Το Ισλάμ στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στην περιοχή Σαντζάκ στη νοτιοδυτική Σερβία θεωρείται κοσμοπολίτικο και ανεκτικό. Οι σουνίτες μουσουλμάνοι έχουν ζήσει εδώ με χριστιανούς και εβραίους για αιώνες, δημιουργώντας τη δική τους μορφή του ευρωπαϊκού Ισλάμ. Αλλά από τη δεκαετία του 1990, αυτό το Ισλάμ έχει επανειλημμένα δεχθεί πίεση από εξωτερικές επιρροές. Μια επίθεση σε φύλακα ασφαλείας στην ισραηλινή πρεσβεία στο Βελιγράδι στις 29 Ιουνίου 2024 πυροδοτεί τώρα φόβους ότι θα μπορούσε να ξεσπάσει ένα νέο κύμα ριζοσπαστικοποίησης.
Πριν από τον πόλεμο της Βοσνίας (1992-1995), δεν υπήρχαν σαλαφιστές ή ουαχαμπίτες στα Βαλκάνια, λέει ο Βεντράν Τζίχιτς από το Αυστριακό Ινστιτούτο Διεθνούς Πολιτικής στη Βιέννη. «Δεν έχουν τις ρίζες τους στα Βαλκάνια». Μέχρι σήμερα, οι ριζοσπαστικές ομάδες αποτελούν μια μικρή μειονότητα μεταξύ των μουσουλμάνων.
Επιρροή ριζοσπαστικών ομάδων κατά τον πόλεμο της Βοσνίας
Κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, οι μουσουλμάνοι Βόσνιοι έλαβαν σημαντική στρατιωτική υποστήριξη, ειδικά από ισλαμικές χώρες, και ξένοι μαχητές έφεραν επίσης στη χώρα ριζοσπαστικά ισλαμικά κινήματα, τα οποία δεν εξαφανίστηκαν μετά το τέλος του πολέμου. Αποτελούν το «θεμέλιο του πολιτικού ισλαμισμού» στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, γράφει ο Κάρστεν Ντούμελ σε μια ανάλυση για το Ίδρυμα Κόνραντ Άντεναουερ (KAS). Ο Ντούμελ ήταν διευθυντής γραφείου του Ιδρύματος στην πρωτεύουσα της Βοσνίας, Σαράγεβο, από το 2014 έως το 2018.
Σαουδική αποχώρηση
Αλλά οι ριζοσπαστικές οργανώσεις συνεχίζουν να υπάρχουν, παρόλο που η Σαουδική Αραβία έχει μειώσει την οικονομική της βοήθεια. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, ο δράστης στο Βελιγράδι, ένας Σέρβος προσήλυτος, ριζοσπαστικοποιήθηκε σε αυτές. Πιο πρόσφατα έζησε στην κατά κύριο λόγο μουσουλμανική πόλη Νόβι Παζάρ στη νότια σερβική περιοχή του Σαντζάκ. Τον Ιανουάριο του 2020, ο Σαουδάραβας διάδοχος πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν ανακοίνωσε ότι δεν θα υποστηρίζουν πλέον τζαμιά στο εξωτερικό. Το 2021, ο ντε φάκτο κυβερνήτης της χώρας περιέγραψε την «υπερσυντηρητική ερμηνεία του Ισλάμ ως ξεπερασμένη» σε μια τηλεοπτική ομιλία του.
Ο πόλεμος της Γάζας συμβάλλει περισσότερο στη ριζοσπαστικοποίηση των νεαρών μουσουλμάνων από οποιαδήποτε άλλη σύγκρουση παγκοσμίως. «Στον αραβικό και τον ισλαμικό κόσμο υπάρχει έντονη συγκίνηση εν όψει των πολλών θανάτων στη Γάζα που πρέπει να θρηνούνται καθημερινά». Αυτό θα μπορούσε επίσης να οδηγήσει νεαρούς άνδρες στην αγκαλιά ριζοσπαστικών δυνάμεων.
Ριζοσπαστικοποίηση μέσω του πολέμου της Γάζας;
Ο πολιτικός επιστήμονας Βεντράν Τζίχιτς πιστεύει επίσης ότι τα τρέχοντα γεγονότα στη Μέση Ανατολή συμβάλλουν σε ένα νέο κύμα ριζοσπαστικοποίησης, ακόμα και αν ο αριθμός αυτών των νέων ριζοσπαστών δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Στα Δυτικά Βαλκάνια, ο πόλεμος της Γάζας εκλαμβάνεται ως μια παγκόσμια εκστρατεία κατά των μουσουλμάνων. «Η Δύση θρηνεί για τα νεκρά παιδιά στην Ουκρανία, αλλά υπάρχει σιωπή για τη Γάζα». Αυτό οδηγεί σε πικρία, αντιδυτική δυσαρέσκεια και επίσης αντισημιτισμό.
Η πολιτική της Σερβίας θεωρείται επίσης αμφίθυμη. Αφενός η χώρα υποστηρίζει τις ανησυχίες των Παλαιστινίων διεθνώς, αφετέρου όμως προμηθεύει όπλα στο Ισραήλ από τις 7 Οκτωβρίου 2023.
