Από όλους τους κερδισμένους και τους χαμένους από την ξαφνική αλλαγή εξουσίας στη Συρία, ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν ξεχωρίζει ως ένας από εκείνους που έχουν να κερδίσουν τα περισσότερα.
Η επιρροή του Ερντογάν στο νότιο γείτονά του αυξήθηκε δραματικά με την πτώση του άλλοτε φίλου του, Μπασάρ αλ Άσαντ, ενισχύοντας την πολιτική του θέση στο εσωτερικό και στη διεθνή σκηνή.
Ο Ερντογάν θεωρείται ήρωας από χιλιάδες Σύρους αντάρτες που κατάφεραν να ανατρέψουν τον Άσαντ με τη βοήθεια της Τουρκίας – καθώς και από πολλούς από τα εκατομμύρια των προσφύγων που βρήκαν ασφαλές καταφύγιο στην Τουρκία όταν ξέσπασε ο συριακός πόλεμος το 2011.
Μέλος του ΝΑΤΟ και μακροχρόνιος σύμμαχος των ΗΠΑ που ακολουθεί μια ολοένα και πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία υπό τον Ερντογάν έχει αποδειχθεί ικανή να εκμεταλλεύεται τη μεταβαλλόμενη παγκόσμια τάξη για να επεκτείνει την επιρροή της.
Με την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, «η Τουρκία έχει πλέον αναδειχθεί ως ο πιο ισχυρός ξένος παράγοντας στη χώρα», δήλωσε ο Βολφάνγκο Πίκολι, πρόεδρος της εταιρείας συμβούλων Teneo. «Αν και ο ακριβής ρόλος της Άγκυρας στην εκπληκτική τροπή των γεγονότων παραμένει αντικείμενο εικασιών, η επίθεση των ανταρτών δεν θα μπορούσε να είχε προχωρήσει χωρίς τη συγκατάθεση και την υποστήριξη της Τουρκίας».
Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι αν ο Ερντογάν μπορεί να μετατρέψει τη νέα του επιρροή σε εκπλήρωση μακροχρόνιων πολιτικών στόχων και αν η κυβέρνηση Τραμπ θα τον βοηθήσει ή θα τον εμποδίσει.
Οι κουρδικές δυνάμεις που έχουν συμμαχήσει με τις ΗΠΑ έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην ήττα του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία, ωστόσο η Τουρκία τις θεωρεί τρομοκρατικές οργανώσεις και απειλή για την ενότητά της επειδή συνδέονται με την αυτονομιστική κουρδική ομάδα, το PKK, που διεξάγει πόλεμο για αυτονομία στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας.
«Η Τουρκία αξίζει να έχει μια αποστρατιωτικοποιημένη νεκρή ζώνη μεταξύ της βορειοανατολικής Συρίας και της Τουρκίας για την προστασία των τουρκικών συμφερόντων», ανέφερε σε ανάρτησή του στο X. «Ωστόσο, αν η Τουρκία αναλάβει στρατιωτική δράση εναντίον των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία, θα θέσει σε δραματικό κίνδυνο τα συμφέροντα της Αμερικής».
Ένα σημαντικό σημείο διαφωνίας είναι ο εξοπλισμός και η εκπαίδευση των δυνάμεων αυτών από τις ΗΠΑ. Σε μια προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος, η Τουρκία πρότεινε ο στρατός της, ο δεύτερος μεγαλύτερος στο ΝΑΤΟ μετά τις ΗΠΑ, να αναλάβει τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία εάν οι ΗΠΑ αποσύρουν τα στρατεύματά τους και σταματήσουν τη στρατιωτική υποστήριξη προς τους Κούρδους, όπως ανέφερε το Bloomberg News τον περασμένο μήνα.
Αν και δεν υπάρχει ακόμη επίσημη απάντηση από την Ουάσινγκτον, η προσφορά μπορεί να φανεί θετική στον Τραμπ, ο οποίος πρότεινε την απομάκρυνση των αμερικανικών δυνάμεων από τη Συρία κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του. Το σχέδιο δημιούργησε τότε κατακραυγή για την ουσιαστική εγκατάλειψη των Κούρδων συμμάχων της Αμερικής και στη συνέχεια αποσύρθηκε.
Ο τρόπος που θα αποφασίσει ο Τραμπ να χειριστεί την παρουσία του PKK στη Συρία θα είναι καθοριστικός για το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις της κυβέρνησής του με την Άγκυρα, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους.
Η Λιβύη προσφέρει ένα προηγούμενο από την τουρκική οπτική γωνία. Εκεί, μια τουρκική επέμβαση με τις ευλογίες των ΗΠΑ αποδείχθηκε αποφασιστική σε έναν περίπλοκο πόλεμο, νικώντας τις υποστηριζόμενες από τη Ρωσία δυνάμεις του στρατηγού Χαφτάρ και σώζοντας μια κυβέρνηση που είχε εγκριθεί από τα Ηνωμένα Έθνη.
Στη Συρία, η ειρωνεία είναι ότι ο Ερντογάν και ο Άσαντ ήταν κάποτε φίλοι, κάνοντας οικογενειακές διακοπές πριν ξεσπάσει ο πόλεμος το 2011. Η κατάρρευση του καθεστώτος του Άσαντ έλαβε χώρα μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων φέτος.
Το όραμα του Ερντογάν έρχεται πιο κοντά στη χάραξη μιας περιοχής υπό τουρκική επιρροή, απαλλαγμένης από τους τζιχαντιστές και τις κουρδικές ομάδες, κάτι που θα ήταν η μεγαλύτερη στρατιωτική επέμβαση σε ξένη χώρα από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Για να το πετύχει, η Τουρκία πρέπει να σταθεροποιήσει και να ανοικοδομήσει τμήματα της Συρίας, ιδίως το Χαλέπι, με την ελπίδα να στείλει πίσω 3 εκατομμύρια Σύρους, τον μεγαλύτερο προσφυγικό πληθυσμό στον κόσμο.
Η Τουρκία συνεργάστηκε με τη Μόσχα για να αποτρέψει τον κίνδυνο μιας επίθεσης της συριακής κυβέρνησης στο προπύργιο των ανταρτών στο Ιντλίμπ, που θα μπορούσε να προκαλέσει μια νέα προσφυγική κρίση. Η Άγκυρα, η οποία ελέγχει μια σημαντική μεταναστευτική στρόφιγγα προς τη Δύση, στρέφεται τώρα στους δυτικούς συμμάχους, ιδίως στην Ευρώπη, για να χρηματοδοτήσουν την ανοικοδόμηση της Συρίας ώστε να καταστεί δυνατή η επιστροφή των προσφύγων.
Υπάρχει και ένα πιθανό οικονομικό πλεονέκτημα. Εάν επιτύχει, το σχέδιο μπορεί να αποτελέσει ευλογία για τους Τούρκους εργολάβους: Οι τουρκικές εταιρείες τσιμέντου σημείωσαν άνοδο τη Δευτέρα 9 Δεκεμβρίου, με την προοπτική ότι θα διαδραματίσουν βασικό ρόλο στις προσπάθειες ανοικοδόμησης. Η Sanica, από την πλευρά της, δήλωσε ότι ένα από τα στελέχη της θα συνάψει συμφωνίες αντιπροσώπευσης και συμβάσεις πώλησης για την κάλυψη των αναγκών στη Συρία.
Η οικονομολόγος του Bloomberg, Σελβά Μπαχάρ Μπαζίκι, δήλωσε ότι η ενδεχόμενη ανοικοδόμηση της Συρίας θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες για τις τουρκικές εταιρείες υποδομών, αξιοποιώντας την τεχνογνωσία τους στην ανοικοδόμηση. Ενώ τομείς όπως το τσιμέντο μπορεί να δουν άμεσα οφέλη, μια εξίσου σημαντική δυνατότητα έγκειται στην τόνωση των εμπορικών δεσμών, ειδικά αν η ανάκαμψη του εμπορίου της Συρίας με την Τουρκία αυξηθεί ώστε να αντιστοιχεί στην ιρακινή ζήτηση για τουρκικά προϊόντα, είπε.
Ενώ ο Ερντογάν έχει προχωρήσει στην αποκατάσταση των τεταμένων δεσμών με τις αραβικές δυνάμεις, από την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία μέχρι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πρέπει να κερδίσει τη σιωπηρή έγκρισή τους για να επιτρέψει στην Άγκυρα να εδραιωθεί ως η βασική εξωτερική δύναμη στη Συρία.
«Οι κατακερματισμοί των επαναστατικών ομάδων μπορούν να δώσουν σε αυτές τις χώρες άφθονες ευκαιρίες να εμποδίσουν αυτό που θεωρούν ως εντολοδόχους της Τουρκίας», ανέφερε στην ιστοσελίδα της η συμβουλευτική Soufan Center. Τα αραβικά κράτη έχουν ιστορικά αντιταχθεί στα ισλαμιστικά κινήματα εντός των συνόρων τους και θα μπορούσαν «να αναζητήσουν μια εναλλακτική λύση στην τουρκική κυριαρχία».
