Στην πιο δύσκολη στιγμή για την Ευρώπη έρχεται η ανάληψη των καθηκόντων του νέου Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που ορκίζεται σήμερα. Ενός προέδρου, ο οποίος έχει προεκλογικά εξαγγείλει επιβολή δασμών (από 10% στην Ευρώπη έως 60% στην Κίνα), μείωση φόρων στις ΗΠΑ, εκδίωξη μη νόμιμων μεταναστών, αλλά και συνέχιση της εξόρυξης ορυκτών καυσίμων και έχει εκδηλώσει έως και επεκτατικές βλέψεις έναντι άλλων κρατών.
Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, η στιγμή είναι δύσκολη γιατί η Ευρώπη, πιο διχασμένη και ανίσχυρη από ποτέ, με ακροδεξιά κόμματα να κερδίζουν έδαφος, καλλιεργώντας το αντιευρωπαϊκό κλίμα, χωρίς ισχυρές προσωπικότητες στην ηγεσία της, δείχνει να έχει χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια της και στην οικονομία: Η παραδοσιακή ατμομηχανή της, η Γερμανία, είδε το ΑΕΠ της να μειώνεται για δεύτερη συνεχή χρονιά το 2024, κατά 0,2%, πληρώνοντας το κόστος της ακριβής ενέργειας, αλλά και του ανταγωνισμού της Κίνας, ενώ ο έτερος πόλος της ηγεσίας της Ευρώπης, η Γαλλία, παλεύει με τα υψηλά της δημοσιονομικά ελλείμματα.
Οι αναλυτές συμφωνούν ότι η Ευρώπη θα είναι στους χαμένους της πολιτικής Τραμπ. Το πόσο χαμένη θα είναι θα εξαρτηθεί από τον βαθμό και τον τρόπο με τον οποίο θα εφαρμοστούν οι προεκλογικές του εξαγγελίες. Μια επιβολή δασμών 10% στα ευρωπαϊκά προϊόντα θα πλήξει φυσικά κυρίως τις εξαγωγικές, μεγάλες βιομηχανίες της Ευρώπης. Οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, που ήλπιζαν να βρουν διέξοδο στην αμερικανική αγορά, μετά την απώλεια της αγοράς της Κίνας, χάνουν τώρα και αυτή την ελπίδα. Οι οικονομολόγοι αναφέρουν εξάλλου και άλλες έμμεσες επιδράσεις. Οπως εξηγούσε σε σχετική διαδικτυακή συζήτηση του ΙΟΒΕ, την περασμένη εβδομάδα, η οικονομολόγος και σύμβουλος του Center for Economics and Business Research, Βίκυ Πράις, η επιβολή δασμών θα οδηγήσει σε άνοδο του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, κάτι που μπορεί να επιβραδύνει τη μείωση των επιτοκίων, επηρεάζοντας αρνητικά την ανάπτυξη. Κάποιοι οικονομολόγοι φοβούνται ότι αυτό ίσως ασκήσει πίεση και στην ΕΚΤ, με κόστος για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη. Πίεση στον πληθωρισμό των ΗΠΑ, μέσω της αύξησης του κόστους παραγωγής της βιομηχανίας τους, αναμένεται να ασκήσει και η πιθανή εκδίωξη μεταναστών, έστω και μόνο των παράνομων.
Οι αισιόδοξοι ευελπιστούν ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση, που έχει μια προϊστορία να αντιδρά, παίρνοντας σημαντικές αποφάσεις όταν εμφανίζονται οι κρίσεις, θα το επαναλάβει και αυτή τη φορά. Δεν θα είναι εύκολο όμως. Πρέπει να πάρει αποφάσεις που καθυστερούν δεκαετίες, λένε οι οικονομολόγοι, όπως η τραπεζική και η ένωση κεφαλαιαγορών. «Η εμπειρία της COVID δείχνει τι πρέπει να κάνει», είπε στη συζήτηση του ΙΟΒΕ ο Γιώργος Σιώτης, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, μιλώντας για «κοινή δημόσια δαπάνη, π.χ. για αμυντικά προγράμματα». Η άμυνα είναι πράγματι ένας τομέας που θα χρειαστεί να κοιτάξει με μεγαλύτερη προσοχή η Ευρώπη, ενόψει της αναμενόμενης αποστασιοποίησης των ΗΠΑ, στην εποχή Τραμπ, κάτι που ίσως λειτουργήσει ενοποιητικά. Αλλωστε, ήταν και στις προτεραιότητες του σχεδίου Ντράγκι, που αποκτά ιδιαίτερη σημασία, αν πρόκειται η Ευρώπη να προχωρήσει και να μη διαλυθεί.
Η Ελλάδα δεν θα είναι βεβαίως σ’ αυτούς που θα πληγούν περισσότερο, λόγω της αναμενόμενης επιβολής δασμών στις ΗΠΑ, καθώς δεν πραγματοποιεί μεγάλες εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων εκεί. Θα επηρεαστεί όμως έμμεσα, εφόσον πληγούν οι βασικοί εμπορικοί της εταίροι στην Ευρώπη, που είναι και χώρες προέλευσης του τουρισμού της. Παραπέρα, οποιαδήποτε αναταραχή στις αγορές πλήττει πάντα τους αδύναμους κρίκους και η Ελλάδα ακόμη δεν έχει ξεφύγει από αυτή την κατηγορία. Γι’ αυτό και οι οικονομολόγοι τονίζουν την ανάγκη να συνεχίσει τις προσπάθειες αναβάθμισης του παραγωγικού της μοντέλου.
