● Τήν Κυριακή 21 Ἀπριλίου, Ε’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν, ἐτελέσθη Ἀρχιερατική Θεία Λειτουργία στόν Ἱερό Ναό τοῦ Πολιούχου τῶν Πατρῶν, Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, προεξάρχοντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρῶν κ.κ. Χρυσοστόμου, ὁ ὁποῖος ἒκανε συγκινητική ἀναφορά στήν θυσία τῶν 10.000 χιλιάδων καί πλέον Πατρέων, σφαγιασθέντων τό 1821 καί ἀνέγνωσε τήν Ἀπόφαση τῆς
Ἱερᾶς Συνόδου, γιά τόν ὁρισμό τοῦ Ἐπισήμου Ἑορτασμοῦ, ἐκφράσας τίς θερμές καί εὐγνώμονες εὐχαριστίες του πρός τόν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν καί πάσης Ἑλλάδος κ.κ. Ἱερώνυμον καί τούς Σεβασμιωτάτους Συνοδικούς Ἀρχιερεῖς.
Ἐν συνεχείᾳ, ἐτελέσθη τό πάνδημο μνημόσυνο τῶν Σφαγιασθέντων καί τέλος, μπροστά στό μνημεῖο πού ἐστήθη πρός τιμήν τους, ἀνεπέμφθη ἐπιμνημόσυνη δέηση καί ὁ Σεβασμιώτατος κατέθεσε δάφνινο στεφάνι ἐκ μέρους τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου καί τοῦ εὐσεβοῦς Λαοῦ τῆς Ἀποστολικῆς Μητροπόλεως τῶν Πατρῶν.
Στό ἱερό Μνημόσυνο παρέστη καί ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Κερνίτσης κ. Χρύσανθος, ὁ ὁποῖος προσῆλθε ἀπό ἂλλον Ἱερόν Ναόν, ὃπου ἐλειτούργησε.
Στούς ἑορτασμούς συμμετεῖχαν Ἐκπρόσωποι Πολιτικῶν καί Στρατιωτικῶν Ἀρχῶν καί Φορέων καί πλῆθος κόσμου.
Συγκινητική ἦτο ἡ παρουσία τῶν Πατριωτικῶν Συλλόγων, μέ τίς Ἐθνικές Ἐνδυμασίες, μέ τίς Σημαῖες καί τά Λάβαρα.
«ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΩΝ ΧΙΛΙΑΔΩΝ ΠΑΤΡΕΩΝ ΠΟΥ ΣΦΑΓΙΑΣΤΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΤΟ 1821».
Τοῦ
Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρῶν
κ.κ. Χρυσοστόμου.
Ἀγαπητοί μου,
Τήν Κυριακή τῶν Βαΐων τοῦ 1821 βάφτηκε τό ἁγιασμένο, ἀπό τήν θυσία τοῦ Ἁγίου Ἀποστόλου Ἀνδρέου, χῶμα τῶν Πατρῶν, μέ τό αἷμα χιλιάδων Πατρέων, οἱ ὁποῖοι φρικτῷ καί μαρτυρικῷ θανάτῳ διά πυρᾶς καί μαχαίρας ἐτελειώθησαν ἀπό τούς αἱμοσταγεῖς καί βαρβάρους Τούρκους κατακτητάς.
Πολλοί ἐπωλήθησαν ὡς δοῦλοι καί ἂλλοι ἐξεπατρίσθησαν, ἀφήνοντας πίσω τους, ἀποκαΐδια καί τά μαρτυρικά σώματα τῶν ἰδικῶν τους ἀνθρώπων.
Οἱ σφαγές συνεχίστηκαν καί τίς ἑπόμενες ἡμέρες τοῦ ἒτους ἐκείνου, τοῦ 1821 δηλαδή. Τό αἷμα ἒρρεε ποταμηδόν ἀπό τήν Κυριακή τῶν Βαΐων ἓως καί τήν Μεγάλη Παρασκευή.
Ἐνῶ ὁ Πουκεβίλ γράφει χαρακτηριστικά: «…Οὐδέποτε παρετηρήθη θέαμα τόσον φρικῶδες! Πτώματα ἂνευ κεφαλῶν, μέλη διεσπαρμένα, τεμάχια σαρκῶν ἐδείκνυον τά ἲχνη τῆς ὁδοῦ, ἣτις ἦγεν εἰς τό κέντρο τῶν ἀνθρωποφάγων. Ἐκεῖ, ὡλίσθαινεν ὁ διαβάτης πατῶν ἐπί ἓλους ἐκ πεπηγότος αἳματος κεκαλυμμένου ὑπό σποδοῦ. Περαιτέρω ἒδει νά διαβῇ τις ρύακας ἐξ‘ ἐλαίου, οἲνου καί οἰνοπνεύματος. Ἀλλαχοῦ, ἡ ὁδός ἦτο πλήρης ἐπίπλων καί ἐμπορευμάτων κατακαέντων. Ἳνα ἀποφύγωμεν τά καταρρέοντα τείχη ἒπρεπε νά προχωρήσωμεν ἑλικοειδῶς, ὃτε ἀφικομένων ἡμῶν ἐκεῖ ὃπου δερβίσης τις κρατῶν κεφαλήν παρουσιάζεται ἐνώπιον τοῦ Προξένου καί ὑβρίζει αὐτόν. Στρατιῶται καί μαῦροι πλήρεις λαφύρων ἢ σύροντες ἀπό τῆς κόμης γυναίκας καί παιδία, ἐπλήρουν τήν ἀτμόσφαιραν διά τῶν ἀλαλαγμῶν αὐτῶν. Ἂ! Ὂχι! Οὐδέποτε τοιαῦται εἰκόνες ἒθλιψαν τήν ὃρασιν τῶν ἀνθρώπων…».
Οἱ περιγραφές τῶν αὐτοπτῶν μαρτύρων καί τῶν ἱστορικῶν τῆς ἐποχῆς ἐκείνης Ἑλλήνων καί ξένων, ἀλλά καί τῶν μεταγενεστέρων ἱστορικῶν, οἱ ὁποῖοι περιέγραψαν καί διέσωσαν τά φρικτά καί ἀποτρόπαια γεγονότα, συγκλονίζουν διαχρονικά, ὂχι μόνο τόν Ἑλληνικό Λαό, ἀλλά καί κάθε ἂνθρωπο, ὃπου καί ἂν εὑρίσκεται, ἀδιακρίτως καταγωγῆς, γλώσσης ἢ θρησκείας.
Ὀλίγον πρό τῆς καταστροφῆς τῆς ἐνδόξου καί Ἀποστολικῆς πόλεως τῶν Πατρῶν, εἶχαν προηγηθῆ τά γεγονότα τοῦ ξεσηκωμοῦ γιά τήν ἐλευθερία, ἀπό τόν θρυλικό Ἱεράρχη Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό καί τούς Ὁπλαρχηγούς καί Προκρίτους τῆς Ἀχαΐας, πού ἒμειναν στήν παγκόσμια ἱστορία, ὡς φωνή ἡρωική καί ἀντίσταση δυναμική καί ἀποφασιστική ἐναντίον τῆς ἀπανθρώπου σκλαβιᾶς 400 ὁλοκλήρων ἐτῶν. Ἦτο ὁ μέγας ξεσηκωμός τοῦ Γένους γιά τήν ἀποτίναξη τοῦ Τουρκικοῦ ζυγοῦ μέ τήν ἰαχή καί τήν ἀπόφαση «Ἢ νά ἐλευθερῶμεν ἢ νά ἀποθάνομεν ὃλοι…», ἡ ὁποία ἐξεφράσθη διά τῶν χειλέων τοῦ μεγάλου Ἱεράρχου τῶν Πατρῶν Γερμανοῦ, στήν Ἁγία Λαύρα στίς 17 Μαρτίου τοῦ 1821 καί λίγες ἡμέρες ἀργότερα 25 Μαρτίου, στήν Πλατεία Ἁγίου Γεωργίου τῶν Πατρῶν. Τήν πρώτη φορά ὃταν ὓψωνε τό ἱστορικό Λάβαρο στό περίπυστο ἐκεῖνο Μοναστήρι καί τήν δεύτερη ὃταν ὓψωνε τήν σημαία τῆς Ἐπαναστάσεως στήν πλατεία τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῶν Πατρῶν, ὁρκίζοντας κάτω ἀπό τόν Τίμιο Σταυρό τούς Ἀγωνιστάς ἢ γιά τήν νίκη ἢ τήν θανή. Στό Μοναστήρι τῆς Ἁγίας Λαύρας ἒκανε τήν περίφημη διακήρυξη, ἐνῶ ἀπό τήν Πάτρα ἐξαπέλυσε τό περίφημο ἐπαναστατικό «μανιφέστο», τήν ἐπαναστατική προκήρυξη καί διαμαρτυρία δηλαδή, πρός τίς μεγάλες δυνάμεις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, γιά τά φρικτά μαρτύρια τῶν Ἑλλήνων ἀπό τούς Τούρκους καί τήν ἀπόφαση γιά τόν μέχρις αἳματος ἀγῶνα γιά τήν ἐλευθερία, ζητώντας τήν παρέμβασή τους. Εἶναι τό πρῶτο διπλωματικό κείμενο ἐλεύθερης Ἑλληνικῆς Ἀρχῆς, τοῦ Ἀχαϊκοῦ Διευθυντηρίου δηλαδή, πρός ξένες χῶρες. Ἒγραφε σ’ αὐτό κείμενο. «Ἡμεῖς τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος τῶν Χριστιανῶν, βλέποντας, ὅτι ἀπὸ καιροῦ εἰς καιρὸν κατηφρόνουν ἡμᾶς τὸ ὀθωμανικὸν γένος καὶ σκοπεύει ὄλεθρον ἐναντίον μας πότε μὲ ἕνα, πότε μὲ ἄλλον τρόπον, ἀπεφασίσαμεν σταθερῶς ἢ να ἀποθάνωμεν ὅλοι, ἢ νὰ ἐλευθερωθῶμεν, καὶ τούτου ἕνεκα βαστοῦμεν τὰ ὅπλα εἰς χεῖρας, ζητοῦντες τὰ δικαιώματά μας· ὄντες λοιπὸν βέβαιοι, ὅτι ὅλα τὰ χριστιανικὰ βασίλεια γνωρίζουν τὰ δίκαιά μας, καὶ ὄχι μόνον δὲν θέλουν μας ἐναντιωθῇ, ἀλλὰ θέλουν μας συνδράμει, καὶ ὅτι ἔχουν τὴν μνήμην, ὅτι οἱ ἔνδοξοι πρόγονοί μας ἐφάνησάν ποτε ὠφέλιμοι εἰς τὴν ἀνθρωπότητα. Διὰ τοῦτο εἰδοποιοῦμεν τὴν Ἐκλαμπρότητά σας, καὶ σᾶς παρακαλοῦμεν νὰ προσπαθήσετε νὰ εἴμεθα ὑπὸ τὴν εὔνοιαν, καὶ προστασίαν τοῦ μεγάλου Κράτους τούτου».
+Ὁ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανός
+Ὁ Κερνίτσης Προκόπιος
Ὁ Ἀνδρέας Ζαΐμης
Ὁ Ἀνδρέας Λόντος
Ὁ Μπενιζέλος Ῥοῦφος
Στό σημεῖο αὐτό, ἂς ἀκούσωμε τήν ἀπάντηση τῶν ξένων δυνάμεων στούς Ἀρχιερεῖς καί Προκρίτους τῆς Ἀχαΐας, τήν ὁποίαν υἱοθέτησαν ὃλοι τους, οἱ πρόξενοι, δυστυχῶς:
Πρός τούς Πανιερωτάτους ἱεράρχας Πατρῶν καί Καλαβρύτων καί τούς κυρίους Προκρίτους τῶν πόλεων τούτων.
«Ἒλαβον τήν ὑμετέραν διακήρυξιν τῆς 26 Μαρτίου. Δέν ἀπόκειται εἰς ἐμέ νά κρίνω περί τοῦ δικαίου ἢ τῆς παρανομίας τῶν ἐπιχειρημάτων, τά ὁποῖα ἀναφέρετε. Ὁ Ὑψηλός Μονάρχης μου εὑρίσκεται ἐν εἰρήνῃ καί πλήρη ἀρμονία μετά τῆς Ὑψηλῆς Πύλης. Δέν δύναται ἐπομένως νά ἰδῇ μετ’ ἀδιαφορίας οἱανδήποτε καινοτομίαν εἲτε ἐσωτερικήν εἲτε ἐξωτερικήν, τήν ὁποία ἐπιζητοῦν νά εἰσαγάγουν εἰς τήν πολιτικήν κατάστασιν φίλης Δυνάμεως».
Καί ὑπογράφεται τό κείμενο ἀπό κάθε πρόξενο.
Εἶναι χαρακτηριστική ἡ ἀναφορά τοῦ Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανοῦ ὃτι κοντά στά ἂλλα, οἱ Ἓλληνες γιά νά έξασφαλίσουν βόλια, γιά τόν ἀγῶνα μέ τήν βοήθεια ἑνός γέροντα κυρ- Ἀνδρέα Ζακυνθινοῦ, μηχανικοῦ, ξεσκέπασαν τόν μολυβδοσκέπαστο Ναό τοῦ Παντοκράτορος, τόν ὁποῖον οἱ Τοῦρκοι εἶχαν μετατρέψει σέ τζαμί.
Δυστυχῶς ὃμως, τό «κάστρο» ἒπεσε μέ «μπαμπεσιά», μέ προδοσία δηλαδή. Τό κακό ἒκανε ὁ μισέλλην Πρόξενος τῆς Ἀγγλίας στήν Πάτρα, Φίλιππος Γκρήν, ὁ ὁποῖος μέ τρόπο σατανικό εἰδοποίησε τόν Γιουσούφ Πασᾶ, νά περάσῃ στήν πόλη τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου προκειμένου νά ἐλευθερώσῃ τούς Τούρκους πού εἶχαν ἐγκλωβισθῆ στό κάστρο, χτυπώντας πισώπλατα τούς Πολιορκητάς Ἓλληνας. Ἡ προδοσία αὐτή ἒμεινε στήν ἱστορία ὡς μεγίστη ἐγκληματική ἐνέργεια ἐναντίον τῆς ἀγωνιζομένης γιά τήν ἐλευθερία, Πατρίδος μας. Δυστυχῶς δέν ὑπελόγισαν τότε οἱ ξένες δυνάμεις ὃτι ἡ Ἑλλάδα, ἦτο ἡ ἀντίστασις, τό ἀνάχωμα ἒναντι τῶν βαρβαρικῶν ὀρδῶν τῶν ἀπολιτίστων ἀνατολιτῶν, προκειμένου νά μή ἁλωθῇ ἡ Εὐρώπη ὁλόκληρη. Πάτησαν βάναυσα πάνω στό αἱματωμένο καί χιλιοπληγωμένο ἀπό μαχαίρας καί ἰκριώματα καί σταυρούς καί σκλαβοπάζαρα καί φυλακές καί μύρια ὃσα βάσανα, σῶμα τῆς μαρτυρικῆς πατρίδος μας. Ὃπως, τί κρῖμα, συμβαίνει δυστυχῶς, μέχρι σήμερα.
Φρικιά ὁ νοῦς καί ἀπό τό ἐμπόριο γυναικῶν καί παιδίων, πού ἐπωλοῦντο σέ δημοπρασία γιά τά σκλαβοπάζαρα τῆς Ἀνατολῆς. Γράφει ὁ Πουκεβίλ: “Τίς γυναῖκες μαζί μέ τά παιδιά τους τίς πωλοῦσαν ὡς κοπάδια αἰγῶν καί προβάτων… Τό ἐμπόριο τοῦτο καθώς καί τό ὑφιστάμενον ἐν τῶ μέσῳ τῶν ἐρειπίων τῶν Πατρῶν, διενεργεῖτο ὑπό τῶν Ἐβραίων, τῶν Βοεμῶν καί τῶν Ἄγγλων ….”
Μιά πόλις ὁλόκληρη ἔγινε σκόνη καί στάχτη. Ὁ Σπυρίδων Τρικούπης θά σημειώσῃ: “Ἡ ἐμπορικώτερη καί πλουσιότερη πόλις τῆς Πελοποννήσου, ἡ μία τῶν δύο ἐπαναστατικῶν ἑστιῶν καθ’ ἥν πρῶτον ὑψώθη τό σύμβολον τῆς ἐλευθερίας κατεστράφη ἐκ πρώτης ἀφετηρίας παραδοθεῖσα εἰς τό πῦρ καί τήν λεηλασίαν”.
«Ὦ λαιμοί τῶν ἀθώων παιδιῶν μας, ὦ πλευρά σεβάσμια τῶν μητέρων, γερόντων, κόμαι εἰς αἷμα ἀθλίως βρεγμέναι! (Κάλβος, Λύρα, Ὠδή, 6η,1ζ)
Ὁ Ἱερέας τῆς Ἀγγλικῆς Πρεσβείας στήν Κωνσταντινούπολη R. Walsh περιγράφει τήν φρίκη ἀπό τά κομμένα κεφάλια, τίς χιλιάδες κομμένα αὐτιά καί τά ἀκρωτηριασμένα μέλη ἀπό τά σώματα τῶν σφαγιασθέντων Πατρινῶν πού μετεφέρθησαν στήν Κωνσταντινούπολη καί ἀδειάστηκαν ἀπό τά σακκιά μπροστά στό Σεράϊ καί στούς δρόμους, γενόμενα βορᾶ τῶν σκύλων.
Ἡ λαϊκή μοῦσα, θρηνωδοῦσα πικρῶς, παρέδωσε τό μέγεθος τῆς συμφορᾶς.
“Ποιός ἔχει πέτρινη καρδιά
καί στήθια ἀπό λιθάρια
