Ιδιαίτερα αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από τη μελέτη της επιδημιολογίας των λυμάτων της Πάτρας, η οποία έγινε για πρώτη φορά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα καταγράφεται παρουσία παράνομων ναρκωτικών ουσιών στα αστικά λύματα, τα οποία είναι ευρέως γνωστά ως «ecstasy», καθώς και την παρουσία κοκαΐνης, μορφίνης, κωδεΐνης, αμφεταμίνης. Επίσης καταγράφεται αύξηση της κατανάλωσης φαρμάκων αντιβιοτικών, αντικαταθληπτικών και αναλγητικών.
«Η επιδημιολογία των λυμάτων (WBE) έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια ως ένα καινοτόμο εργαλείο για την παρακολούθηση της υγείας των πληθυσμών σε επίπεδο κοινότητας και επιτρέπει την ανίχνευση και ποσοτικοποίηση διαφόρων ουσιών, π.χ. παράνομα ναρκωτικά και φαρμακευτικά προϊόντα, ή μικροοργανισμών, π.χ. Covid-19, που απεκκρίνονται από τον ανθρώπινο οργανισμό και καταλήγουν στα λύματα και στη συνέχεια, με βάση τα αποτελέσματα, την αξιολόγηση των κινδύνων για τη δημόσια υγεία που αντιμετωπίζει η κοινότητα» εξηγούν στην «Π» οι μελετητές που είναι ο καθηγητής Υγιεινής στο Εργαστήριο Υγιεινής του Πανεπιστημίου Πατρών Απόστολος Βανταράκης, η βιολόγος και υποψήφια διδάκτωρ Ζωή Αναστοπούλου και η χημικός Δρ. Ελένη Σαζακλή.
«Η μελέτη δεν περιορίστηκε μόνο στην ανίχνευση των ουσιών, αλλά αποτυπώθηκε η πορεία της χρήσης των ουσιών αυτών στον χρόνο και συγκεκριμένα στη διάρκεια ενός έτους 2023-2024, επιτρέποντας τη χαρτογράφηση των μοτίβων χρήσης των ναρκωτικών στην κοινότητα. Αυτή η δυνατότητα είναι εξαιρετικά σημαντική για την κατανόηση των εποχιακών τάσεων ή της αυξημένης χρήσης κατά τη διάρκεια κοινωνικών εκδηλώσεων και εορταστικών περιόδων» σημειώνουν οι μελετητές.
Οι ίδιοι, αναλύοντας τα στοιχεία των καταγραφών, σημειώνουν: «Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι η κοκαΐνη και ο μεταβολίτης της εμφανίζεται σταθερά στα λύματα της Πάτρας με ιδιαίτερη αύξηση τους φθινοπωρινούς μήνες (Οκτώβριο και Νοέμβριο). Τα ψυχεδελικά ναρκωτικά τύπου «ecstasy» δείχνουν εναλλαγές της παρουσίας τους στην κοινότητα, που πιθανώς, αποτυπώνει την πιθανή αλλαγή της σύνθεσης του πληθυσμού στην Πάτρα».
ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ
Εκτός από την ανίχνευση παράνομων ναρκωτικών, η μέθοδος ανάλυσης των λυμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση της κατανάλωσης φαρμακευτικών ουσιών, όπως αντιβιοτικά, αντικαταθλιπτικά και αναλγητικά. «Η παρουσία αυτών των ουσιών στα λύματα μπορεί να προσφέρει μια εικόνα για την κατάσταση της δημόσιας υγείας, καθώς και για πιθανά προβλήματα, όπως η υπερκατανάλωση φαρμάκων. Για παράδειγμα, με την ανίχνευση υψηλών επιπέδων αντιβιοτικών στα λύματα, οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν την υπερβολική συνταγογράφηση αυτών των φαρμάκων. Μπορεί επίσης να δώσει μία εκτίμηση της ψυχικής Υγείας του πληθυσμού, καθώς η αυξημένη παρουσία ψυχιατρικών φαρμάκων, όπως αντικαταθλιπτικών, μπορεί να παράσχει ενδείξεις για την ψυχική κατάσταση του πληθυσμού, ειδικά σε περιόδους κρίσεων ή πανδημιών» τονίζουν τα μέλη της ερευνητικής ομάδας.
Στην έρευνα του Εργαστηρίου Υγιεινής ανιχνεύτηκαν αντικαταθλιπτικά, αντιβιοτικά, αντιικά, αντιφλεγμονώδη, αντιϋπερτασικά, αντιδιαβητικά και λοιπά φάρμακα και αποτυπώθηκε η διακύμανση της κατανάλωσής τους στον χρόνο.
«Την πρώτη θέση, όπως είναι ευνόητο, κατέχουν τα αντιφλεγμονώδη και έπειτα ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνει η έντονη παρουσία αντιδιαβητικών φαρμάκων, φαρμάκων για την αντιμετώπιση φλεγμονωδών παθήσεων του εντέρου, όπως η ελκώδης κολίτιδα και η νόσος του Κρον, ουρικής αρθρίτιδας, καθώς και φαρμάκων για την πρόληψη καρδιοαγγειακών παθήσεων, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου και το εγκεφαλικό».
Σε αντίστοιχες μελέτες που έχουν διεξαχθεί στην πόλη της Αθήνας, οι κύριες ναρκωτικές ουσίες που ανιχνεύτηκαν περιλαμβάνουν την κοκαΐνη, το MDMA, καθώς και τις μεθαμφεταμίνες, με την κοκαΐνη και τους μεταβολίτες της, όπως η Benzoylecgonine, να έχουν ανιχνευθεί σε υψηλότερες συγκεντρώσεις.
«Τα αντικαταθλιπτικά κατέχουν υψηλή θέση στην Πάτρα και την Αθήνα, με παρόμοια επίπεδα ανίχνευσης. Σε ευρωπαϊκή έρευνα που συμμετείχαν 120 πόλεις σε 37 χώρες κατά τη διάρκεια 7 ετών (2011-2017), παρατηρήθηκαν αυξητικές τάσεις χρήσης κοκαΐνης σε πόλεις όπως η Βαρκελώνη, η Γενεύη, το Λονδίνο και η Ζυρίχη. Η αμφεταμίνη είχε υψηλότερες συγκεντρώσεις σε βόρειες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Σουηδία και η Ολλανδία. Η μεθαμφεταμίνη εμφανίζεται κυρίως στην ανατολική Ευρώπη, όπως στη Σλοβακία και την Τσεχία, τέλος, υπάρχει αύξηση στη χρήση MDMA σε πολλές πόλεις, με τις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις να παρατηρούνται στην Ολλανδία» παρατηρούν οι ερευνητές.
Μένη Μαλλιώρη: Πρέπει να γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην κοινωνία
Η ολοκλήρωση της μελέτης αυτή συνέπεσε με τις πρόσφατες ανακοινώσεις που έκανε, στο πλαίσιο του συνεδρίου της Ιατρικής Εταιρείας Δυτικής Ελλάδας, η ομ. καθηγήτρια Ψυχιατρικής Μένη Μαλλιώρη για την καταγραφή ουσιών στα λύματα της Αθήνας.
Οπως αναλυτικά παρουσίασε η «Π», η κ. Μαλλιώρη τόνισε ότι «πρέπει να ενεργοποιηθούν και άλλες πηγές δεδομένων σε πανελλαδικό επίπεδο, ώστε να έχουμε ξεκάθαρη εικόνα του τι συμβαίνει στην κοινωνία».
Η Πάτρα είναι ανάμεσα στις πόλεις που διαθέτει οργανωμένο Εργαστήριο Υγιεινής και ανήκει στο Δίκτυο Επιδημιολογίας Λυμάτων για τον έλεγχο COVID-19. Οπως σημειώνει ο κ. Βανταράκης «έχει προτείνει στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, να υλοποιηθεί ένα ΕΣΠΑ για τη δημιουργία ενός Παρατηρητηρίου Περιβαλλοντικής Υγείας, αντίστοιχο με αυτό που λειτουργεί ήδη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με τις περιφέρειες. Αυτή η μέθοδος προσφέρει αξιόπιστα δεδομένα σχετικά με τη διακίνηση παράνομων ναρκωτικών, στην αξιολόγηση της κατάστασης της υγείας και του βαθμού ευτυχίας της κοινότητας. Ειδικά σε εποχές όπου η δημόσια υγεία αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα, όπως η πρόσφατη πανδημία COVID-19, η χρήση της επιδημιολογίας των λυμάτων είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την έγκαιρη και ολιστική διαχείριση της υγείας των κοινοτήτων και μπορεί να μας αποκαλύψει πολλά ”μυστικά” που κρύβονται καλά σφραγισμένα, αλλά και ανώνυμα, προστατεύοντας τον κάθε πολίτη».
Με τη μεθοδολογία αυτή μπορούν να ανιχνευτούν και να αξιολογηθούν ναρκωτικές ουσίες, όπως η κοκαΐνη και ο μεταβολίτης της Benzoylecgonine, το ΜDMA, ΜDA και ΕΜΕ (ουσίες γνωστές ως «ecstasy»), η μορφίνη, η κωδεΐνη, η αμφεταμίνη και άλλες που απεκκρίνονται με τα ούρα και τα κόπρανα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, αρκετές διεθνείς μελέτες επιδημιολογίας λυμάτων έχουν διεξαχθεί για την κατανάλωση ναρκωτικών ουσιών στην Ευρώπη, την Αυστραλία, τον Καναδά και τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποδεικνύοντας ότι μέσω της διαδικασίας αυτής, οι ερευνητές μπορούν να ποσοτικοποιήσουν τη χρήση ναρκωτικών σε πραγματικό χρόνο, παρέχοντας ακριβή δεδομένα για τις τάσεις και τα πρότυπα κατανάλωσης και διακίνησης σε διαφορετικές περιοχές.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
