Μεξικό και τη Νότια Αφρική έως φυσικά τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, θα προσέλθουν στις κάλπες. Συνολικά, οι ψηφοφόροι στους εκλογικούς αυτούς «ολυμπιακούς» του 2024, αντιστοιχούν στο 60% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής.
Οι νικητές θα κληθούν να χαράξουν κρίσιμες πολιτικές, καθορίζοντας τις επιδοτήσεις βιομηχανιών, τις φορολογικές ελαφρύνσεις, τις τεχνολογικές μεταβάσεις, την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, τους ρυθμιστικούς ελέγχους, τους εμπορικούς διαύλους, τις επενδύσεις, την ελάφρυνση του χρέους και την ενεργειακή μετάβαση.
Εκλογικές αναμετρήσεις είναι πιθανό να φέρουν στην εξουσία οργισμένους λαϊκιστές, που ενδέχεται να πιέσουν για αυστηρότερο έλεγχο του εμπορίου, των ξένων επενδύσεων και αλλαγές στη διαχείριση των μεταναστευτικών ρών. Τέτοιες πολιτικές θα μπορούσαν να οδηγήσουν την παγκόσμια οικονομία σε «έναν πολύ διαφορετικό κόσμο από αυτόν που έχουμε συνηθίσει», εκτιμά η Νταϊάν Κόιλ, καθηγήτρια δημόσιας πολιτικής στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
Σε πολλά μέρη, ο σκεπτικισμός για την παγκοσμιοποίηση έχει ενταθεί από τη στασιμότητα στα εισοδήματα, τον εκπεσμό του βιοτικού επιπέδου και τις διογκούμενες ανισότητες. Παρόλα αυτά, όπως σημειώνει η Κόιλ, «ένας κόσμος συρρικνωμένου εμπορίου είναι ένας κόσμος συρρικνωμένου εισοδήματος».
Οι κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις
Οι μεγαλύτερες, πληθυσμιακά, εκλογές του επόμενου έτους είναι στην Ινδία, την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία του κόσμου που προσπαθεί να ανταγωνιστεί την Κίνα ως παγκόσμιος κόμβος παραγωγής.
Ωστόσο, οι αμερικανικές εκλογές θα είναι μακράν οι σημαντικότερες για την παγκόσμια οικονομία.
Για παράδειγμα, την περασμένη εβδομάδα, Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες συμφώνησαν να αναστείλουν, έως τις εκλογές, τους δασμούς στον ευρωπαϊκό χάλυβα και αλουμίνιο και στο αμερικανικό ουίσκι και τις μοτοσικλέτες. Η συμφωνία αυτή φέρεται να ευνοεί τον Τζο Μπάιντεν, ο οποίος, προς άγραν ψήφων, εμφανίζεται πως τηρεί σκληρή στάση απέναντι στις εμπορικές συμφωνίες.
Από την άλλη, ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τζ. Τραμπ, ως ο πιθανότερος υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών, υπέρμαχος του προστατευτισμού στις εμπορικές πολιτικές, έχει προτείνει την επιβολή φόρου 10% σε όλα τα εισαγόμενα στις ΗΠΑ αγαθά – μια επιθετική κίνηση που αναπόφευκτα θα οδηγούσε άλλες χώρες σε αντίποινα.
Οι προεδρικές εκλογές στην Ταϊβάν τον Ιανουάριο έχουν τη δυναμική να κλιμακώσουν τις εντάσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Στο Μεξικό, η εκλογική διαδικασία θα καθορίσει την προσέγγιση της κυβέρνησης στο θέμα της ενέργειας και των ξένων επενδύσεων. Ενώ ένας νέος πρόεδρος στην Ινδονησία θα μπορούσε να αλλάξει την πολιτική σε κρίσιμα ορυκτά όπως το νικέλιο.
Ο Τραμπ, στο ίδιο μήκος κύματος με άλλους ηγέτες αυταρχικών κυβερνήσεων, έχει επίσης υπονοήσει πως ενδέχεται να «παγώσει» τη συνεργασία Αμερικής με την Ευρώπη, να αποσύρει τη στήριξη προς την Ουκρανία και να ακολουθήσει μια πιο συγκρουσιακή στάση απέναντι στην Κίνα.
Η γεωπολιτική διάχυση εντείνει τη ρευστότητα
«Το αποτέλεσμα των εκλογικών αναμετρήσεων μπορεί να οδηγήσει σε εκτεταμένες αλλαγές σε θέματα τόσο εσωτερικής όσο και εξωτερικής πολιτικής, όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύθμιση της αγοράς και οι παγκόσμιες συμμαχίες» σημειώνει σε πρόσφατη έκθεσή της η συμβουλευτική εταιρεία EY-Parthenon.
Προσώρας, οι παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές για το επόμενο έτος είναι μεικτές. Η ανάπτυξη στις περισσότερες χώρες του κόσμου παραμένει αργή ενώ δεκάδες αναπτυσσόμενες βρίσκονται σε κίνδυνο αθέτησης των κρατικών χρεών τους. Στη θετική πλευρά, η ραγδαία πτώση του πληθωρισμού ωθεί τους κεντρικούς τραπεζίτες να μειώσουν τα επιτόκια ή τουλάχιστον να παγώσουν την αύξησή τους. Η μείωση του κόστους δανεισμού αποτελεί γενικά κίνητρο για επενδύσεις και αγορές κατοικιών.
Εν τω μεταξύ, τους τελευταίους μήνες, έχουν αναδυθεί στο προσκήνιο μικρότεροι γεωπολιτικοί πρωταγωνιστές, όπως η Υεμένη, η Χαμάς, το Αζερμπαϊτζάν και η Βενεζουέλα που επιδιώκουν να αλλάξουν το στάτους κβο, εξηγεί η η Κόρτνεϊ Ρίκερτ ΜακΚάφρεϊ, γεωπολιτική αναλύτρια και επικεφαλής της πρόσφατης έκθεσης της EY-Parthenon.
«Ακόμη και αν αυτές οι συγκρούσεις είναι μικρότερες, μπορούν να επηρεάσουν τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες με απρόσμενους τρόπους. Η γεωπολιτική ισχύς διασπάται όλο και περισσότερο. Κι αυτό εντείνει τη ρευστότητα» λέει η ίδια.
Επιβεβαίωση αυτού αποτελούν οι επιθέσεις των Χούθι σε πλοία από όλο τον κόσμο στο στενό Bab-el-Mandeb, στο νότιο άκρο της Ερυθράς Θάλασσας, που έχουν εκτοξεύσει τις τιμές των ναύλων και των ασφαλίστρων και τις τιμές του πετρελαίου, ενώ έχουν εκτρέψει τη θαλάσσια κυκλοφορία σε μια πολύ μεγαλύτερη και πιο κοστοβόρα διαδρομή γύρω από την Αφρική.
Ωστόσο, η αβεβαιότητα έχει ανασταλτικό αντίκτυπο στην οικονομία. Οι επιχειρήσεις τείνουν να υιοθετούν στάση αναμονής όταν πρόκειται για επενδύσεις, επεκτάσεις και προσλήψεις.
«Η συνεχιζόμενη αστάθεια στις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές σχέσεις μεταξύ των μεγάλων οικονομιών αποτελεί τη μεγαλύτερη ανησυχία για τους επικεφαλής των εταιρειών διαχείρισης κινδύνων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα», διαπίστωνε έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στα μέσα του έτους.
