Εκτός συζήτησης είναι το ενδεχόμενο κατάργησης του τέλους ταφής απορριμμάτων, καθώς αυτό έχει συμπεριληφθεί ως μία από τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης (αιρεσιμότητα) του Ταμείου Ανάκαμψης. Αυτό που το υπουργείο Περιβάλλοντος συζητάει με την Επιτροπή είναι το ενδεχόμενο μείωσης του ύψους του (φέτος 35 ευρώ/τόνο σκουπιδιών που θάβονται σε ΧΥΤΑ), ανάλογα με τις υποδομές διαχείρισης απορριμμάτων που έχει κάθε περιοχή. Οσο για το (οικονομικό) αδιέξοδο στο οποίο έχει φέρει η υπόθεση αυτή τους 66 δήμους της Αττικής, όλοι ελπίζουν στη… δικαίωση των δήμων σε προηγούμενη προσφυγή στη Δικαιοσύνη, που θα «χρηματοδοτήσει» προσωρινά το σημερινό έλλειμμα. Στο παράρτημα της απόφασης έγκρισης του «σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας» από το Συμβούλιο της Ε.Ε., τον Ιούλιο του 2021, η θέσπιση «φόρου υγειονομικής ταφής απορριμμάτων» περιλαμβάνεται ως η 56η αιρεσιμότητα για την καταβολή των δόσεων του Ταμείου Ανάκαμψης. Το γεγονός αυτό αποκλείει κάθε ενδεχόμενο κατάργησης του τέλους, που θεσπίστηκε το 2021 και έπρεπε να ξεκινήσει να εισπράττεται από το 2022.
Το πρόβλημα είναι όμως ότι το τέλος ουδέποτε εισπράχθηκε με κανονικές διαδικασίες. Τον Δεκέμβριο του 2023, με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών παρακρατήθηκε από τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους των δήμων (ΚΑΠ) το τέλος ταφής για όλο το 2022 και το μισό 2023 (περίπου 240 εκατ. ευρώ). Κατά της απόφασης αυτής προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας η Κεντρική Ενωση Δήμων (ΚΕΔΕ), προσβάλλοντας τον τρόπο παρακράτησης του τέλους και όχι το ίδιο το τέλος. Εν τω μεταξύ, ο Ενιαίος Διαβαθμιδικός Σύνδεσμος Αττικής (ΕΔΣΝΑ) είχε εισπράξει το τέλος ταφής από τους δήμους για το 2022, όμως επειδή βρισκόταν σε κακή οικονομική κατάσταση δεν το απέδωσε στον ΕΟΑΝ ως ώφειλε, αλλά… το κράτησε.
Ετσι, έχει μείνει ανείσπρακτο το τέλος ταφής που αντιστοιχεί στο β΄ εξάμηνο του 2023, όλο το 2024 (30 ευρώ/τόνο) και το 2025 (35 ευρώ/τόνο). Ομως το υπουργείο Εσωτερικών δεν προχώρησε εκ νέου στην παρακράτηση του τέλους ταφής από τους ΚΑΠ. Ο ΕΔΣΝΑ προ δεκαημέρου ζήτησε να εισπράξει το τέλος ταφής για το δεύτερο μισό του 2024 και όλο το 2025 (συνολικά 1,5 έτος). Και ακολούθησε τις προηγούμενες ημέρες «βροχή» προσφυγών από τους δήμους στη Δικαιοσύνη.
Ετσι η πολιτεία αναζητεί τώρα τρόπο εκτόνωσης της κατάστασης. «Ο ΕΔΣΝΑ θα εισπράξει μόνο ένα έτος και όχι ενάμισι. Παράλληλα, έχουμε ξεκινήσει να συζητούμε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για το τέλος ταφής. Αυτό που προτείνουμε είναι να υπάρξει μια πιο σταδιακή αύξηση του ύψους του (σ.σ. θα φθάσει σταδιακά τα 55 ευρώ/τόνο) ή να μειώνεται στις περιοχές οι οποίες υπάρχουν εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων», εξηγεί ο Μανώλης Γραφάκος, γενικός γραμματέας συντονισμού διαχείρισης αποβλήτων στο ΥΠΕΝ.
Πιο δίκαιος τρόπος
Είναι αυτή η ορθότερη λύση; Ο Γιώργος Ηλιόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ), ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού με μέλη επιστημονικούς και επιχειρηματικούς φορείς, εκτιμά ότι πρέπει το τέλος ταφής να επιβάλλεται με πιο δίκαιο τρόπο. «Η ΕΕΔΣΑ είχε ήδη από τον Δεκέμβριο του 2021 προτείνει να γίνεται απομείωση του τέλους ταφής με δίκαιο τρόπο: Μέσω αντικειμενικών κριτηρίων, όπως του ποσοστού χωριστής συλλογής ρευμάτων βιαποβλήτων και ανακυκλώσιμων ανά δήμο, ώστε το τέλος ταφής να λειτουργήσει όχι εξοντωτικά για τους δήμους, αλλά ως εργαλείο που θα αποθαρρύνει την ταφή και θα ενισχύει (μέσω της χρηματοδότησης δράσεων ανακύκλωσης) την επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση», αναφέρει. «Πιστεύουμε ότι το ΥΠΕΝ πρέπει να επανεξετάσει νομοθετικά το τέλος ταφής σε αυτή την κατεύθυνση. Οι δε δήμοι να ξεκινήσουν άμεσα τα δρομολόγια αποκομιδής καφέ κάδων (για παράδειγμα στην Αττική υπάρχει επαρκής εξοπλισμός κάδων και απορριμματοφόρων σε όλους τους δήμους και μονάδα κομποστοποίησης στη Φυλή). Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε ένα βιώσιμο κόστος με χαμηλό τέλος ταφής για τους δήμους που είναι “μπροστάρηδες” στην ανακύκλωση και ένα πολύ ισχυρό αντικίνητρο (υψηλό τέλος ταφής) για τους δήμους που είναι ουραγοί», καταλήγει.
Οσον αφορά την επίλυση της τωρινής κρίσης, όλοι ελπίζουν ότι θα επιτευχθεί μέσω… δικαστηρίων. Η προαναφερθείσα προσφυγή της ΚΕΔΕ στο ΣτΕ κατά της απόφασης του υπουργείου Εσωτερικών, έχει εκδικαστεί και αναμένεται η απόφαση – αν οι δήμοι δικαιωθούν, τότε θα πρέπει να τους επιστραφούν 240 εκατ. ευρώ. Τα οποία πολλοί θεωρούν ότι θα ήταν… «μάννα εξ ουρανού», για να καλύψουν την τρέχουσα πληρωμή του τέλους ταφής. Βέβαια θα παρέμενε το χρέος για τις προηγούμενες χρονιές (2022-2024), η κάλυψη του οποίου θα μπορούσε με διάφορα «τρικ» να μετατεθεί. «Μελετάμε ρύθμιση ανάλογη με εκείνη του 2023, ώστε να αναλάβει να καταβάλει το υπουργείο Εσωτερικών το ανείσπρακτο ποσό στον ΕΟΑΝ και μετά να το παρακρατήσει από τους ΚΑΠ σε ένα βάθος χρόνου», λέει ο κ. Γραφάκος (χωρίς να αναφέρεται στη δικαστική απόφαση). Σε πιο μακροπρόθεσμο επίπεδο, το υπουργείο Περιβάλλοντος κινείται σε διάφορα «μέτωπα» ταυτόχρονα. «Οι 14 φορείς διαχείρισης στερεών αποβλήτων (σ.σ. ΦΟΔΣΑ – οι συλλογικοί φορείς των δήμων για τα σκουπίδια) οφείλουν να μας καταθέσουν μέχρι τα μέσα Φεβρουαρίου τα “ολιστικά σχέδια χωριστής συλλογής”. Τα σχέδια αυτά εστιάζουν τόσο στον καφέ κάδο, όσο και στα ογκώδη απορρίμματα. Με βάση τα σχέδια αυτά, που θα πρέπει να εγκριθούν από το ΥΠΕΝ και μετά θα “συντονιστούν” με τη βοήθεια συμβούλων, θα κατατεθούν προτάσεις χρηματοδότησης στο νέο ΕΣΠΑ (ΠΕΚΑ 2021-2027)», εξηγεί ο κ. Γραφάκος.
Παράλληλα, θα αξιοποιηθούν και οι πόροι του τέλους ταφής. «Αυτή τη στιγμή ο ΕΟΑΝ έχει εισπράξει 130 εκατ. ευρώ και έπεται συνέχεια. Οι πόροι θα χρησιμοποιηθούν κατά 85% σε δράσεις ανακύκλωσης, κατά 10% για την αποκατάσταση χωματερών, παλαιών ΧΥΤΑ και ρυπασμένων χώρων και κατά 5% για δράσεις καινοτομίας. Εντός του επόμενου δεκαημέρου ο υπουργός Θοδωρής Σκυλακάκης θα εγκρίνει το πρώτο χρηματοδοτικό πρόγραμμα του ΕΟΑΝ για αποκατάσταση χώρων. Μόλις εγκριθούν τα “ολιστικά σχέδια” των ΦΟΔΣΑ, τότε θα προκηρυχθεί το δεύτερο χρηματοδοτικό πρόγραμμα. Θα προχωρήσουμε με συντεταγμένο τρόπο για να αντιστρέψουμε, επιτέλους, την κατάσταση στη διαχείριση απορριμμάτων».
Παράλληλα, το υπουργείο Περιβάλλοντος προσβλέπει σε μια σειρά από εξελίξεις που θα έρθουν την επόμενη διετία. Η πρώτη αφορά τη διαχείριση της ανακύκλωσης: η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (που διαχειρίζεται τους γνωστούς μπλε κάδους) θα καταθέσει επιχειρησιακό σχέδιο μέσα στο επόμενο διάστημα, στο οποίο αναμένεται να τριπλασιάσει τις εισφορές των εταιρειών (που είναι τα έσοδά της) και να αναλάβει την αποκομιδή του μπλε κάδου.
Αν συμβεί αυτό, τότε οι δήμοι πανελλαδικά θα «απελευθερώσουν» προσωπικό από την καθαριότητα. Επίσης, δρομολογείται ένα νέο χωριστό «σύστημα» καφέ κάδων από τη HORECA (δηλαδή ξενοδοχεία, εστιατόρια, κέτερινγκ), κάτι που θα απαλλάξει τους δήμους από τις ποσότητες βιοαποβλήτων των επαγγελματιών. Εφόσον προχωρήσουν, αυτές οι δύο κινήσεις αναμένεται να κατοχυρωθούν μέσα στο 2025 και να ξεκινήσουν από το 2026.
