Οι εικόνες των Ουκρανών νεαρών να συλλαμβάνονται την ώρα που επιχειρούν να διαφύγουν τα σύνορα για να αποφύγουν να πολεμήσουν έκαναν προ ημερών τον γύρο των διεθνών ΜΜΕ. Όπως φαίνεται από την συχνότητα του φαινομένου, δεν ήταν κάτι το μεμονωμένο, αλλά αντιθέτως, η κορυφή του παγόβουνου σε έναν κουρασμένο από τον πόλεμο πληθυσμό ο οποίος μάχεται επί σχεδόν 2,5 χρόνια.
Τις αιτίες αυτής της κατάστασης επιχειρεί να σκιαγραφήσει το Politico σε μακροσκελή ανάλυση που υπογράφει ο Jamie Dettmer, ανταποκριτής του ευρωπαϊκού Μέσου στο Κίεβο. Ο Dettmer παραθέτει όλες τις παραμέτρους που τον οδήγησαν στο συμπέρασμα να τιτλοφορήσει το άρθρο του ως «Η Ουκρανία οδεύει προς τον πόλεμο» και είναι, όπως σημειώνει, κάτι πολύ παραπάνω από την κόπωση.
Διαβάστε αναλυτικά το άρθρο του Politico:
Απλά ρωτήστε έναν Ουκρανό στρατιώτη αν εξακολουθεί να πιστεύει ότι η Δύση θα σταθεί στο πλευρό του Κιέβου “για όσο χρειαστεί”. Αυτή η υπόσχεση ακούγεται κούφια όταν έχουν περάσει τέσσερις εβδομάδες από τότε που η μονάδα πυροβολικού σου είχε για τελευταία φορά ένα βλήμα να ρίξει, όπως παραπονέθηκε ένας στρατιώτης από την πρώτη γραμμή του μετώπου.
Δεν είναι μόνο ότι οι δυνάμεις της Ουκρανίας ξεμένουν από πυρομαχικά. Οι καθυστερήσεις στην αποστολή βοήθειας από τη Δύση σημαίνουν ότι η χώρα έχει επικίνδυνη έλλειψη από κάτι που είναι ακόμη πιο δύσκολο να προμηθευτείς, όπως τα βλήματα: το πνεύμα μάχης που απαιτείται για να νικήσεις.
Το ηθικό των στρατευμάτων είναι σε ζοφερή κατάσταση, καταβεβλημένο από τους ανηλεείς βομβαρδισμούς, την έλλειψη προηγμένων όπλων και τις απώλειες στο πεδίο της μάχης. Σε πόλεις, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο, τα πλήθη των νέων ανδρών που έκαναν ουρά για να καταταγούν στο στρατό τους πρώτους μήνες του πολέμου έχουν εξαφανιστεί. Στις μέρες μας, οι υποψήφιοι υποψήφιοι στρατιώτες αποφεύγουν τη στράτευση και περνούν τις μέρες τους σε νυχτερινά κέντρα. Πολλοί έχουν εγκαταλείψει εντελώς τη χώρα.
Όπως ανακάλυψα κάνοντας ρεπορτάζ από την Ουκρανία τον περασμένο μήνα, η εικόνα που προέκυψε από δεκάδες συνεντεύξεις με πολιτικούς ηγέτες, στρατιωτικούς και απλούς πολίτες ήταν η εικόνα μιας χώρας που ολισθαίνει προς την καταστροφή.
Ακόμα και όταν ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι λέει ότι η Ουκρανία προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να μην υποχωρήσει, οι στρατιωτικοί αξιωματικοί αποδέχονται κατ’ ιδίαν ότι περισσότερες απώλειες είναι αναπόφευκτες αυτό το καλοκαίρι. Το μόνο ερώτημα είναι πόσο άσχημες θα είναι. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν ήταν αναμφισβήτητα ποτέ πιο κοντά στον στόχο του.
“Ξέρουμε ότι ο κόσμος λιγοστεύει και το ακούμε από τους περιφερειακούς κυβερνήτες και από τους ίδιους τους ανθρώπους”, δήλωσε στο Politico ο Andriy Yermak, ο ισχυρός επιτελάρχης του Ζελένσκι . Ο Yermak και το αφεντικό του ταξιδεύουν μαζί σε “μερικά από τα πιο επικίνδυνα μέρη” για να συσπειρώσουν πολίτες και στρατιώτες για τον αγώνα, είπε. “Λέμε στους ανθρώπους: “Το όνομά σας θα μπει στα βιβλία της ιστορίας””.
Αν η παλίρροια δεν αλλάξει σύντομα σε αυτό το τρίτο έτος της εισβολής της Ρωσίας, το έθνος της Ουκρανίας, όπως υπάρχει σήμερα, θα μπει στο παρελθόν.
Για έναν πόλεμο τόσο καθοριστικής σημασίας για την εποχή, η κλίμακα των ενεργειών των δυτικών ηγετών για να βοηθήσουν το Κίεβο να απωθήσει τους Ρώσους εισβολείς έχει μείνει πολύ πίσω από την ρητορική τους. Αυτή η απογοήτευση έχει αφήσει τους Ουκρανούς όλων των βαθμίδων – από τους στρατιώτες που σκάβουν τα χαρακώματα μέχρι τους υπουργούς που διοικούν τη χώρα – κουρασμένους και ευερέθιστους.
Όταν το Politico ρώτησε τον υπουργό Εξωτερικών Dmytro Kuleba αν αισθάνεται ότι η Δύση άφησε την Ουκρανία να πολεμήσει με το ένα χέρι δεμένο πίσω από την πλάτη της, η ετυμηγορία του ήταν ξεκάθαρη: “Ναι, το αισθάνομαι”, είπε, σε συνέντευξη στο γραφείο του, μια ώρα μετά από άλλη μια ρωσική μεσημεριανή πυραυλική επίθεση.
Ο Ζελένσκι έθεσε το διακύβευμα ακόμη πιο έντονα, λέγοντας ότι η Ουκρανία “θα χάσει τον πόλεμο” αν το αμερικανικό Κογκρέσο δεν παρέμβει και δεν παράσχει βοήθεια.
Όλο και περισσότερο φαίνεται σαν να αποφέρει κέρδη το στοίχημα του Πούτιν ότι μπορεί να ροκανίσει την ουκρανική αντίσταση και τη δυτική υποστήριξη.
Χωρίς μια σημαντική αλλαγή στην παροχή προηγμένων δυτικών όπλων και μετρητών, η Ουκρανία δεν θα μπορέσει να απελευθερώσει τα εδάφη που κατέχουν τώρα οι δυνάμεις του Πούτιν. Αυτό θα αφήσει τον Πούτιν ελεύθερο να ροκανίσει την πληγωμένη χώρα τους επόμενους μήνες ή χρόνια. Ακόμα και αν η Ρωσία δεν μπορέσει να αποτελειώσει την Ουκρανία, μια μερική νίκη θα αφήσει τις ελπίδες του Κιέβου να ενταχθεί στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ κολλημένες στο κενό.
Οι επιπτώσεις ενός τέτοιου αποτελέσματος θα είναι σοβαρές για τον κόσμο. Ο Πούτιν θα διεκδικήσει τη νίκη στο εσωτερικό και, ενθαρρυμένος από την αποκάλυψη των δυτικών αδυναμιών, μπορεί να αναζωογονήσει τις ευρύτερες αυτοκρατορικές φιλοδοξίες του στο εξωτερικό. Η Λιθουανία, η Λετονία και η Εσθονία φοβούνται ιδιαίτερα ότι θα είναι οι επόμενες στη λίστα των στόχων του. Η Κίνα, ήδη ένας ολοένα και πιο αξιόπιστος εταίρος της Μόσχας, δεν θα δει πολλούς λόγους να αλλάξει τη στάση της.
Ο μεγάλος στόχος του Πούτιν είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας
Αυτή τη στιγμή, η πιο επείγουσα ανάγκη της Ουκρανίας είναι για βλήματα πυροβολικού – εκατομμύρια από αυτά. Επιπλέον, η Ουκρανία λέει ότι χρειάζεται τουλάχιστον δύο δωδεκάδες συστήματα αεράμυνας Patriot για να προστατεύσει τα στρατεύματα στις γραμμές του μετώπου και να υπερασπιστεί το Χάρκοβο, τη μεγαλύτερη πόλη της χώρας μετά το Κίεβο, η οποία δέχεται εδώ και εβδομάδες σφοδρή επίθεση με πυραύλους και πυροβολικό.
Οι φόβοι αυξάνονται ότι η Ρωσία μπορεί να στοχεύσει σύντομα τη δεύτερη πόλη της Ουκρανίας για χερσαία επίθεση.
“Είναι συμβολικό γιατί λένε ότι το Χάρκοβο ήταν η πρώτη πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Είναι ένας μεγάλος στόχος”, δήλωσε ο Ζελένσκι σε συνέντευξή του στα μέσα ενημέρωσης της μητρικής εταιρείας του Politico, Axel Springer, την περασμένη εβδομάδα.
Ο στρατός της Ουκρανίας είναι προετοιμασμένος για περισσότερες απώλειες τους επόμενους μήνες
Ο Oleksandr Syrskyi, αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, προειδοποίησε ότι η κατάσταση στο ανατολικό μέτωπο της Ουκρανίας “επιδεινώθηκε σημαντικά τις τελευταίες ημέρες”. Όπως το έθεσε ο ίδιος ο Ζελένσκι σε άλλο σημείο, “προσπαθούμε να βρούμε κάποιον τρόπο να μην υποχωρήσουμε”.
Οι φόβοι για το πόσο εύθραυστες είναι οι γραμμές του μετώπου επιδεινώνονται από ένα άνευ προηγουμένου μπαράζ ρωσικών επιθέσεων που αποσκοπούν στο να θέσουν εκτός λειτουργίας τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας.
Σε πρόσφατες συναντήσεις με το Politico, οι πολιτικοί ηγέτες της χώρας αναγνώρισαν ότι το δημόσιο φρόνημα είναι πεσμένο, και παρόλο που όλοι προσπάθησαν να παραμείνουν αισιόδοξοι, η απογοήτευση για τη Δύση περνούσε από κάθε συζήτηση.
“Δώστε μας τους καταραμένους Patriot”, ξεσπάθωσε ο Κουλέμπα, ο επικεφαλής διπλωμάτης της Ουκρανίας. Καθώς καθόταν για μια συνέντευξη στο υπουργείο Εξωτερικών, δεν μπορούσε να κρύψει την αγανάκτησή του για τις καθυστερήσεις και τους όρους που συνδέονται με τα δυτικά όπλα – όπως το να μην πλήξουν τις ρωσικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις.
Ο Kuleba, βέβαια, προσέφερε την άνευ όρων ευγνωμοσύνη του για όλη την υποστήριξη που έχει έρθει από τους δυτικούς συμμάχους τα τελευταία δύο χρόνια. Αλλά προειδοποίησε ότι η Ουκρανία έχει παγιδευτεί σε έναν φαύλο κύκλο: Τα όπλα που χρειάζεται παρακρατούνται ή καθυστερούν- στη συνέχεια, οι δυτικοί σύμμαχοι παραπονιούνται ότι το Κίεβο υποχωρεί, καθιστώντας λιγότερο πιθανό να στείλουν περισσότερη βοήθεια στο μέλλον. (Μετά τη συνάντηση του Politico με τον Kuleba, η Γερμανία συμφώνησε να προμηθεύσει Patriots, αλλά το ερώτημα παραμένει αν θα αποδειχθούν επαρκή).
Το κλίμα στις ανώτερες τάξεις του στρατού είναι ακόμη πιο σκοτεινό από αυτό του Kuleba
Αρκετοί ανώτεροι αξιωματικοί μίλησαν στο Politico μόνο με την προϋπόθεση ότι δεν θα κατονομαστούν, ώστε να μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα. Ζωγράφισαν μια ζοφερή πρόβλεψη για τις γραμμές του μετώπου που ενδεχομένως θα καταρρεύσουν αυτό το καλοκαίρι, όταν η Ρωσία, με μεγαλύτερο βάρος αριθμών και ετοιμότητα να δεχτεί τεράστιες απώλειες, ξεκινήσει την αναμενόμενη επίθεσή της. Ίσως χειρότερα, εξέφρασαν ιδιωτικώς, φόβους, ότι η αποφασιστικότητα της ίδιας της Ουκρανίας θα μπορούσε να αποδυναμωθεί, με το ηθικό των ενόπλων δυνάμεων να υπονομεύεται από την απελπιστική έλλειψη προμηθειών.
Οι Ουκρανοί διοικητές φωνάζουν για περισσότερους στρατιώτες – μια εκτίμηση του πρώην ανώτατου διοικητή, Valeriy Zaluzhny, πρότεινε ότι θα χρειαστούν επιπλέον 500.000 στρατιώτες.
Αλλά ο Ζελένσκι και το ουκρανικό κοινοβούλιο διστάζουν να διατάξουν μια μαζική νέα επιστράτευση. Σε συνέντευξή του στο Politico, ο Yermak, ο ισχυρός επικεφαλής του γραφείου του προέδρου της Ουκρανίας, προσέφερε έναν σημαντικό -και για τους ξένους ίσως εκπληκτικό- λόγο για τη μη έναρξη μαζικής κινητοποίησης: μια τέτοια επιστράτευση δεν θα είχε την υποστήριξη του λαού. Ο Ζελένσκι εξακολουθεί να είναι “πρόεδρος του λαού”, είπε. “Γι’ αυτόν, αυτό είναι πολύ σημαντικό, και είναι πολύ σημαντικό ο λαός να κάνει κάτι όχι μόνο επειδή τον διατάζουν να το κάνει”.
Και εδώ είναι το πρόβλημα. Η Δύση απέτυχε να βρει αυτό που χρειάζεται και με τη σειρά της υπονομεύει τη θέληση της Ουκρανίας να κάνει ό,τι χρειάζεται.
Η χώρα αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση – ο Πούτιν θέλει κυριολεκτικά να τη σβήσει από τον χάρτη – και όμως προφανώς δεν υπάρχει αρκετή δημόσια υποστήριξη για ένα νέο σχέδιο.
Οι νέοι Ουκρανοί αποφεύγουν την επιστράτευση
Ομολογουμένως, η Ουκρανία δεν διαφέρει από τις γειτονικές της ευρωπαϊκές χώρες, όπου πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μεγάλος αριθμός πολιτών θα αρνιόταν να στρατολογηθεί ακόμη και αν τα έθνη τους δέχονταν επίθεση. Αλλά η Ουκρανία είναι η χώρα που βρίσκεται σε πόλεμο. Μια τέτοια υπαρξιακή μάχη δεν μπορεί να κερδηθεί χωρίς την κινητοποίηση ολόκληρου του έθνους.
Και όμως, καθώς η σύγκρουση συνεχίζεται, οι Ουκρανοί που ζουν στο Κίεβο και στο κέντρο και τα δυτικά της χώρας – μακριά από τις γραμμές του μετώπου – φαίνεται ότι κατά κάποιο τρόπο είναι έτοιμοι να ανεχθούν τον πόλεμο που μαίνεται στα ανατολικά, αρκεί να μπορέσουν να επιστρέψουν στην κανονική τους ζωή.
Ως εκ τούτου, υπάρχει η αποφυγή της στράτευσης: οι υποψήφιοι νεαροί στρατεύσιμοι βρίσκουν άλλα πράγματα να κάνουν με τον χρόνο τους, μαζεύονται σε χιπστερικά μπαρ και τέκνο κλαμπ αργά το απόγευμα.
Ο Βιτάλι Κλίτσκο, ο πρώην πρωταθλητής πυγμαχίας βαρέων βαρών που τώρα είναι δήμαρχος του Κιέβου, δήλωσε ότι καταλαβαίνει γιατί οι άνθρωποι θέλουν να επιστρέψουν στην κανονικότητα, υποστηρίζοντας ότι αυτό είναι υγιές. Είπε στο Politico ότι η επιθυμία να επανέλθουν οι καθημερινές δραστηριότητες ήταν μια έκφραση προκλητικότητας απέναντι στις προσπάθειες του Πούτιν να κουράσει τον λαό.
Ίσως και να είναι έτσι. Αλλά αντιμέτωπος με έναν αδυσώπητο εχθρό, ο οποίος οδηγεί το πλεονέκτημά του απέναντι σε έναν κακώς εξοπλισμένο στρατό, μια τέτοια χαλαρή στάση φαίνεται υψηλού κινδύνου.
Όπως διαπίστωσε ο εκδιωχθείς αρχιστράτηγος της Ουκρανίας Zaluzhny με κόστος, οι ορθολογικές προειδοποιήσεις ότι τα πράγματα μπορεί να μην εξελιχθούν καλά μπορεί να βάλουν σε μπελάδες τους σχολιαστές και τους αναλυτές. Αλλά η αναστολή της κριτικής σκέψης δεν θα κερδίσει ούτε αυτόν τον πόλεμο.
Η Δύση πίστεψε υπερβολικά στις κυρώσεις, πιστεύοντας ότι αυτές θα φέρουν τη Ρωσία σε πειθαρχία. Υπήρξαν επίσης ευσεβείς σκέψεις για τους Ρώσους που στράφηκαν εναντίον του Πούτιν λόγω των αριθμών των απωλειών ή ελπίδες ότι μπορεί να εκδιωχθεί με πραξικόπημα στο Κρεμλίνο. Αντ’ αυτού, η οικονομία της Ρωσίας παρέμεινε ανθεκτική και ο Πούτιν ενίσχυσε τη θέση του στην εξουσία.
Είναι αλήθεια ότι πριν από την έναρξη της εισβολής του 2022, ο Ρώσος ηγέτης μπορεί να παραπλανήθηκε από τους αδέξιους επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών του και να πίστεψε ότι ένας σύντομος πόλεμος θα προσέφερε μια γρήγορη νίκη.
Αλλά ο Πούτιν έχει την πολυτέλεια να περιμένει. Τον περασμένο μήνα απένειμε στον εαυτό του άλλη μια εξαετή θητεία ως πρόεδρος. Μπορεί να συμβιβαστεί με ένα αδιέξοδο: Το να κρατήσει την Ουκρανία κολλημένη ανάμεσα στη νίκη και την ήττα, αποκλεισμένη τόσο από το ΝΑΤΟ όσο και από την ΕΕ, θα ισοδυναμούσε με νίκη.
Και τι θα έκανε μια αδιέξοδη σύγκρουση στην ανθεκτικότητα της Ουκρανίας;
Η πρώιμη έκρηξη πατριωτικού ενθουσιασμού που είδε τα κέντρα επιστράτευσης να κατακλύζονται από εθελοντές έχει εξανεμιστεί. Υπολογίζεται ότι 650.000 άνδρες σε ηλικία μάχης έχουν εγκαταλείψει τη χώρα τους, οι περισσότεροι περνώντας λαθραία τα σύνορα.
Πριν από δύο χρόνια, τα τρένα που έφευγαν από την Ουκρανία μετέφεραν σχεδόν αποκλειστικά γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους για να αναζητήσουν καταφύγιο. Αυτή την εβδομάδα, περίπου το ένα τρίτο των επιβατών ενός τρένου που μετέφερε τον ανταποκριτή μας εκτός της χώρας ήταν άνδρες σε ηλικία μάχης. Με κάποιο τρόπο είχαν καταφέρει να πάρουν χαρτιά παραίτησης για να φύγουν.
Στο προεδρικό γραφείο του Ζελένσκι, οι υπάλληλοί του επιμένουν ότι εξακολουθούν να είναι θετικοί. Αλλά ότι η δυτική βοήθεια, ιδίως το πακέτο στήριξης ύψους 60 δισεκατομμυρίων δολαρίων που είχε καθυστερήσει επί μακρόν ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, δεν μπορεί να περιμένει για πολύ ακόμη.
Τι θα κάνει ο Πούτιν αν η Ουκρανία δεν λάβει τη δυτική βοήθεια που χρειάζεται για να νικήσει; “Θα κατέστρεφε εντελώς τα πάντα. Τα πάντα”, δήλωσε ο Ζελένσκι. Οι ουκρανικές πόλεις θα μετατραπούν σε ερείπια, εκατοντάδες χιλιάδες θα πεθάνουν, είπε. “Οι άνθρωποι δεν θα τρέξουν να ξεφύγουν, οι περισσότεροι από αυτούς, και έτσι θα σκοτώσει πολύ κόσμο. Πώς θα μοιάζει λοιπόν; Πολύ αίμα”.
