Η φρίκη του συριακού εμφυλίου πολέμου αποκαλύπτεται μέσα από μαρτυρίες και ντοκουμέντα για μαζικούς τάφους που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του καθεστώτος Άσαντ.
Στην πόλη Κουτάιφα, κοντά στη Δαμασκό, ένας καθαριστής, ο 55χρονος Φαγιάντ αλ-Χασάν, περιγράφει στη Washington Post την εφιαλτική δουλειά που του ανατέθηκε: να ξεφορτώνει πτώματα από ψυγεία φορτηγών και να τα πετά σε βαθιές τάφρους.
Το σημείο όπου ο Χασάν εργάστηκε για τρία χρόνια, ξεκινώντας από το 2014, είναι ένας από τους τουλάχιστον 10 μαζικούς τάφους που έχουν εντοπιστεί μόνο στην περιοχή της Δαμασκού, σύμφωνα με οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Διεθνής Επιτροπή για τους Αγνοούμενους εκτιμά ότι στη Συρία υπάρχουν έως και 66 τέτοιοι τάφοι, όπου το καθεστώς Άσαντ απέκρυψε τα ίχνη των μαζικών δολοφονιών.
«Δεν μπορούσα να κοιμηθώ χωρίς να ξαναβλέπω τη σκηνή», είπε ο Χασάν, περιγράφοντας την πρώτη του μέρα στη «δουλειά». Οι στρατιώτες που φρουρούσαν την περιοχή τον απειλούσαν: «Αν δεν τους πετάξεις, θα πετάξουμε εσένα μαζί τους».
Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ Στίβεν Ραπ, επισκέφθηκε μαζικούς τάφους, περιγράφοντας το σύστημα ως «μια μηχανή θανάτου» που θυμίζει τις ναζιστικές πρακτικές. Ο Ραπ συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς για τη συλλογή στοιχείων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μελλοντικές δίκες για εγκλήματα πολέμου.
Στο διαβόητο στρατόπεδο φυλακών της Σεντάγια, έγγραφα που βρέθηκαν αποκαλύπτουν τη γραφειοκρατική ακρίβεια με την οποία το καθεστώς κατέγραφε τους θανάτους. Σε ένα μητρώο του 2015, 25 κρατούμενοι καταγράφηκαν ως «πτώματα» για μεταφορά σε στρατιωτικό νοσοκομείο. Η διαδικασία συνεχίστηκε την επόμενη μέρα με άλλους 18. «Ακόμα και οι μαζικές εκτελέσεις ήταν υποκείμενες στη γραφειοκρατική διαδικασία», δήλωσε ο Σάντι Χαρούν, υπεύθυνος τεκμηρίωσης στη Διεθνή Ένωση Αγνοουμένων της Σεντάγια.
Μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, συγγενείς αγνοουμένων συνέρρευσαν σε φυλακές και νεκροτομεία, αναζητώντας ίχνη των αγαπημένων τους προσώπων. Σε κάποιες περιπτώσεις, απελπισμένοι συγγενείς έσκαψαν σε μαζικούς τάφους, ενώ οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων προειδοποιούν για την ανάγκη προστασίας αυτών των χώρων.
Στο νεκροτομείο του νοσοκομείου Μουτζαχίντ στη Δαμασκό, δεκάδες πτώματα, πολλά από τα οποία δείχνουν σημάδια κακοποίησης, περιμένουν ταυτοποίηση. Η Χαντίτζα Άλι Μοχάμεντ, 44 ετών, έψαχνε τον γιο της, ο οποίος συνελήφθη το 2014 όταν ήταν μόλις 18 ετών. Παρά την ελπίδα της, δεν τον αναγνώρισε ανάμεσα στα πτώματα. «Πού είναι τα σώματα;» αναρωτήθηκε κλαίγοντας.
Ανυπολόγιστος αριθμός αγνοουμένων
Περισσότεροι από 150.000 άνθρωποι εξαφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Ειδικοί εκτιμούν ότι η ανασκαφή και ταυτοποίηση των θυμάτων από τους μαζικούς τάφους μπορεί να διαρκέσει δεκαετίες, όπως συνέβη και στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα στη Βοσνία.
Ο Μοχάμεντ Τζαφράν, επικεφαλής ιατροδικαστής, επιβεβαίωσε ότι πολλά από τα σώματα δείχνουν σημάδια αφυδάτωσης και υποσιτισμού, υποδηλώνοντας τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης.
Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), η νέα διοίκηση της Συρίας, έχει αναλάβει την προστασία των ταφικών χώρων, αλλά οι δυνατότητές της είναι περιορισμένες. Διεθνείς οργανώσεις ζητούν αυξημένη υποστήριξη για την ανάσυρση των θυμάτων και την ταυτοποίησή τους, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη.
Η αποκάλυψη των μαζικών τάφων στη Συρία αποτελεί μια σκοτεινή υπενθύμιση της βαρβαρότητας του πολέμου και της ανάγκης για λογοδοσία, ώστε τα εγκλήματα αυτά να μην ξεχαστούν και να αποτραπούν στο μέλλον.
