Ένα αστείο που ακούγεται επί αιώνες στο Νησί του Μαν είναι το εξής: «Αν ανέβεις στο βουνό του Σνέφελ μπορείς να δεις με μια ματιά επτά βασίλεια. Του Μαν, της Αγγλίας, της Ουαλίας, της Σκωτίας, της Ιρλανδίας, των ουρανών και της θάλασσας»! Το λένε και σήμερα με κάποια αυταρέσκεια και δεν τους νοιάζει η υπερβολή, η οποία… ξεχειλώνει τις έννοιες.
Το «βουνό» του Σνέφελ, το υψηλότερο σημείο του νησιού, έχει ύψος, με το ζόρι, 620 μέτρα. Κι αυτό το ύψος έχει δοθεί ακριβώς για να αναφέρεται ως «βουνό» κι όχι ως «λόφος»: Σύμφωνα με το γεωγραφικό λεξικό του Whittow, που χαίρει τεράστιας εκτίμησης παγκοσμίως, βουνό είναι οτιδήποτε έχει ύψος παραπάνω από 610 μέτρα. Η υπερβολή, πάντως, δεν γίνεται τυχαία. Θέλει να ενδυναμώσει την κομβική σημαία αυτού του μικρού νησιού στην Ιρλανδική Θάλασσα, που χωρίζει την Βρετανία από την Ιρλανδία.
Με έκταση 542 τ.χλμ., δηλαδή λίγο μεγαλύτερο από τη δική μας Λήμνο, και πληθυσμό κάτι λιγότερο από 85.000 κατοίκους, το Νησί του Μαν, μια πραγματική κουκίδα στον παγκόσμιο χάρτη, έχει εξελιχθεί σ’ ένα από τα σημαντικότερα οικονομικά σταυροδρόμια του πλανήτη. Κι αυτό λόγω του ειδικού του φορολογικού καθεστώτος, που πηγάζει από το ακόμα πιο παράξενο διοικητικό του καθεστώς.
«Λόρδε μου» αντί για «μεγαλειότατε»
Είναι το Νησί του Μαν μέρος του Ηνωμένου Βασιλείου; Αυτό είναι τόσο μπερδεμένο που ούτε ο βασιλιάς Κάρολος δεν μπορεί να απαντήσει μονολεκτικά ή, τέλος πάντων, με λίγα λόγια. Ο εκάστοτε μονάρχης του Ηνωμένου Βασιλείου είναι παράλληλα και «Λόρδος» του Μαν, δηλαδή ο ανώτατος άρχοντας του νησιού. Στα επίσημα έγγραφα αναφέρεται με όλους τους τίτλους του, αλλά αν, λέει, πατήσει το πόδι του στο νησί, οι κάτοικοι έχουν το δικαίωμα να μην τον προσφωνήσουν «μεγαλειότατε», αλλά «λόρδε μου»! Αθάνατο βρετανικό πρωτόκολλο.
Το διοικητικό καθεστώς του Νησιού του Μαν περιγράφεται ως «crown dependency», δηλαδή «εξαρτώμενο έδαφος από το στέμμα». Μια προσωποπαγής σχέση, υποτίθεται, σχέση μεταξύ του μονάρχη και των υπηκόων του, οι οποίοι είναι κελτικής καταγωγής, όπως οι Ουαλοί, οι Σκωτσέζοι και οι Ιρλανδοί. Οι κάτοικοι του νησιού ονομάζονται Μάνξιοι και επισήμως αποτελούν ιδιαίτερο κελτικό «έθνος», με δική τους γλώσσα και παραδόσεις διαφορετικές από τους γείτονές τους. Ανθρώπινη παρουσία στο Νησί του Μαν υπάρχει τουλάχιστον από το 6.500 π.Χ. Αλλά γενικώς το νησί αφέθηκε στην ησυχία του. Ακόμα και οι Ρωμαίοι, που κατακτούσαν ό,τι έβλεπαν, δεν έβαλαν γερό πόδι στο νησί. Μόνο μετά τον 5ο αιώνα μ.Χ. παρατηρήθηκε μια εκτεταμένη μετανάστευση στο νησί κυρίως από Κέλτες Ιρλανδούς. Έτσι ξεκίνησε και η διαμάχη σχετικά με το αν το Νησί θα κατέληγε τελικά σε κελτικά ή αγγλοσαξονικά χέρια.
Αυτή η διαμάχη κράτησε σχεδόν 1200 χρόνια! Επί μεγάλες περιόδους το νησί ερχόταν υπό την επιρροή αγγλοσαξόνων φεουδαρχών ή Σκωτσέζων αρχόντων. Η αποφασιστική κίνηση, όμως, έγινε το 1765 και μάλιστα με… συμβόλαιο: Ο Σκωτσέζος δούκας του Άθολ «μεταβίβασε» όλο το νησί (σα να ήταν προσωπικό του οικόπεδο) στο βρετανικό στέμμα, αντί 70.000 λιρών. Έτσι ο βασιλιάς του Ηνωμένου Βασιλείου έγινε ταυτόχρονα και λόρδος του Μαν, άσχετα αν ο πληθυσμός ήταν σχεδόν 100% κελτικός. Από αυτή τη διοικητική ιδιομορφία ξεκίνησε και η διαφοροποίηση του νησιού σε σχέση με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο στο θέμα των φόρων. Το νησί έχει δική του κυβέρνηση, κοινοβούλιο και σημαία και η Μεγάλη Βρετανία είναι υπεύθυνη μόνο για κάποιες πτυχές εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Η φορολογική πολιτική αφέθηκε στα χέρια των γηγενών, οι οποίοι βέβαια την εκμεταλλεύθηκαν όπως ήθελαν.
Δεν ψήφισε για το Brexit, εξακολουθεί «ενωμένο» με την Ε.Ε.
Το Νησί του Μαν δεν ήταν ποτέ μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε καν ως «περιοχή με ειδικό καθεστώς» (special status), όπως συμβαίνει με άλλα μικροκρατίδια της Ευρώπης. Είχε υπογράψει, όμως, μέσω του Ηνωμένου Βασιλείου το Πρωτόκολλο 3 της Συνθήκης της Ρώμης, βάσει του οποίοι τα αγαθά του μπορούν να ταξιδεύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς δασμούς, άρα ανήκε στην «τελωνειακή περιοχή» της Ε.Ε. Στο νησί φυσικά δεν έγινε ποτέ δημοψήφισμα για έξοδο από την ενωμένη Ευρώπη (όπως έγινε στη Βρετανία το 2016 με το γνωστό αποτέλεσμα του Brexit), με αποτέλεσμα παρά την βρετανική αποχώρηση, αυτή η τελωνειακή ένωση να ισχύει για το Νησί του Μαν. Έτσι είναι πολύ ευκολότερο για έναν Ευρωπαίο πολίτη να έχει οικονομικές δοσοληψίες με την περιοχή αυτή παρά με τη Μεγάλη Βρετανία.
Διαβάζουμε στην επίσημη ιστοσελίδα της Γραμματείας Οικονομικών του Νησιού του Μαν: «Το Νησί του Μαν δεν έχει φόρο υπεραξίας, φόρο περιουσίας, τέλος χαρτοσήμου ή φόρο κληρονομιάς και ανώτατο συντελεστή φόρου εισοδήματος 22%. Ισχύει ένα ανώτατο όριο φόρου: το μέγιστο ποσό φόρου που καταβάλλεται από ένα άτομο είναι 200.000 λίρες ή 400.000 λίρες για ζευγάρια που επιλέγουν να αξιολογήσουν τα εισοδήματά τους από κοινού. Το προσωπικό εισόδημα υπολογίζεται και φορολογείται βάσει παγκόσμιας εισοδηματικής βάσης και όχι βάσει εμβασμάτων. Αυτό σημαίνει ότι όλο το εισόδημα που αποκτάται σε όλο τον κόσμο μπορεί να υπολογιστεί με τοπικό φόρο και όχι μόνο το εισόδημα που αποκτάται ή εισέρχεται στο νησί. Ο κανονικός συντελεστής εταιρικού φόρου για κατοίκους και μη κατοίκους είναι 0%. Τα κέρδη από τις λιανικές επιχειρήσεις άνω των 500.000 λιρών και τα έσοδα από τις τραπεζικές δραστηριότητες φορολογούνται με 10%, ενώ τα εισοδήματα από ενοίκια (ή άλλα) από γη και κτίρια που βρίσκονται στη Νήσο του Μαν φορολογούνται με 20%».
Αυτού του είδους οι φορολογικοί κανόνες ευνοούν οικονομική δραστηριότητα τόσο από επενδυτές, όσο και από επιχειρηματίες που έχουν υψηλά εισοδήματα από παγκόσμιες μπίζνες. Ο μηδενικός εταιρικός φόρος, αλλά και η απουσία επίσημου τραπεζικού μητρώου, έχει ωθήσει πολλές εταιρείες να εγκαταστήσουν στο νησί τα εταιρικά τους γραφεία, ώστε να μην φορολογούνται. Επίσης το «πλαφόν» που ισχύει για τον φόρο στα μεγάλα εισοδήματα είναι πολύ δελεαστικό για επιχειρήσεις που έχουν μεγάλους τζίρους και, υπό άλλα φορολογικά καθεστώτα, θα απέδιδαν πολύ μεγαλύτερη φορολογία από το 10%.
O τομέας των τραπεζών και γενικά των επιχειρήσεων προσφέρει 17% στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν και απασχολεί το 19% του ενεργού πληθυσμού. Εκατοντάδες ντόπιοι κάτοικοι χρησιμοποιούνται ως αχυράνθρωποι, ή εικονικοί μέτοχοι, ώστε να καλύπτουν άλλες, μεγαλύτερες εταιρίες. Μέχρι σήμερα το Νησί του Μαν παραμένει εκτός προτύπων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML) και την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (CFT), αλλά αυτό δεν εμποδίζει τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης (Moody’s, S&P) να το κρατούν στις υψηλότερες βαθμίδες (Aa3 «σταθερό» σύμφωνα με την τελευταία έκδοση). Κάτι που σημαίνει πως όποιος κάνει δοσοληψίες με εκείνο το μέρος μπορεί να κοιμάται ήσυχος.
Ο παράδεισος των εταιρειών online τζόγου
Το νησί έχει γίνει φορολογικός παράδεισος και για τον online τζόγο, κυρίως ιστοσελίδες που προσφέρουν παιχνίδια καζίνο, αλλά και αθλητικό στοίχημα. Ειδικά μετά το Brexit, πολλές εταιρείες που είχαν έδρα στη Βρετανία μεταφέρθηκαν στο νησί. H απουσία φόρων σε σχέση με τη Μεγάλη Βρετανία ή άλλα κράτη της Δυτικής Ευρώπης δεν σημαίνει ότι μπορεί κάποιος να ανοίξει λογαριασμό χωρίς στοιχεία. Φυσικά η πολιτική κάθε τράπεζας διαφέρει, ωστόσο όλες ζητούν για εταιρικούς λογαριασμούς τα επίσημα πιστοποιητικά της εταιρείας, το business plan της, αλλά και πλήρη στοιχεία για τους διευθυντές της, τους μετόχους και τους δικαιούχους των τραπεζικών λογαριασμών. Πολλές, επίσης, ζητούν τόσο μια «συστατική» επιστολή από την τράπεζα με την οποία συνεργαζόταν προηγουμένως η εταιρεία και πληροφορίες σχετικά με την πηγή των χρημάτων που θα καταλήξουν στο λογαριασμό τους.
Εκτός από τις τράπεζες, βέβαια, το Νησί του Μαν είναι διάσημο και για δύο ακόμα πράγματα: Την ιδιαίτερη ράτσα της γάτας του με την ονομασία Μανξ (Manx Cat), η οποία δεν έχει ουρά (!) και τον εξαιρετικά δημοφιλή ετήσιο αγώνα μοτοσυκλέτας (γνωστό ως Isle of Man Tourist Trophy). Ο αγώνας οργανώνεται ανελλιπώς από το 1907 (!) και κατά τη διάρκειά του (μία εβδομάδα προπόνηση και δοκιμαστικά και μία εβδομάδα αγώνες) κλείνουν οι δημόσιοι δρόμοι σε πολλά σημεία του νησιού με απόφαση της κυβέρνησης.
Φωτογραφίες: Getty Images / Ideal Image
