Ισως ο Ντόναλντ Τραμπ αποδειχθεί ο πρόεδρος που θα αντιμετωπίσει όσες αδυναμίες έχουν επιφέρει στην αμερικανική οικονομία η παγκοσμιοποίηση και η στροφή από τη βιομηχανία στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, όπως με μια δόση αισιοδοξίας ευελπιστεί το περιοδικό Foreign Affairs. Ισως ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ προσπαθήσει όσο κανένας προκάτοχός του για να ανακτήσει η οικονομία της υπερδύναμης την ηγετική θέση της σε στρατηγικής σημασίας τεχνολογίες, στην αεροδιαστημική, στην ενέργεια, στους μικροεπεξεργαστές. Εν αναμονή, όμως, της αυριανής ορκωμοσίας και της δεύτερης θητείας του απρόβλεπτου προέδρου, επικρατεί κλίμα γενικής επιστράτευσης ανά τον κόσμο, με τους εμπορικούς εταίρους και συμμάχους να ανασυντάσσουν τις δυνάμεις τους, να οπλίζονται και να θωρακίζονται με όποιον τρόπο διαθέτει ο καθένας.
Όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, το ίδιο κλίμα συναγερμού επικρατεί, όμως, και μεταξύ των αμερικανικών επιχειρήσεων, που έσπευσαν να αυξήσουν τις εισαγωγές τους από την Κίνα όσο ακόμη δεν έχουν επιβληθεί επιθετικοί δασμοί 60%, όπως έχει απειλήσει ο Ντόναλντ Τραμπ. Αυτό προδίδουν τα στοιχεία στα τελωνεία των αμερικανικών αρχών, σύμφωνα με τα οποία τον Δεκέμβριο κατέφθασαν 451.000 εμπορευματοκιβώτια με προϊόντα από την Κίνα, αριθμός κατά 14,5% αυξημένος σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του περασμένου έτους.
Την ίδια στιγμή, ο πλανήτης περιμένει τη δεύτερη θητεία του Τραμπ σαν να περιμένει την καταιγίδα, τη λαίλαπα πάνω στο διεθνές εμπόριο και στις οικονομίες όσων έχουν εμπορικά πλεονάσματα με την υπερδύναμη. Κανείς δεν περιμένει, όμως, με ηττοπάθεια και αδράνεια. Από το Βιετνάμ μέχρι το Μεξικό, από τον Καναδά μέχρι την Κίνα και από τις Βρυξέλλες μέχρι την Κορέα, όσοι περιμένουν να δεχθούν τα βέλη του Τραμπ μελετούν τις κινήσεις τους και παίρνουν θέσεις μάχης. Κι αν δεν μπορούν να προστατευθούν με άλλο τρόπο, ετοιμάζονται να αντεπιτεθούν. Ορισμένοι προσπαθούν να προστατευθούν με κινήσεις φιλικές προς τις ΗΠΑ, όπως η αύξηση των εισαγωγών από την υπερδύναμη.
Εχοντας κάθε λόγο να ανησυχεί, η Ε.Ε. καλείται να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο να επιβάλει η Ουάσιγκτον δασμούς σε όλα τα εισαγόμενα και 60% στα κινεζικά προϊόντα. Στην περίπτωση αυτή όχι μόνον θα βρεθούν τα ευρωπαϊκά προϊόντα σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα, αλλά τα φθηνά κινεζικά προϊόντα και ιδιαιτέρως τα ηλεκτροκίνητα οχήματα θα κατακλύσουν τις ευρωπαϊκές αγορές προκαλώντας ασφυξία στις εγχώριες βιομηχανίες. Ετσι, οι Βρυξέλλες έχουν ετοιμάσει εκτεταμένο κατάλογο αμερικανικών προϊόντων στα οποία θα επιβάλουν δασμούς ως αντίποινα. Εξάλλου, από την πρώτη θητεία του Τραμπ τα κράτη-μέλη έχουν εξουσιοδοτήσει την Κομισιόν στην ανάληψη πρωτοβουλιών και στην επιβολή μέτρων κατά τρίτων χωρών όταν αυτές χρησιμοποιούν οικονομικά μέσα ως πολιτική πίεση.
Ο υπ’ αριθμόν ένα οικονομικός και γεωπολιτικός αντίπαλος της υπερδύναμης και κύριος αποδέκτης των δασμών του Τραμπ, η Κίνα, δεν αρκείται στα μέτρα αντεκδίκησης που ήδη έχει λάβει, καθώς από τους τελευταίους μήνες του περασμένου έτους απαγόρευσε τις εξαγωγές γαλλίου, γερμανίου και αντιμονίου, τριών εκ των πλέον αναγκαίων πρώτων υλών για τη σύγχρονη οικονομία. Δεδομένου ότι ο δεύτερος εμπορικός πόλεμος θα τη βρει πολύ πιο ευάλωτη από τον πρώτο, καθώς η οικονομία της αγωνίζεται να αντιμετωπίσει παράλληλες κρίσεις, η Κίνα μεριμνά πρωτίστως για την επάρκειά της σε τρόφιμα στρεφόμενη σε προμηθευτές από τον Παγκόσμιο Νότο, ώστε να μην εξαρτάται από τις οικονομίες της Δύσης. Οι νέοι προμηθευτές της καλύπτουν όλον τον πλανήτη, από την Κένυα για φιστίκια μακαντέμια μέχρι τη Βολιβία για κρέας από τα αγροκτήματά της, τη Βραζιλία για καλαμπόκι και τη Ρωσία για σιτηρά, έλαια, κρέας και ενέργεια. Το αποτέλεσμα είναι ότι πολλές χώρες του θεωρούμενου ως Παγκόσμιου Νότου επωφελούνται τα μέγιστα, αυξάνοντας το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά εις βάρος των ΗΠΑ.
Από τους πλέον κερδισμένους της πρώτης φάσης του εμπορικού πολέμου, το Βιετνάμ έχει κερδίσει πολλά και έχει πολλά να χάσει. Σύμφωνα με σχετική μελέτη του Χάρβαρντ, όταν τη διετία 2018-2019 ο Τραμπ επέβαλε δασμούς σε κινεζικά προϊόντα αξίας 200 δισ. δολ., το Βιετνάμ είδε τις εξαγωγές του στις ΗΠΑ να υπερδιπλασιάζονται και τουλάχιστον το 16% της αύξησης αυτής οφειλόταν στην αλλαγή κατεύθυνσης που άρχισαν να παίρνουν τα εμπορεύματα προκειμένου να αποφύγουν τους δασμούς. Μοιραία το Βιετνάμ βρίσκεται τώρα στο στόχαστρο του Τραμπ, καθώς έχει το τέταρτο μεγαλύτερο εμπορικό πλεόνασμα από το διμερές εμπόριο με τις ΗΠΑ μετά την Κίνα, το Μεξικό και τον Καναδά. Ετσι, τους τελευταίους μήνες η ηγεσία της χώρας προσπαθεί να βρει μια ισορροπία στις σχέσεις της με την Κίνα και τις ΗΠΑ, αλλά και να εξισορροπήσει κάπως το εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ. Αυξάνει, λοιπόν, τις εισαγωγές σε αμερικανικά αεροσκάφη, αμερικανικό υγροποιημένο αέριο καθώς και σε πολλά άλλα είδη. Κάτι ανάλογο επιχειρούν η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν, καθώς οι οικονομίες βασίζονται στις εξαγωγές τόσο ώστε η Νότια Κορέα αναθεώρησε προς τα κάτω τις προβλέψεις της για ανάπτυξη ενόψει της δεύτερης θητείας Τραμπ.
Απειλές από Μεξικό, αντίποινα με δασμούς από Καναδά
Το Μεξικό και ο Καναδάς, δύο χώρες με τις οποίες υπέγραψε ο ίδιος ο Τραμπ συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου στη διάρκεια της πρώτης θητείας του, έχουν δεχθεί πολλαπλά πυρά του Αμερικανού προέδρου, από τη στιγμή που αναδείχθηκε νικητής των εκλογών, αλλά υιοθετούν αντιδιαμετρικά αντίθετες προσεγγίσεις στην προσπάθειά τους να αμυνθούν στις επιθέσεις του. Ο Τραμπ απείλησε ειδικότερα το Μεξικό ότι θα επιβάλει δασμούς 200% σε όσα οχήματα κινεζικών βιομηχανιών παράγονται στην επικράτειά του.
Η απάντηση ήρθε αποφασιστικά διά στόματος της προέδρου, Κλαούντια Σεϊνμπάουμ, ότι αν επιβάλει δασμούς 25% στις εισαγωγές από το Μεξικό, θα επιταχύνει τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ, καθώς θα ανεβούν οι τιμές στα εισαγόμενα προϊόντα. Παράλληλα, όμως, η χώρα αναπτύσσει στρατηγική απεξάρτησής της από την Κίνα και η κυβέρνηση προσεγγίζει τις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες προτείνοντάς τους να βρουν εναλλακτικούς προμηθευτές αλλού. Επιχειρώντας να πάρει και πάλι αποστάσεις από την Κίνα, το Μεξικό έχει επιβάλει αυστηρούς ελέγχους σε όσα κινεζικά προϊόντα έχουν μπει στη χώρα χωρίς να φορολογηθούν, ενώ έχει επιβάλει δασμούς ύψους 19% σε όσα έρχονται με εταιρείες courier, ένα μέτρο που στοχεύει ευθέως στις κινεζικές φίρμες ενδυμάτων Temu και Shein.
Στον αντίποδα ως προς την αντιμετώπισή του ο Καναδάς, που εξαιτίας των απειλών του Τραμπ αντιμετωπίζει πολιτική κρίση, καθώς η παραίτηση του πρωθυπουργού Τζάστιν Τριντό έπειτα από μια δεκαετία στο τιμόνι της χώρας σχετίζεται με την απειλή για δασμούς 25% στα προϊόντα του. Αν ο Τραμπ υλοποιήσει την απειλή του, η οικονομία του Καναδά θα δεχθεί καίριο πλήγμα, καθώς η πλειονότητα των εξαγωγών του προορίζεται για τις ΗΠΑ. Παρά το ρίσκο, ο βόρειος γείτονας των ΗΠΑ αποφάσισε να αντεπιτεθεί και την Πέμπτη έγινε γνωστό ότι έχει συντάξει κατάλογο με αμερικανικά προϊόντα αξίας 105 δισ. δολ. στα οποία θα επιβάλει δασμούς ως αντίποινα αν ο Τραμπ υλοποιήσει τις απειλές του. Και αν χρειαστεί θα προσθέσει και άλλα στον κατάλογο.
Ανάμεσα στις δύο χώρες υπάρχει προηγούμενο, καθώς το 2018 στην πρώτη του θητεία ο Τραμπ επέβαλε δασμούς στα προϊόντα χάλυβα και αλουμινίου του Καναδά και η χώρα ανταπέδωσε με δασμούς σε σειρά αμερικανικών προϊόντων πολύ πιο περιορισμένης αξίας βέβαια και συγκεκριμένα περίπου 16 δισ. δολ. Αφορούσαν όμως προϊόντα όπως το ουίσκι και τα πλυντήρια και όπως έχουν σχολιάσει πολιτικοί παρατηρητές, ο Καναδάς επέλεξε τότε να πλήξει βιομηχανίες που παράγουν σε περιοχές επιρροής των Ρεπουμπλικανών.
