Η Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, το κλειστό κλαμπ των ισχυρών που έχει συνδεθεί με τις πιο ακραίες θεωρίες συνωμοσίας, έκλεισε φέτος τα 70 της χρόνια. Με τις συνόδους της, κάθε φορά σε διαφορετική χώρα, καταφέρνει να συγκεντρώνει τα φώτα της δημοσιότητας, που σταματούν ωστόσο στις πύλες του εκάστοτε ξενοδοχειακού συγκροτήματος που τη φιλοξενεί. Αυτή η απαραβίαστη αρχή της απαγόρευσης κάθε φωτογραφικής ή δημοσιογραφικής κάλυψης των εργασιών της είναι και το καθοριστικό εκείνο στοιχείο που προσδίδει μυστήριο, τροφοδοτώντας διάφορες θεωρίες για το τι πραγματικά συμβαίνει πίσω από τις κλειστές πόρτες.
Άλλωστε, τόσο η εκάστοτε ατζέντα στην οποία περιλαμβάνονται τα μείζονα παγκόσμια προβλήματα όσο και η λίστα των συμμετεχόντων, τα μόνα στοιχεία που δημοσιοποιούνται, θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν σε έναν βαθμό τους ισχυρισμούς περί «παγκόσμιου διευθυντηρίου».
Είναι λοιπόν αυτοί που αποφασίζουν για τις τύχες του κόσμου κάθε χρόνο; Ή μήπως είναι ένα υψηλού επιπέδου φόρουμ ανταλλαγής απόψεων μεταξύ ορισμένων πανίσχυρων οικονομικών και πολιτικών παραγόντων με τη συμμετοχή και των λεγόμενων opinion leaders;
Από την άλλη, όλοι αυτοί οι ισχυροί οικονομικοί και πολιτικοί παράγοντες είναι βέβαιο ότι δεν μαζεύονται κάθε χρόνο απλώς για να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους ή γιατί δεν έχουν κάτι καλύτερο να κάνουν. Μια πιο ψύχραιμη προσέγγιση, λοιπόν, με βάση την ατζέντα και τους συμμετέχοντες, δείχνει ότι οι αναλύσεις και η ανταλλαγή απόψεων πάνω στα μεγάλα ζητήματα οδηγούν σε κάποιου είδους συμπεράσματα.
Από εκεί και πέρα, εξακολουθεί να αποτελεί ερώτημα πόσα από αυτά «μεταφράζονται» σε συγκεκριμένες πράξεις και αποφάσεις. Το βέβαιο είναι ότι ορισμένοι από εκείνους που πράγματι συγκεντρώνουν στα χέρια τους τεράστια οικονομική και πολιτική εξουσία διαμορφώνουν άποψη που ενδεχομένως καθοδηγεί τις εξελίξεις, οι οποίες ακολουθούν σε διάστημα μηνών ή και ετών. Ενα επίσης νεφελώδες ζήτημα είναι οι κατ’ ιδίαν συναντήσεις που πιθανά πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στο περιθώριο της συνόδου, οι οποίες προφανώς έχουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Φόρουμ διαλόγου και… ποσοστώσεις
Η ίδια η λέσχη από την πλευρά της αποκρούει όλες αυτές τις θεωρίες, αναφέροντας στο επίσημο «βιογραφικό» της ότι «από την εναρκτήρια συνάντησή της το 1954, το ετήσιο ραντεβού της Bilderberg υπήρξε ένα φόρουμ για ανεπίσημες συζητήσεις για την προώθηση του διαλόγου μεταξύ της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής». Οπως διευκρινίζει, «κάθε χρόνο, περίπου 130 πολιτικοί ηγέτες και εμπειρογνώμονες από τη βιομηχανία, την οικονομία, την ακαδημαϊκή κοινότητα και τα μέσα ενημέρωσης καλούνται να συμμετάσχουν στη συνάντηση». Ενδιαφέρον έχουν και οι ποσοστώσεις. Ετσι, περίπου τα 2/3 των συμμετεχόντων προέρχονται από την Ευρώπη και οι υπόλοιποι από τη Βόρεια Αμερική. Ακόμη, το 1/3 από την πολιτική και τις κυβερνήσεις και το υπόλοιπο από άλλους τομείς.
Οι συναντήσεις πραγματοποιούνται σύμφωνα με τον κανόνα του Chatham House, ο οποίος ορίζει ότι οι συμμετέχοντες είναι ελεύθεροι να χρησιμοποιούν τις πληροφορίες που λαμβάνουν, αλλά ούτε η ταυτότητα, ούτε οι σχέσεις του ομιλητή ή των ομιλητών, ούτε οποιουδήποτε άλλου συμμετέχοντος μπορεί να αποκαλυφθεί. «Χάρη στον ιδιωτικό χαρακτήρα της συνάντησης, οι συμμετέχοντες συμμετέχουν ως άτομα και όχι με οποιαδήποτε επίσημη ιδιότητα και, ως εκ τούτου, δεν δεσμεύονται από τις συμβάσεις τους ή από προσυμφωνημένες θέσεις. Ετσι, μπορούν να αφιερώσουν χρόνο για να ακούσουν, να προβληματιστούν και να συλλέξουν ιδέες». Ακόμη, «δεν υπάρχει λεπτομερής ημερήσια διάταξη, δεν προτείνονται ψηφίσματα, δεν διεξάγονται ψηφοφορίες και δεν εκδίδονται δηλώσεις πολιτικής».
Η αφετηρία
Ηταν 29 Μαΐου 1954 όταν συνεδρίασε για πρώτη φορά η Λέσχη Μπίλντερμπεργκ στο ομώνυμο ξενοδοχείο «Hotel De Bilderberg» στο Οόστερμπικ της Ολλανδίας, από όπου και πήρε το όνομά της, με τη σύνοδο να διαρκεί έως τις 31 Μαΐου. Στόχος της ιδρυτικής ομάδας, με επικεφαλής τον εξόριστο Πολωνό διπλωμάτη και επιχειρηματία Γιόζεφ Ρέτινγκερ και τον Βέλγο πρίγκιπα Βερνάρδο, ήταν η δημιουργία ενός μόνιμου φόρουμ «προσέγγισης» ΗΠΑ και Ευρώπης για την αντιμετώπιση του αντιαμερικανισμού και της επιρροής της Σοβιετικής Ενωσης στη Γηραιά Ηπειρο.
Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι και η λέσχη, που συνεδριάζει πάντα κεκλεισμένων των θυρών, εξελίχθηκε σε meeting point των ισχυρότερων επιχειρηματιών, opinion leaders και πολιτικών της Δύσης. Κατά τη διάρκεια των ετών, οι συναντήσεις εξελίχθηκαν σε φόρουμ συζήτησης για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων – από την παγκόσμια οικονομία, το εμπόριο, τη νομισματική πολιτική, τις επενδύσεις και από τις γεωπολιτικές προκλήσεις και τις νέες τεχνολογίες μέχρι την προώθηση της διεθνούς ασφάλειας.
Παρά ταύτα η βασική φιλοσοφία παραμένει η ίδια καθώς, όπως τονίζεται, «στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς οποιοδήποτε θέμα είτε στην Ευρώπη είτε στη Βόρεια Αμερική που θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί μονομερώς». Ετσι, αν και κατά καιρούς έχουν αναπτυχθεί φυγόκεντρες τάσεις ιδιαίτερα όσον αφορά την Ευρώπη και τον αυτόνομο βηματισμό της, η Λέσχη Μπίλντερμπεργκ εμφανίζεται να διαδραματίζει ρόλο «συγκολλητικό», αναγνωρίζοντας τις εκάστοτε απειλές κατά της ενιαίας Δύσης από τους κάθε είδους εχθρούς…
Οσον αφορά στο οικονομικό σκέλος, η κάθε σύνοδος διοργανώνεται από το Ιδρυμα Bilderberg Meeting, το οποίο διοικείται από μία εκ περιτροπής διευθύνουσα επιτροπή (Steering Committee) και χρηματοδοτείται με διάφορα μέσα. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει κόστος συμμετοχής στις εργασίες της λέσχης, ωστόσο η συμμετοχή γίνεται μόνο με πρόσκληση και οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν οι ίδιοι τα έξοδα ταξιδιού και διαμονής.
«Οι ετήσιες εισφορές των μελών της διευθύνουσας επιτροπής καλύπτουν τα ετήσια έξοδα της γραμματείας. Ο προϋπολογισμός της γραμματείας περιορίζεται στις δαπάνες προσωπικού και τις διοικητικές δαπάνες. Το κόστος φιλοξενίας της ετήσιας συνάντησης είναι ευθύνη των μελών της διευθύνουσας επιτροπής της χώρας υποδοχής», αναφέρεται σχετικά.
Η «κλίκα» και οι business
Σε κάθε περίπτωση, το απόρρητο των συνομιλιών, η εκάστοτε ατζέντα, αλλά και η τελική σύνθεση με τους προσκεκλημένους περιβάλλουν πάντα με ένα πέπλο μυστηρίου τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, με τις διάφορες θεωρίες να υποστηρίζουν ότι αυτό το κλειστό club αποφασίζει μέχρι και για το μέλλον της ανθρωπότητας. Ή, όπως είχαν γράψει οι «Times» κάποτε, ότι πρόκειται για «μια κλίκα των οικονομικά και πολιτικά πιο ισχυρών προσωπικοτήτων της Δύσης που συναντιούνται μυστικά για να σχεδιάσουν τα γεγονότα, τα οποία αργότερα θα παρουσιάσουν ότι συμβαίνουν δήθεν τυχαία».
Οσο και αν όλα αυτά χαρακτηρίζονται υπερβολές και φαντασιώσεις, το σίγουρο είναι ότι στο ετήσιο ραντεβού μπαίνουν στο τραπέζι όλα τα μεγάλα διεθνή ζητήματα, ενώ στο παρασκήνιο δίνεται η ευκαιρία για να κλειστούν συμφωνίες για business.
Η τελευταία σύνοδος
Κάτι που αποτυπώνεται και στην ατζέντα της 70ής συνάντησης, η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 30 Μαΐου έως τις 2 Ιουνίου 2024 στη Μαδρίτη, στο υπερπολυτελές «Eurostars Suites Mirasierra Hotel», με τη συμμετοχή 130 περίπου προσωπικοτήτων, επιχειρηματιών, πολιτικών, τραπεζικών και ακαδημαϊκών.
Τα βασικά θέματα περιλάμβαναν την Τεχνητή Νοημοσύνη και την ασφάλεια ΑΙ, τα «πρόσωπα» της Βιολογίας, το κλίμα και το μέλλον του πολέμου, το γεωπολιτικό τοπίο, τις οικονομικές προκλήσεις για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, αλλά και την πολιτική κατάσταση στην Αμερική, προφανώς εν όψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, την Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την Κίνα. Με άλλα λόγια, όλα σχεδόν τα μεγάλα θέματα που απασχολούν αυτή την περίοδο την παγκόσμια κοινότητα. Η AI είναι από τα ζητήματα που ήδη από πέρυσι κυριαρχεί στην ατζέντα της λέσχης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη σύνοδο του 2023 συμμετείχε ο Σαμ Αλτμαν, επικεφαλής της OpenAI, που έχει δημιουργήσει την εφαρμογή Τεχνητής Νοημοσύνης ChatGPT.
Στη φετινή σύνοδο το «παρών» έδωσαν οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Google DeepMind Ντέμης Χασάμπης, της Microsoft AI, της Mistral AI και της Anthropic, δείχνοντας το υψηλό ενδιαφέρον των ισχυρών του κόσμου για τα νέα δεδομένα που έρχονται μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Διόλου τυχαία ήταν η παράλληλη παρουσία ειδικών αξιωματούχων από τις ΗΠΑ, όπως ο αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζόναθαν Φίνερ και η Τζεν Ιστερλι, διευθύντρια της Υπηρεσίας Ασφάλειας Κυβερνοασφάλειας και Υποδομών.
Σύμφωνα με διεθνή μέσα, άλλωστε, το περιοδικό «Time» έχει χαρακτηρίσει την Ουκρανία «εργαστήριο πολέμου AI» και ο «Economist» «πεδίο δοκιμών για εταιρείες όπως η Anduril και η Palantir», με τους επικεφαλής και των δύο εταιρειών αμυντικής τεχνολογίας να περιλαμβάνονται στους προσκεκλημένους της φετινής συνόδου.
Κορυφαία θέση στην ατζέντα είχε και το θέμα των μεταβαλλόμενων προσώπων της Βιολογίας που συζητήθηκε από τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer, Αλμπερτ Μπουρλά, τον επικεφαλής του Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων της Ε.Ε., αλλά και στελέχη που ηγήθηκαν του Προγράμματος Ανθρώπινου Γονιδιώματος.
Ολα αυτά μέσα σε «πολεμικό κλίμα» λόγω της συνεχιζόμενης ανάφλεξης στην Ουκρανία και σε άλλες εστίες ανά τον κόσμο, από το Σουδάν μέχρι τη Γάζα, αλλά και υπό τον φόβο των λεγόμενων «υβριδικών επιθέσεων». Ετσι, απολύτως απαραίτητη κρίθηκε η παρουσία τόσο του τότε απερχόμενου Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ όσο και του διαδόχου του μετά από λίγο καιρό, του πρώην πρωθυπουργού της Ολλανδίας και μόνιμου θαμώνα της λέσχης Μαρκ Ρούτε, καθώς και του Αμερικανού ανώτατου συμμαχικού διοικητή Ευρώπης Κρίστοφερ Καβόλι, ο οποίος προειδοποίησε πρόσφατα ότι η σύγκρουση με τη Ρωσία διαμορφώνεται σε μια «μακρά μάχη».
Κυρίαρχη θέση στην ατζέντα είχε, όπως πάντα, η οικονομία, με το «παρών» να δίνουν οι επικεφαλής χρηματοπιστωτικών κολοσσών όπως οι Citigroup, Deutsche Bank και Societé Générale, καθώς και πανίσχυρων ομίλων, όπως οι BP, Shell, Total-Energies, Spotify, Acciona, αλλά και του τουρκικού Koc Holding, καθώς και εκπρόσωποι μεγάλων funds, όπως ο Χένρι Κράβις του γιγαντιαίου KKR.
Δεν περνά βεβαίως απαρατήρητο ότι χρόνο με τον χρόνο διευρύνεται η συμμετοχή στελεχών από δημοσιογραφικά μέσα. Ετσι, στη φετινή σύνοδο συμμετείχαν ανώτατα και ανώτερα στελέχη από 11 ΜΜΕ, όπως Bloomberg, Politico, «Financial Times», «New York Times», «De Standaard», αλλά και ο διευθυντής της «Καθημερινής», Αλέξης Παπαχελάς.
Ο μεγάλος απών
Αναμφισβήτητα ο μεγάλος απών από την 70ή Σύνοδο της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ δεν είναι άλλος από τον Χένρι Κίσινγκερ, τον γηραιότερο πολιτικό που συμμετείχε σταθερά στις εργασίες της, ο οποίος έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Νοέμβριο σε ηλικία 100 ετών. Αξίζει να θυμηθούμε, εκτός από όλα τα άλλα, ότι ο Κίσινγκερ και στις δύο συνόδους της λέσχης που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα δεν προσήλθε, επικαλούμενος λόγους ασφαλείας…
Δύο φορές στην Ελλάδα
Η Λέσχη Μπίλντερμπεργκ συμπληρώνει φέτος 70 χρόνια διαρκούς λειτουργίας, αν και για διαφορετικούς λόγους για τρία έτη δεν υπήρξαν συνεδριάσεις. Η πρώτη ήταν το 1976 και οι άλλες δύο το 2020 και το 2021 λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
Δύο από τις 70 Συνόδους της λέσχης έχουν φιλοξενηθεί στην Ελλάδα – και συγκεκριμένα στον «Αστέρα» Βουλιαγμένης. Η πρώτη από τις 22 έως τις 25 Απριλίου του 1993 και η δεύτερη από τις 14 έως τις 16 Μαΐου του 2009. Και στις δύο περιπτώσεις ο «Αστέρας» είχε μετατραπεί σε φρούριο με δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, που περιλάμβαναν από ειδικές μονάδες φύλαξης υψηλών προσώπων, ελεύθερους σκοπευτές, σκάφη του Λιμενικού, μονάδες ΟΥΚ μέχρι και μετατροπή της περιοχής στον Λαιμό Βουλιαγμένης σε «no flight zone» με επιτήρηση του εναέριου χώρου από πολεμικά αεροσκάφη.
Στην ατζέντα της συνόδου του 1993 περιλαμβάνονταν θέματα όπως η κατάσταση στην πρώην Γιουγκοσλαβία, η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην ηγεσία και τους θεσμούς, το κόστος της αδιαφορίας απέναντι στην πρώην Σοβιετική Ενωση, οι προοπτικές για το παγκόσμιο εμπόριο, καθώς και το ευρηματικό «Με τι είδους Ευρώπη θα πρέπει να συμφωνήσουν οι ΗΠΑ».
Στη σύνοδο του 2009 και υπό το βάρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της χρεοκοπίας της Lehman Brothers, μεγάλο μέρος της ατζέντας ήταν αφιερωμένο σε θέματα όπως «Μαθήματα από μια κρίση», «Πρόκληση για τις οικονομίες της αγοράς και τις δημοκρατίες», «Μια Νέα Τάξη: Οι Ηνωμένες Πολιτείες και ο Κόσμος», στον ρόλο του προστατευτισμού, χωρίς να λείπουν φυσικά και τα μείζονα γεωπολιτικά ζητήματα της εποχής, όπως οι «Νέοι ιμπεριαλισμοί από Ρωσία και Κίνα», η κατάσταση στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν κ.ά.
Οι Ελληνες της Λέσχης
Αρκετοί είναι οι Ελληνες που έχουν συμμετάσχει κατά το παρελθόν αλλά και τώρα είτε ως μέλη του Steering Committee, είτε ως προσκεκλημένοι στις εκάστοτε συνόδους της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ.
Στα 171 πρώην «μόνιμα μέλη» και στελέχη του Steering Committee της λέσχης περιλαμβάνονται 5 Ελληνες, οι τρεις εκ των οποίων έχουν φύγει από τη ζωή. Πρόκειται για τον Κάρολο Αρλιώτη, οικονομολόγο, τραπεζίτη και υπουργό στις υπηρεσιακές κυβερνήσεις Γεωργακόπουλου (1958), Δόβα (1961) και Πιπινέλη (1963), τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου, πολιτικό, οικονομολόγο και πανεπιστημιακό που είχε διατελέσει υπουργός Οικονομικών, βουλευτής και ευρωβουλευτής, τον Κώστα Καρρά, της γνωστής εφοπλιστικής οικογένειας που δημιούργησε μεταξύ άλλων και το ξενοδοχειακό συγκρότημα «Porto Carras», τον Γεώργιο Δαυίδ της Coca-Cola 3E, και τον πολιτικό επιστήμονα και πρόεδρο του ΕΛΙΑΜΕΠ Λουκά Τσούκαλη.
Τα τελευταία χρόνια ο μόνος Ελληνας-μέλος του Steering Committee είναι ο πρώην πρόεδρος του ΣΕΒ και πρόεδρος της Titan Cement International S.A. Δημήτρης Παπαλεξόπουλος. Σε αυτή τη θέση του μέλους της Διευθύνουσας Επιτροπής διαδέχθηκε τον Γεώργιο Δαυίδ. Ο Δ. Παπαλεξόπουλος συμμετέχει στη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ από το 2008 και έναν χρόνο μετά, το 2009, ήταν ο «φιλοξενών» τη σύνοδο που έγινε στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης. Από εκεί και πέρα στις εκάστοτε συνεδριάσεις της έχουν συμμετάσχει δεκάδες Ελληνες πολιτικοί, επιχειρηματίες και επιστήμονες.
Ετσι, στην πολυθρύλητη λέσχη έχουν δώσει το «παρών» εμβληματικές φυσιογνωμίες του επιχειρείν ήδη από τη δεκαετία του 1950. Με πρώτο τον Πρόδρομο Αθανασιάδη-Μποδοσάκη και στη συνέχεια τον Χριστόφορο Στράτο και τον Σταύρο Νιάρχο. Τις περισσότερες συμμετοχές -μετά τον Γ. Δαυίδ-, είχε ο Κωνσταντίνος Ιωάννη Καρράς, ο οποίος διετέλεσε και μέλος του «Διευθυντηρίου». Στις καρέκλες της Μπίλντερμπεργκ έχουν καθίσει κι άλλα «βαριά ονόματα», όπως οι εφοπλιστές Γιώργος Λιβανός, Γιάννης Λύρας, Μιχάλης Περατικός, Γρηγόρης Χατζηελευθεριάδης, αλλά και επιχειρηματίες και μάνατζερ από διάφορους κλάδους, όπως οι Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος, Οδυσσέας Κυριακόπουλος, ο τραπεζίτης Γιάννης Κωστόπουλος, καθώς και οι Στ. Αργυρός, Θεμ. Βώκος, Παναγής Βουρλούμης, Ευτύχης Βασιλάκης κ.ά.
Δεκάδες είναι και οι πολιτικοί που έχουν συμμετάσχει κατά καιρούς στις συνόδους της, όπως οι Γιάννης Παλαιοκρασσάς, Λούκα Κατσέλη, Στέφανος Μάνος, Γιάννος Παπαντωνίου, Ανδρέας Ανδριανόπουλος, Θεόδωρος Πάγκαλος, Τίμος Χριστοδούλου, Αντώνης Σαμαράς, Γεράσιμος Αρσένης, Γιώργος Παπανδρέου, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Γιάννος Κρανιδιώτης, Κώστας Καραμανλής, Ντόρα Μπακογιάννη, Αννα Διαμαντοπούλου, Γιώργος Αλογοσκούφης, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης παλαιότερα, αλλά και ο Κυριάκος Μητσοτάκης το 2016, ο Παναγιώτης Πικραμμένος, καθώς και η Νίκη Κεραμέως, η οποία συμμετείχε στις τελευταίες συνόδους, όπως και στην 70ή φέτος στη Μαδρίτη.
