Σε συμβιβαστική πρόταση που συμφέρει πολλαπλά την Ελλάδα κετέληξε το «μεγάλο παζάρι» που είχε στηθεί στο Eurogroup εδώ και τρία χρόνια για τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες στην Ε.Ε. Ακόμα κι αν οι κυβερνήσεις δεν καταλήξουν σε οριστικές αποφάσεις ούτε τις τελευταίες ημέρες του 2023, είναι σχεδόν βέβαιο πλέον ότι ανοίγει δημοσιονομικός χώρος για παροχές και φοροελαφρύνσεις, χωρίς τον κίνδυνο νέων περικοπών και λιτότητας.
Τι αλλάζει
Για κάθε ευρώ που θα δαπανούν τα κράτη από 1/1/2024, ο τελικός λογαριασμός που θα έρθει στους πολίτες στους επόμενους μήνες θα υπολογιστεί με βάση τους νέους όρους και κανόνες για τις κυρώσεις σε περίπτωση υπερβολικού ελλείμματος και υπέρβασης του κόφτη νέων δαπανών, οι οποίοι θα αντικαταστήσουν το Σύμφωνο Σταθερότητας που ίσχυε επί δεκαετίες στην Ε.Ε. και επέβαλλε επιτήρηση, διαρκή μέτρα λιτότητας και «ματωμένα πλεονάσματα» στην Ελλάδα καθώς και σε άλλες χώρες.
Σε σχέση με το παρελθόν, όμως, η Ελλάδα βρίσκεται σε διπλά καλύτερη θέση: έχει αφήσει πίσω της πολύ χειρότερες καταστάσεις (τα τρία μνημόνια), ενώ βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, που σημαίνει πως έχει περιθώρια για παροχές που άλλες χώρες δεν έχουν, καθώς και την πολυτέλεια να μην ανησυχεί για νέες πιέσεις, σειρήνες ή καμπανάκια για νέα μέτρα λιτότητας, όπως αυτά που ήδη ακούγονται για άλλα κράτη-μέλη από την Κομισιόν.
Ωστόσο, το 2024 μπορεί να αποδειχθεί ακόμα καλύτερο για τη χώρα μας καθώς όσα θα είναι κομμένα και ραμμένα υπέρ της Ελλάδας. Υπάρχει πλέον καταγεγραμμένο να εξαιρούνται από τον σκληρό κορσέ που επιβάλλεται από 1/1/2024 στις κρατικές δαπάνες των κρατών-μελών οι πληρωμές που θα κάνουν οι χώρες για δράσεις του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ, αλλά και για εξοπλιστικές δαπάνες.
Ετσι εξηγείται και η δήλωση του κ. Κωστή Χατζηδάκη μετά το τελευταίο συμβούλιο των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών, ότι «είναι μια πολύ σημαντική είδηση για την Ελλάδα», το γεγονός ότι το πάγιο αίτημα των ελληνικών κυβερνήσεων για εξαίρεση των αμυντικών δαπανών συγκεντρώνει πλέον τη συναίνεση των κρατών-μελών.
Ανάπτυξη με παροχές χωρίς θυσίες
Πρακτικά, με τις αποφάσεις αυτές η Ελλάδα μπορεί από το 2024 έως το 2026 να αυξάνει κατ’ εξαίρεση τις καθαρές πρωτογενείς δαπάνες της έως και 4% από χρόνο σε χρόνο, παρά τον νέο κανόνα που θα επέτρεπε αύξηση καθαρών δαπανών έως 2,6% το πολύ. Και η κυβέρνηση θα μπορεί να τροφοδοτεί παράλληλα με ζεστό χρήμα την αγορά, αλλά και να στηρίζει με φοροελαφρύνσεις και μέτρα κοινωνικής συνοχής τα νοικοκυριά, χωρίς τον φόβο δημοσιονομικής εκτροπής και κυρώσεων.
■ Από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης η χώρα πρέπει το 2024 να δαπανήσει 12,2 δισ. ευρώ έναντι 10,8 δισ. το 2023. Δηλαδή του χρόνου θα διαθέσει 1,4 δισ. ευρώ περισσότερα από φέτος, τα οποία δεν συνυπολογίζονται στο κριτήριο αύξησης πρωτογενών δαπανών.
■ Το ίδιο θα ισχύει και για τα αμυντικά συστήματα, τα αεροσκάφη και τις φρεγάτες, που πρέπει να δαπανήσει: 2,7 δισ. ευρώ, δηλαδή 600 εκατ. περισσότερα έναντι του 2023 (αύξηση δαπάνης 0,3% του ΑΕΠ).
■ Θα εξαιρούνται επίσης οι δαπάνες έως 200 εκατ. ευρώ ή 0,1% του ΑΕΠ για τις μεταναστευτικές ροές που καλύπτονται από πόρους διεθνών οργανισμών (κυρίως ΟΗΕ).
Επιτυγχάνοντας να μην προσμετρώνται οι αυξήσεις αυτές στον νέο κόφτη, η κυβέρνηση ανοίγει δημοσιονομικό χώρο 1% του ΑΕΠ για παροχές το 2024, αλλά και τα επόμενα χρόνια, χωρίς να παγώνει τις αυξήσεις σε μισθούς, συντάξεις, Υγεία και Παιδεία, ούτε να ψάχνει να μειώσει δαπάνες από άλλους τομείς.
Ανάχωμα στο υπερβολικό έλλειμμα
Το όφελος δεν είναι όμως μόνο 0,9%-1% του ΑΕΠ, αλλά μεγαλύτερο. Γιατί ανάλογα η ίδια εξαίρεση απενεργοποιεί και τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος σε βάρος της χώρας, αν το έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης υπερβεί το όριο του 3%.
Αν και απέχει από έλλειμμα 3% του ΑΕΠ που θα σήμαινε συναγερμό στην Κομισιόν, μόνο το εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας ανέρχεται σε πάνω από 10 δισ. ευρώ. Παραλαμβάνοντας κάθε νέα φρεγάτα ή αεροσκάφος, στο έλλειμμα της χρονιάς εκείνης θα έπρεπε να προσμετράται και δαπάνη ίση με το κόστος τους, παρότι η αποπληρωμή διαρκεί χρόνια. Αυτομάτως η χώρα θα πλησίαζε ή θα υπερέβαινε το όριο του 3%.
Με τους νέους κανόνες, η χρονιά θα επιβαρύνεται μόνο για το ποσό που θα πληρώσει η χώρα (π.χ. 200 εκατ. ευρώ δόση για αποπληρωμή σε βάθος δεκαετίας) και όχι με ολόκληρο το κόστος τους.
Ετσι η χώρα γλιτώνει βάρος πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ που λογιστικά (κατά Eurostat) θα προκαλούσαν υπέρβαση του 3% στο δημόσιο έλλειμμα, οδηγώντας τη σε νέο κύκλο πιέσεων και αυξημένης επιτήρησης.
Και όχι μόνο αυτό… Ελαφρύνοντας το βάρος από τις αυξήσεις για αμυντικές δαπάνες, ταυτόχρονα όμως και εκείνο για δαπάνες που συγχρηματοδοτούνται από τα ευρωπαϊκά ταμεία και τους διεθνείς οργανισμούς, αυξάνονται και οι αναπτυξιακές δαπάνες που θα επαυξήσουν το ΑΕΠ. Και όσο θα αυξάνεται τόσο μικρότερο θα είναι το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης ως ποσοστό του ΑΕΠ, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να κάνει και άλλες παροχές ή φοροελαφρύνσεις τα επόμενα χρόνια, χωρίς κίνδυνο να υπερβεί την κόκκινη γραμμή του 3%, που αυτομάτως θα σήμαινε την ανάγκη λήψης μέτρων λιτότητας.
