Ήταν 20 Ιουνίου του 2023 όταν 46 γυναίκες που κρατούνταν στο Εθνικό Γυναικείο Σωφρονιστικό Κατάστημα Κοινωνικής Προσαρμογής της Ταμάρα στην Ονδούρα έχασαν τη ζωή τους, έπειτα από εξέγερση που σημειώθηκε ανάμεσα σε δύο αντίπαλες συμμορίες. Τα μέλη της μίας συμμορίας αφού είχαν σχεδιάσει προσεκτικά την επίθεση, εκτέλεσαν τις γυναίκες κάνοντας χρήση μαχαιριών ακόμα και όπλων που είχαν φέρει παράνομα στη φυλακή. Όσες κατάφεραν να γλιτώσουν από τη μανία των μελών της περιβόητης Barrio 18, τις περιέλουσαν με εύφλεκτο υλικό, τις κλείδωσαν στα κελιά τους και τις έκαψαν ζωντανές. Όπως αναφέρουν δημοσιεύματα, η ένταση της φωτιάς ήταν τέτοια που οι τοίχοι των κελιών μαύρισαν και τα κρεβάτια έλιωσαν. Η πρόεδρος της χώρας, Σιομάρα Κάστρο, χαρακτήρισε «τερατώδες» το μακελειό. Εκείνη την εποχή, η φυλακή φιλοξενούσε περίπου 900 κρατούμενες, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες της δομής, παράγοντας που στάθηκε αφορμή για τις κυβερνητικές αρχές να εξετάσουν το ενδεχόμενο κατασκευής νέου σωφρονιστικού ιδρύματος.
Παρά τις προσπάθειες των αξιωματούχων να περιορίσουν το έγκλημα, εφαρμόζοντας σκληρές τακτικές, διευρύνοντας το ρόλο του στρατού στη δημόσια ασφάλεια και επιχειρώντας να διαλύσουν οργανώσεις διακίνησης ναρκωτικών το ποσοστό της εγκληματικότητας παραμένει ακόμα υψηλό, καθιστώντας την Ονδούρα μία από τις πιο βίαιες χώρες του κόσμου, με πολλές γειτονιές να παραμένουν υπό τον έλεγχο συμμοριών.
Το 2012 καταγράφηκαν περίπου 20 ανθρωποκτονίες την ημέρα, αγγίζοντας συνολικά τον αριθμό των 7.172, με πολλούς από τους δράστες να είναι άνδρες ηλικίας ακόμα και 15 ετών με τους περισσότερους να ανήκουν στις συμμορίες Mara Salvatrucha ή Barrio 18.
Πέρα από την εγκληματικότητα, ο υπερπληθυσμός των φυλακών αποτελεί «αγκάθι», τη στιγμή που ο αριθμός των σωφρονιστικών υπαλλήλων δεν επαρκεί για τον έλεγχο των κρατουμένων. Σύμφωνα, δε, με το Κέντρο Πρόληψης, Θεραπείας και Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων και των Συγγενών τους (CPRTT), το 2004 περίπου 1.270 φύλακες είχαν υπό την επίβλεψή τους 10.300 κρατούμενους.
Για αυτό το λόγο, και πιθανώς με πρότυπο το Αλκατράζ, οι αρμόδιες αρχές εξετάζουν το ενδεχόμενο κατασκευής φυλακής υψίστης ασφαλείας σε ένα από τρία νησιά του προστατευόμενου αρχιπελάγους Islas del Cisne (Νήσοι των Κύκνων) που χαρακτηρίζεται από πλούσια βιοποικιλότητα.
Το απομακρυσμένο νησί της Καραϊβικής, σε απόσταση περίπου 250 χλμ. από την ηπειρωτική χώρα, έχει χαρακτηριστεί προστατευόμενη περιοχή και οι περιβαλλοντολόγοι τονίζουν ότι η ανέγερση της φυλακής θα απειλήσει και θα μπορούσε να καταστρέψει την παρθένα φύση, βλάπτοντας τον κοραλλιογενή ύφαλο και επιδρώντας αρνητικά στον πληθυσμό ενδημικών πτηνών καθώς και στην πλούσια χλωρίδα.
«Όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες, ακόμη και οι πιο μικρές, έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον», δήλωσε σύμφωνα με το Mongabay η Ίλια Ριβέρα, πρόεδρος του Κολεγίου Βιολόγων της Ονδούρας. «Σκεφτείτε λοιπόν να χτιστεί μια φυλακή σε ένα μέρος τόσο μακριά από την ηπειρωτική χώρα. Προφανώς θα έχει περιβαλλοντικό αντίκτυπο στα χερσαία και υδάτινα οικοσυστήματα του νησιού», πρόσθεσε, τονίζοντας ότι οποιαδήποτε τουριστική ή άλλη δραστηριότητα δεν επιτρέπεται, τη στιγμή δε που οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει εξαιτίας της απόστασης να ολοκληρώσουν την καταγραφή των ειδών που αναπτύσσονται στο σημείο.
Το νησί-κόσμημα με έκταση 1.013 στρεμμάτων δεν έχει μόνιμους κατοίκους, παρά μόνο 12 μέλη της Ναυτικής Δύναμης της Ονδούρας που συχνά ταξιδεύουν στο σημείο, φτάνοντας με αεροπλάνο στο μοναδικό διάδρομο προσγείωσης που σχεδόν χωρίζει στη μέση την περιοχή. Αν κατασκευαστεί το νέο σωφρονιστικό ίδρυμα με 2.000 κρατούμενους – ανάμεσά τους ηγέτες εγκληματικών οργανώσεων – τότε ο πληθυσμός θα αυξηθεί κατά 16.000%.
Την ίδια στιγμή, το Κολλέγιο Βιολόγων της Ονδούρας εξέδωσε ανακοίνωση τονίζοντας ότι η κατασκευή, εγκατάσταση και λειτουργία του σωφρονιστικού ιδρύματος «θα προκαλέσει περιβαλλοντικές επιπτώσεις και σημαντικές αρνητικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες».
Ανεπανόρθωτη προβλέπεται και η ζημιά στα κοράλλια, ενώ οι ειδικοί τονίζουν ότι ένα από τα κύρια ζητήματα που θα προκύψουν θα είναι η διαχείριση των λυμάτων και των στερών αποβλήτων.
Σε απάντηση των αντιδράσεων οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι επιμένουν στην απόφασή τους υποστηρίζοντας την αναγκαιότητα κατασκευής της φυλακής ως μέτρο εθνικής ασφάλειας με τον υπουργό της Γραμματείας Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος (SERNA), Λάκι Μεντίνα, να ισχυρίζεται ότι θα είναι ελάχιστες οι περιβαλλοντικές συνέπειες. Μάλιστα, ανέφερε πως το έργο είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί χωρίς να κοπεί ούτε ένα δέντρο!
Από την άλλη, η Εθνική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Conadeh) εκφράζει ανησυχία σχετικά με τη δυνατότητα πρόσβασης των επισκεπτών, καθώς και των νομικών εκπροσώπων και εποπτών ζητώντας από το Εθνικό Σωφρονιστικό Ινστιτούτο (INP) να προσδιορίσει τα μέσα ή τους μηχανισμούς που θα χρησιμοποιηθούν ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση.
