«Σκεφτήκαμε να το φτιάξουμε στην Ελλάδα, αλλά η νομοθεσία στη χώρα σας κάνει πολύ δύσκολη την ίδρυση ενός όμοιου πανεπιστημίου με αυτό στη Βηρυτό», δήλωναν πέρυσι, τέτοια εποχή, οι αρμόδιοι του συγκεκριμένου πανεπιστημίου. Από τον Φεβρουάριο του 2024 – οπότε εκτιμάται ότι θα έχει ψηφιστεί το νομοσχέδιο Πιερρακάκη για τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ δεν θα υπάρχουν πια τέτοιου τύπου προβλήματα στη χώρα μας.
Ηδη πάνω από 10 ξένα πανεπιστήμια -κάποια από αυτά, από τα γνωστότερα παγκοσμίως- έχουν προαναγγείλει το ενδιαφέρον τους για παρουσία με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στη χώρα μας, αναμένοντας το νέο θεσμικό πλαίσιο.
Είναι χαρακτηριστικό το πώς σχολίασε ο κ. Θεοκλής Ζαούτης, διευθυντής του Global Center του φημισμένου Πανεπιστημίου Columbia στην Αθήνα, τις επερχόμενες αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης: «Μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένες συμπράξεις μπορούμε να αποκομίσουμε πολύτιμη εμπειρία που θα προωθήσει την ιδέα των υποτροφιών για φοιτητές, ενώ η κοινή έρευνα μπορεί να μας διδάξει και να μας οδηγήσει σε πολύτιμες λύσεις. Θα παρακολουθήσουμε τη δημόσια συζήτηση που θα διεξαχθεί στην Ελλάδα μέσα στους επόμενους μήνες, με αφορμή την εισαγωγή νέου νομοθετικού πλαισίου για τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα. Δική μας απόφαση και δέσμευση είναι να δημιουργήσουμε μια γέφυρα ανάμεσα στο Columbia και σε πολλά ελληνικά πανεπιστήμια υψηλού επιπέδου, αλλά και ευρύτερα με την ελληνική κοινωνία».
Υπερκορεσμός στην Κύπρο
Οπως ήταν αναμενόμενο, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου έχουν κάνει αρκετά βήματα με στόχο την «απόβασή» τους στην Ελλάδα: Το Πανεπιστήμιο της Λευκωσίας έχει ανακοινώσει συνεργασία με τη CVC, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μιας μη κρατικής Ιατρικής Σχολής στην Αθήνα, όπως και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Κύπρου, που έχει ξεκινήσει συνεργασία με το Ιατρικό Κέντρο για τον ίδιο λόγο.
Σημειώνεται ότι οι κυπριακές αρχές διαπιστώνουν υπερκορεσμό με την ίδρυση πολλών πανεπιστημίων, γεγονός που εκτοξεύει τις τιμές στέγασης, οι οποίες τείνουν να γίνουν μη ανταγωνιστικές. Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτή την περίοδο λειτουργούν 30 δημόσια πανεπιστήμια ή χωριστές σχολές στην Ελλάδα και 20 στην Κύπρο. Μάλιστα, στις 14 Δεκεμβρίου ο κυπριακός Φορέας Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας της Ανώτερης Εκπαίδευσης (έχει τις αντίστοιχες αρμοδιότητες με την ελληνική Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης) με έγγραφό του ενημέρωσε τα ΑΕΙ του νησιού ότι «δεν θα εξετάζει αιτήσεις ίδρυσης νέων πανεπιστημίων και νέων Ιατρικών Σχολών για το ακαδημαϊκό έτος 2023-2024».
Από τους 52.000 φοιτητές που σπουδάζουν στην Κύπρο, πάνω από 20.000 είναι Ελλαδίτες. Πρόκειται για το 50% των Ελλήνων που κάνουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό αυτή την περίοδο, με αποτέλεσμα τα ελληνικά νοικοκυριά να δαπανούν πάνω από 500 εκατ. ευρώ τον χρόνο για την ενίσχυση του ΑΕΠ άλλων χωρών, σύμφωνα με σχετική Εκθεση της Εθνικής Τράπεζας. Παράλληλα, τα στοιχεία δείχνουν ότι το 60% των Ελλήνων πανεπιστημιακών εργάζονται στο εξωτερικό – κάτι που θα μπορούσε να αλλάξει, από τη στιγμή που το νομοσχέδιο Πιερρακάκη θέτει αυστηρά κριτήρια σε όλα τα επίπεδα για την αδειοδότηση μη κρατικών πανεπιστημίων: για παράδειγμα, το νομοσχέδιο θα θέτει ως προϋπόθεση για την αδειοδότησή τους την παρουσία 30 καθηγητών με διδακτορικό, κάτι που δεν ισχύει σήμερα στα κολέγια που λειτουργούν στη χώρα μας, σε συνεργασία τύπου franchise με πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν 36 τέτοιου τύπου ιδιωτικά κολέγια, τα οποία δίνουν πτυχία που μέσω της ευρωπαϊκής νομολογίας προσφέρουν πλήρη επαγγελματικά, αλλά όχι και ακαδημαϊκά δικαιώματα. Για να αναβαθμιστούν σε μη κρατικά ΑΕΙ θα πρέπει το ξένο πανεπιστήμιο με το οποίο συνεργάζονται να συστήσει ένα μη κερδοσκοπικό, μη κρατικό ΑΕΙ. Ωστόσο, η μετάβαση στο νομικό καθεστώς τού «μη κερδοσκοπικού» απαιτεί από τα ιδιωτικά κολέγια την εκχώρηση δικαιωμάτων προς το ξένο πανεπιστήμιο με το οποίο θα συνεργαστούν. Τώρα καταβάλλουν στο ΑΕΙ μόνο τα δικαιώματα στο πλαίσιο της σύμβασης δικαιόχρησης, τα οποία κυμαίνονται από 800 έως 1.200 ανά φοιτητή ετησίως. Ουσιαστικά, θα αλλάξει η φιλοσοφία λειτουργίας των ελληνικών κολεγίων, με τα ξένα πανεπιστήμια να έχουν «το πάνω χέρι».
Αυστηρό πλαίσιο
Στο υπουργείο Παιδείας σημειώνουν ότι το ελληνικό πλαίσιο για τα μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ θα είναι πολύ πιο απαιτητικό σε σύγκριση με τα ισχύοντα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Τονίζουν, δε, ότι σε αντίθεση με όσα ισχύουν στην υπόλοιπη Ε.Ε., η έγκριση της αδειοδότησης θα είναι διπλή – τόσο από το κράτος όπου έχει την έδρα του το ξένο πανεπιστήμιο όσο και από την εγχώρια Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης. «Οι προδιαγραφές θα είναι εξαιρετικά υψηλές», είπε ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης στην καθιερωμένη, μηνιαία συνάντησή του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, την περασμένη Παρασκευή.
Πέρα δε από τα ακαδημαϊκά κριτήρια -ένα μη κρατικό πανεπιστήμιο θα πρέπει να διαθέτει τρεις σχολές προκειμένου να διεκδικήσει την αδειοδότησή του- στο νομοσχέδιο θα υπάρξουν και κτιριολογικές προϋποθέσεις: εκ των ων ουκ άνευ θεωρείται η ύπαρξη κεντρικού κτιρίου στο οποίο θα στεγάζονται οι βασικές λειτουργίες του, έστω και με την έννοια του city campus – ενώ θα υπάρχουν και δευτερογενή κτίρια, όπως συμβαίνει και με τα δημόσια πανεπιστήμια στη χώρα μας.
Επίσης, με το νομοσχέδιο τίθενται και οικονομικές προϋποθέσεις: για παράδειγμα, οι εγγυητικές επιστολές θα ξεπερνούν το 1 εκατ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι μπαίνει ένας κόφτης για όλους εκείνους που θα ήθελαν να μετατρέψουν σε πανεπιστήμια κάποια ΙΕΚ ή κολέγια υποβαθμισμένων σπουδών.
Ενα ζήτημα που δεν έχει ξεκαθαριστεί ακόμα είναι τα κριτήρια για τις εγγραφές των φοιτητών στα μη κρατικά πανεπιστήμια. Ωστόσο, η κυρίαρχη άποψη είναι ότι από τη στιγμή που τα ιδρύματα αυτά θα λειτουργούν ως παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, είναι λογικό να εφαρμοστούν όσα ισχύουν στο μητρικό ΑΕΙ. Για παράδειγμα, στα ιδιωτικά πανεπιστήμια της Κύπρου η εγγραφή των φοιτητών συντελείται ή απορρίπτεται με βάση τον βαθμό του απολυτηρίου του Λυκείου, ενώ σε ιδρύματα όπως το Columbia απαιτούνται εξετάσεις. «Σε καμία περίπτωση το ξένο πανεπιστήμιο που θα έρθει στην Ελλάδα για να ιδρύσει ένα παράρτημα δεν θα θέλει να διακινδυνεύσει τη φήμη του», ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Πιερρακάκης.
Τα δημόσια πανεπιστήμια
Από την πρώτη στιγμή, η κυβέρνηση μίλησε για «ελεύθερο πανεπιστήμιο», συμπεριλαμβάνοντας στον όρο και τα δημόσια ΑΕΙ -τα οποία ο κ. Κυριάκος Πιερρακάκης χαρακτήρισε ως τη «ναυαρχίδα» της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικά, ο υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι στόχος είναι η «διεθνοποίηση» του δημόσιου πανεπιστημίου – και η απελευθέρωσή του από τη γραφειοκρατία.
«Τους δίνουμε μια θεσμική δυνατότητα και ένα χρηματοδοτικό εργαλείo για να μπορέσει, για παράδειγμα, το Yale να κάνει μεταπτυχιακό δικό του εντός του ΕΚΠΑ», δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Παιδείας μετά την παρουσίαση του νομοσχεδίου με τις αλλαγές του θεσμικού πλαισίου της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στο Υπουργικό Συμβούλιο. Αυτό σημαίνει ότι οι Ελληνες φοιτητές θα μπορούν να κάνουν το μεταπτυχιακό τους σε ένα μεγάλο ξένο πανεπιστήμιο χωρίς να χρειάζεται να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό – με ό,τι αυτό συνεπάγεται από πλευράς κόστους.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του υπουργού Παιδείας, μέσα στα επόμενα χρόνια πρόκειται να δοθεί χρηματοδότηση ύψους ενός δισ. ευρώ στα δημόσια πανεπιστήμια. Στην πρόσφατη Σύνοδο των Πρυτάνεων, ο κ. Πιερρακάκης είχε εξαγγείλει ότι θα δοθούν 60 εκατ. ευρώ στα ΑΕΙ για να εντείνουν τα αγγλόφωνα προγράμματα -ώστε να προσελκύουν ξένους φοιτητές- αλλά και να αποκτήσουν τη δυνατότητα (που δεν έχουν σήμερα) για franchise στα μεταπτυχιακά με μεγάλα ξένα πανεπιστήμια.
Παράλληλα, ανακοινώθηκε ότι από το Ταμείο Ανάκαμψης θα κατευθυνθούν 130 εκατ. ευρώ για στήριξη του ερευνητικού εξοπλισμού και των υποδομών πέρα από τον τακτικό τους προϋπολογισμό, ακόμα 90,7 εκατ. ευρώ για συνεργατικές δράσεις με επιχειρήσεις, ενώ πρόκειται να καταργηθεί το ταβάνι αμοιβών στα εθνικά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
Το πλαίσιο για τα μη κρατικά ΑΕΙ:
Ακαδημαϊκά κριτήρια
Ενα μη κρατικό πανεπιστήμιο θα πρέπει να διαθέτει τρεις σχολές προκειμένου να διεκδικήσει την αδειοδότησή του στην Ελλάδα
Η αδειοδότηση
Η έγκριση της αδειοδότησης θα είναι διπλή – τόσο από το κράτος όπου έχει την έδρα του το ξένο πανεπιστήμιο όσο και από την εγχώρια Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης
Τα κτίρια
Προϋπόθεση η ύπαρξη κεντρικού κτιρίου, στο οποίο θα στεγάζονται οι βασικές λειτουργίες του πανεπιστημίου, έστω και με την έννοια του city campus, ενώ θα υπάρχουν και δευτερογενή κτίρια, όπως συμβαίνει και με τα δημόσια πανεπιστήμια στη χώρα μας
Οικονομικές προϋποθέσεις
Οι εγγυητικές επιστολές θα ξεπερνούν το 1 εκατ. ευρώ, κάτι που σημαίνει ότι μπαίνει ένας κόφτης για όλους εκείνους που θα ήθελαν να μετατρέψουν σε πανεπιστήμια κάποια ΙΕΚ ή κολέγια υποβαθμισμένων σπουδών.
