Η αιφνιδιαστική κίνηση του Εμανουέλ Μακρόν να προχωρήσει σε πρόωρες εκλογές στη Γαλλία έχει προκαλέσει ντόμινο αντιδράσεων, με αγορές και επενδυτές να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για το δημόσιο χρέος αλλά και τις αποδόσεις των spread.
Ανησυχίες εκφράζουν και οι απλοί πολίτες, βλέποντας παράλληλα την δραματική άνοδο της ακροδεξιάς, με την Μαρίν Λεπέν να κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος.
Από την ανακοίνωση κιόλας των εκλογών σε μια οξύμωρη εικόνα, ο Εμανουέλ Μακρόν στεκόταν μπροστά σε έναν λευκό τοίχο στον οποίο αναγραφόταν με μεγάλα γράμματα μια λέξη: ensemble, που σημαίνει “μαζί”. Αποξενωμένος από τα μέλη του κόμματός του, ακόμη και από τον πρωθυπουργό του, τον Γκαμπριέλ Αττάλ, ο οποίος δεν είχε ενημερωθεί για τα σχέδιά του, ο Μακρόν προσπαθούσε να πείσει το ακροατήριό του ότι η δραματική απόφασή του να διαλύσει το κοινοβούλιο και να διεξάγει πρόωρες εκλογές -κάτι που σχεδόν όλοι οι άλλοι θεωρούσαν μια ριψοκίνδυνη κίνηση πόκερ- ήταν στην πραγματικότητα η σωστή απόφαση για τη χώρα.
Η απόφαση του Μακρόν δεν θα μπορούσε να έρθει σε χειρότερη στιγμή. Ο συνασπισμός που περιλάμβανε το κόμμα του, την Αναγέννηση, υπέστη ήττα στις ευρωεκλογές στις αρχές Ιουνίου: το ποσοστό του 14,6% επισκιάστηκε από το ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό (RN) της Μαρίν Λεπέν, το οποίο κέρδισε το 31,4% των ψήφων. Όχι μόνο η προεδρική συμμαχία είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χάσει τη σχετική πλειοψηφία των 250 εδρών στο κοινοβούλιο, αλλά το ακροδεξιό κόμμα θα αυξήσει αναμφίβολα το σημερινό του ποσοστό των 89 εδρών. Για να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, το RN, στο οποίο θα προστεθεί μια ομάδα διαφωνούντων από τους Ρεπουμπλικάνους, θα πρέπει να εξασφαλίσει 289 έδρες. Ακόμη και αν δεν κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, θα μπορούσε να γίνει το μεγαλύτερο κόμμα της χώρας και έτσι ο πρόεδρός του, ο Ιορδάνης Μπαρδέλα, να ανακηρυχθεί πρωθυπουργός.
Υπάρχει πράγματι πραγματικός κίνδυνος, για πρώτη φορά από το 1945, η Γαλλία να κυβερνηθεί από ένα ακροδεξιό κόμμα. Το Εθνικό Μέτωπο ιδρύθηκε το 1972 από τον Ζαν-Μαρί Λεπέν, μαζί με πρώην ναζί που πολέμησαν με τη Waffen-SS κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και πρώην μέλη της OAS, μιας ακροδεξιάς παραστρατιωτικής οργάνωσης που διεξήγαγε τρομοκρατικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του πολέμου της Αλγερίας. Εάν το κόμμα, που τώρα μετονομάστηκε σε Εθνικό Συναγερμό, κερδίσει τη συνολική πλειοψηφία και ο Μακρόν, ως πρόεδρος, αναγκαστεί να επιλέξει έναν πολιτικό του RN για πρωθυπουργό της Γαλλίας, θα βρεθεί να συνεργάζεται με μια οργάνωση που είναι ανοιχτά ξενοφοβική, ισλαμοφοβική, έχει υπάρξει εχθρική προς τους δικαστές και τους δημοσιογράφους και έχει εκφράσει τη συμπάθειά της προς το ρωσικό καθεστώς, όπως γράφει ο Guardian.
Αν και η Μαρίν Λεπέν αποφεύγει τη ρητορική του πατέρα της, ο οποίος αποκάλεσε τους θαλάμους αερίων του Ολοκαυτώματος “λεπτομέρεια” της ιστορίας, και το RN έχει προσπαθήσει να αποβάλει το βαρύ παρελθόν του, ο εθνικιστικός και λαϊκιστικός πυρήνας του κόμματος εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Σύμφωνα με τα λόγια της ιστορικού Ludivine Bantigny και του κοινωνιολόγου Ugo Palheta, αντιπροσωπεύει μια “φασιστική απειλή”. Το ερώτημα είναι πώς ο Μακρόν, ο οποίος διεκδίκησε την προεδρία το 2017 ως “ούτε δεξιός ούτε αριστερός” και διαβεβαίωσε τους ψηφοφόρους ότι θα “αλλάξει το λογισμικό” της χώρας, απέτυχε στο σημείο να του δώσει τα κλειδιά της εξουσίας. Με την τακτική του να μετατοπίζεται προς τα δεξιά και να κατακεραυνώνει την αριστερά, μπορεί απλώς να νομιμοποίησε τις ιδέες του κόμματος.
Στις αρχές της πρώτης θητείας του, ο Μακρόν κέρδισε το παρατσούκλι “πρόεδρος των πλουσίων”. Κατάργησε τους φόρους πλούτου, εισήγαγε έναν ενιαίο φόρο στα εισοδήματα από κεφάλαιο και μείωσε τον φορολογικό συντελεστή για τις εταιρείες. Περιόρισε την πρόσβαση στα επιδόματα ανεργίας, αύξησε την ελάχιστη ηλικία συνταξιοδότησης, μείωσε τα επιδόματα στέγασης για τους φτωχούς, περιόρισε τις αποζημιώσεις που μπορούσαν να διεκδικήσουν οι εργαζόμενοι για άδικη απόλυση και αποδυνάμωσε τον ρόλο των συνδικάτων στις διαπραγματεύσεις για τους μισθούς. Καθώς το κράτος πρόνοιας διαλύθηκε, ο πληθωρισμός ανέβηκε. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση της φτώχειας και οι δημόσιες διαμαρτυρίες.
Σε απάντηση, η κυβέρνηση παρέκαμψε το κοινοβούλιο για να επιβάλει τους νόμους της που απορρίφθηκαν ευρέως και κατέστειλε τις διαδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια του κινήματος gilets jaunes (κίτρινα γιλέκα), για παράδειγμα, εκατοντάδες διαδηλωτές τραυματίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν από αστυνομικές δυνάμεις που χρησιμοποίησαν όπλα που απαγορεύονται στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Στη συνέχεια, ο Μακρόν αρνήθηκε ότι θα μπορούσε να υπάρξει αστυνομική βία στο πλαίσιο του κράτους δικαίου. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνησή του παρέδωσε στην αστυνομία νέες εξουσίες, όπως το δικαίωμα να πυροβολεί ένα άτομο που διαφεύγει από έναν τροχονομικό έλεγχο, γεγονός που συνέβαλε στον διπλασιασμό του αριθμού των ανθρώπων που σκοτώνονται από την αστυνομία υπό αυτές τις συνθήκες κάθε χρόνο. Ο πληθυσμός των φυλακών – ο οποίος σπάει ρεκόρ σχεδόν κάθε μήνα – έχει εκτοξευθεί χάρη σε αυτή την ολοένα και πιο σκληρή προσέγγιση της ποινικής δικαιοσύνης.
Από την αρχή της προεδρίας του, ο Μακρόν θεωρούσε το RN ως τον μοναδικό του αντίπαλο. Η Αριστερά ήταν διχασμένη και την απαξίωσε συστηματικά, δαιμονοποιώντας ακόμη και το πιο ριζοσπαστικό της περιθώριο, το France Unbowed. Στόχος του ήταν να καταλάβει τη δεξιά πλευρά της γαλλικής πολιτικής, εξαλείφοντας την απειλή από το κόμμα της Λεπέν και τους Ρεπουμπλικάνους. Υπήρχαν τρεις συνιστώσες αυτής της στρατηγικής. Πρώτον, η σκληρή στάση του στο θέμα του νόμου και της τάξης. Δεύτερον, η ανανεωμένη εστίασή του στους μουσουλμάνους και ο αγώνας του κατά αυτού που ονόμασε “ισλαμιστικό αυτονομισμό”. Και τρίτον, και πάνω απ’ όλα, η δυσανάλογη εστίασή του στη μετανάστευση, με αποκορύφωμα μια έντονη, πολύχρονη συζήτηση για ένα αμφιλεγόμενο νέο νομοσχέδιο που περιόριζε τα δικαιώματα και τις παροχές των μεταναστών. Όταν ο νόμος αυτός, που χαρακτηρίστηκε “ντροπιαστικός” από την Ένωση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ψηφίστηκε τον Δεκέμβριο του 2023, η Λεπέν τον χαρακτήρισε “ιδεολογική νίκη”.
Αλλά η επιτυχία του RN δεν θα πρέπει να πιστωθεί μόνο στις αποτυχίες του Μακρόν. Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης μετατόπισης στην Ευρώπη, όπου η υποστήριξη προς τα ακροδεξιά κόμματα αυξάνεται ραγδαία. Στο δοκίμιό του “The Great Moving Right Show” του 1979, ο Stuart Hall παρατήρησε πώς μια νέα ποικιλία “αυταρχικού λαϊκισμού” ανακίνησε τον πανικό για την υποτιθέμενη κατάρρευση του νόμου και της τάξης για να δημιουργήσει υποστήριξη για ένα νέο πολιτικό πρόγραμμα. Το μοτίβο που εντόπισε για τη Βρετανία εξαπλώνεται τώρα σε όλη την ήπειρο. Τα αυταρχικά λαϊκιστικά κόμματα έχουν εκτρέψει τις εύλογες ανησυχίες των ψηφοφόρων για την οικονομική επισφάλεια και την περιβαλλοντική ανασφάλεια στους αποδιοπομπαίους τράγους των μεταναστών και των μειονοτήτων.
Μακριά από το να νικήσει τη δεξιά στη Γαλλία, η επικίνδυνη στρατηγική του Μακρόν την ενθάρρυνε. Και σε μια απροσδόκητη ανατροπή, θα μπορούσε τώρα να αντιμετωπίσει και μια απειλή από την Αριστερά. Με τους Ρεπουμπλικάνους διχασμένους για μια πιθανή συμμαχία με το RN, οι Σοσιαλιστές, οι Κομμουνιστές, οι Πράσινοι και η Ανυπότακτη Γαλλία σχημάτισαν ένα Νέο Λαϊκό Μέτωπο, θυμίζοντας τον συνασπισμό κομμάτων που έφερε τον Λεόν Μπλουμ στην εξουσία το 1936. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση προβλέπει ότι θα κερδίσουν το 28% των ψήφων στις προσεχείς εκλογές, πίσω από το 36% του RN και των διαφωνούντων Ρεπουμπλικάνων. Το στοίχημα του Μακρόν μπορεί να οδηγήσει σε ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα – είτε σε μια νίκη της Αριστεράς, είτε σε μια ακυβέρνητη συμμαχία με τη Δεξιά. Λίγο μετά τη διάλυση του κοινοβουλίου, ο πρόεδρος αστειεύτηκε χαλαρά για την απόφασή του: “Είμαι ενθουσιασμένος. Έριξα τη χειροβομβίδα μου που δεν είχε καρφωθεί στα πόδια τους. Τώρα θα δούμε πώς τα πάνε”. Η κυνική του χειρονομία θα μπορούσε να καταλήξει να τον βλάψει περισσότερο από τους αντιπάλους του.
