Ο μύθος του Ελντοράντο, της πόλης που είναι γεμάτη από ατόφιο χρυσάφι, έχει εξάψει τη φαντασία ανθρώπων για αιώνες. Ολόκληρες σελίδες ιστορίας είναι γεμάτες με αμέτρητες αποστολές και άκαρπες αναζητήσεις σε απάτητες ζούγκλες. Από την εποχή των πρώτων Ισπανών κατακτητών, μέχρι τις σύγχρονες εποχές, η αναζήτηση του Ελντοράντο παραμένει μια από τις πιο σαγηνευτικές ιστορίες στην ιστορία της εξερεύνησης και της ανθρώπινης φιλοδοξίας. Και όπως φαίνεται συγκινεί ακόμα και σήμερα ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο που προσπαθούν να το ανακαλύψουν.
Aνάμεσα στο μύθο και την πραγματικότητα
Η ιστορία του Ελντοράντο διαδόθηκε ταχύτατα, όπως η φωτιά στα ξερόχορτα, από τις αφηγήσεις των Ισπανών κατακτητών της Νότιας Αμερικής, οι οποίοι έδωσαν βάση σε αφηγήσεις ιθαγενών. Κι έτσι ξεκίνησε ένα κυνήγι αιώνων, προς αναζήτηση της πιο πλούσιας πόλης του κόσμου. Το οποίο ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί, αν κι έχει αλλάξει στόχευση, καθώς τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα έχουν διαλύσει τις αυταπάτες του παρελθόντος.
Οι Ισπανοί κονκισταδόρες, μια χούφτα αδίστακτων τυχοδιωκτών που κατέκτησαν την περιοχή της κεντρικής και νότιας Αμερικής, είδαν με τα μάτια τους ότι πολλοί ιθαγενείς, κυρίως οι αρχηγοί, είχαν στην κατοχή τους χρυσά κοσμήματα. Ο μύθος, όμως, της χρυσής πόλης από την οποία προερχόταν όλος αυτός ο χρυσός εδραιώθηκε το 1529, ούτε 40 χρόνια από την ανακάλυψη της αμερικανικής ηπείρου από τον Χριστόφορο Κολόμβο. Ο Αμπρόσιους Ντάλφινγκερ, γερμανικής καταγωγής κυβερνήτης της πόλης-λιμανιού του Κόρο, στη σημερινή Βενεζουέλα, οργάνωσε ένα ταξίδι προς τα δυτικά, τη λιμνοθάλασσα Μαρακαΐμπο Τότε η γενική αίσθηση ήταν ότι το Μαρακαΐμπο συνδέεται με τον Ειρηνικό Ωκεανό, και η ανακάλυψη μιας τέτοιας θαλάσσιας οδού θα μπορούσε να διευκολύνει το κερδοφόρο εμπόριο των μπαχαρικών. Στο ταξίδι τους, οι άνθρωποι του Ντάλφινγκερ παρατήρησαν πως όλοι οι αρχηγοί των ιθαγενών φυλών που συναντούσαν είχαν χρυσό. Τον οποίο, όπως αφηγούνταν, είχαν αποκτήσει μέσω εμπορίου με μια φυλή «από τα βουνά», που κατείχε όλα τα ορυχεία χρυσού και έλεγχε τη διακίνησή του.
Οι αφηγήσεις αυτές, και όσα είπαν οι στρατιώτες όταν επέστρεψαν στα ισπανικά λιμάνια των ακτών, προκάλεσαν πραγματικό πυρετό. Οι Μουίσκα, ο ιθαγενής λαός που είχε τον έλεγχο των ορεινών περασμάτων, έγιναν διάσημοι ως οι πλουσιότεροι άνθρωποι της γης. Όταν, μάλιστα, κάποιοι αιχμάλωτοι διηγήθηκαν τις ιστορίες τους για τις τελετουργίες ενθρόνισης των νέων βασιλιάδων, η έξαψη μετατράπηκε σε πυρετό του χρυσού. Σύμφωνα με τους Μουίσκα, κάθε φορά που πέθαινε ένας βασιλιάς, ο καινούργιος ηγέτης οδηγούνταν με μια σχεδία στη μέση της λίμνης Γκουαταβίτα. Εκεί τέσσερις ιερείς τον έγδυναν τελείως και του κάλυπταν όλο το κορμί με χρυσόσκονη. Όταν το κορμί του άστραφτε στον ήλιο και ο λαός ορκιζόταν υποταγή στις διαταγές του, ο νέος βασιλιάς ξεπλενόταν κι όλος ο χρυσός κατέληγε μέσα στη λίμνη. Αυτή η διαδικασία συνεχιζόταν για πολλούς αιώνες. Έτσι, λοιπόν, οι Ισπανοί άρχισαν να αποκαλούν τον βασιλιά των Μουίσκα «Ελ Ρέι Ντοράντο», ο χρυσός βασιλιάς, ο οποίος βέβαια σύμφωνα με το μύθο ζούσε σε μια πόλη γεμάτη χρυσάφι.
Το 1534 ο Σεμπαστιάν ντε Μπελακάθαρ, ένα από τους βασικούς κατακτητές της Νότιας Αμερικής, κατέκτησε την σημερινή ορεινή πόλη του Κίτο, κατοικούμενη τότε από τους Ίνκας. Οι ελπίδες του να βρει τόνους χρυσάφι διαψεύστηκαν και η γενική αίσθηση ήταν ότι οι Ίνκας είχαν προλάβει να απομακρύνουν το χρυσό από την πρωτεύουσά τους και να τον κρύψουν σε μυστική τοποθεσία. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους βασιλιάδες και ευγενείς βρισκόταν κι ένας που δεν ήταν Ίνκα, αλλά προερχόταν από άλλη φυλή. Η πανοπλία του είχε πολλά χρυσά μέρη, οπότε οι Ισπανοί θεώρησαν σίγουρο ότι πρόκειται για τον «Χρυσό Βασιλιά». Αυτό ήταν: Αμέσως ξεκίνησαν συνεχείς εκστρατείες για την κατάκτηση των Μουίσκα και την ανακάλυψη αυτής της χρυσοφόρας λίμνης. Όταν, βέβαια, έφτασαν εκεί ανακάλυψαν ότι και οι Μουίσκα δεν είχαν οι ίδιοι χρυσάφι, αλλά το έπαιρναν μέσω ανταλλαγών από διάφορες περιοχές. Με αυτό τον τρόπο το επίκεντρο των ερευνών διογκώθηκε. Άλλοι έψαχναν στα βουνά κι άλλοι στις ζούγκλες, χωρίς φυσικά να έχουν κανένα αποτέλεσμα.
Η βεβαιότητα ότι η “Χρυσή πόλη” υπήρχε
Οτι το Ελντοράντο απλά περίμενε να ανακαλυφθεί ήταν τέτοια, που οι μυθικές περιοχές και ονομασίες καταγράφηκαν μέχρι και σε επίσημους χάρτες. Για παράδειγμα, η λίμνη Παρίμε, η μυθική λίμνη όπου λάμβανε χώρα η τελετουργία της ενθρόνισης, παρουσιάζεται στους πρώιμους ισπανικούς χάρτες της Νότιας Αμερικής, σε περιοχές που βέβαια ήταν ανεξερεύνητες. Στα αρχεία των Ισπανών κατακτητών της Νότιας Αμερικής, οι οποίοι έμειναν αφέντες της τεράστιας αυτοκρατορίας για πάνω από τρεις αιώνες, έχουν καταγραφεί 137 (!) επίσημες αποστολές για την ανακάλυψη του Ελντοράντο. Ιστορικοί μελετητές που έχουν ασχοληθεί μ’ εκείνη τη χρονική περίοδο υπολογίζουν ότι πάνω από 10.000 άνθρωποι, είτε μόνοι τους, είτε οργανωμένοι σε αποστολές, χάθηκαν στα βουνά και τις ζούγκλες προσπαθώντας να βρουν την χρυσή πόλη.
Τη δεκαετία του 1820 ο Γερμανός εξερευνητής και γεωγράφος Αλεξάντερ φον Χάμπολτ ολοκλήρωσε την εξερεύνηση της περιοχής όπου πιστευόταν πως υπήρχε η λίμνη Παρίμε και πληροφόρησε την ανθρωπότητα ότι δεν βρήκε το παραμικρό ίχνος ούτε από λίμνη, ούτε από πόλη. Οι κυβερνήσεις και τα κράτη πλέον σταμάτησαν να ασχολούνται με το Ελντοράντο, και η αναζήτηση πια πέρασε στην… ιδιωτική πρωτοβουλία. Πολλοί άνθρωποι αρνήθηκαν να πιστέψουν ότι όλοι αυτοί οι μύθοι δεν είχαν καμία βάση κι εξακολούθησαν να ψάχνουν, σε ακόμα πιο απρόσιτες περιοχές. Αργότερα, όταν μπήκε στην εξίσωση και η σύγχρονη τεχνολογία με τους ανιχνευτές μετάλλων και τις θερμικές κάμερες, υπήρξαν αποστολές που στην κυριολεξία σάρωσαν κάθε εκατοστό των κολομβιανών υψιπέδων, καθώς και της ζούγκλας στο εσωτερικό της χώρας.
Σήμερα το υπουργείο πολιτισμού της Κολομβίας έχει οργανώσει προγράμματα αξιοποίησης αυτού του μύθου, αλλά μόνο για τουριστικούς σκοπούς. Υπάρχουν ταξιδιωτικά γραφεία που οργανώνουν εκδρομές στο εσωτερικό της χώρας, στα χνάρια όσων προσπαθούσαν να βρουν το Ελντοράντο και να γίνουν πάμπλουτοι. Η υπουργός ασφάλειας της χώρας, πάντως, παραδέχτηκε το 2022 ότι υπάρχουν ακόμα «μεμονωμένες περιπτώσεις» ανθρώπων ή ομάδων που κινούνται σε δυσπρόσιτες περιοχές, θεωρητικά για τουρισμό, αλλά στην ουσία ψάχνοντας ακόμα τους χαμένους θησαυρούς. Ο μύθος του Ελντοράντο, βέβαια, ήταν πολύ πλούσιος όσον αφορά την καλλιτεχνική έκφραση. Από το σατιρικό ποίημα του Βολταίρου μέχρι το επικό «Ελντοράντο» του Ένγκαρ Άλαν Πόε, η αναζήτηση της χρυσής πόλης ήταν η καλύτερη τροφή της καλλιτεχνικής φαντασίας. Ποιήματα, ιστορικά μυθιστορήματα και λογοτεχνικά βιβλία έχουν γραφτεί για τις ιστορίες που συνδέθηκαν με τη χρυσή πόλη.
Φυσικά δεν μπορούσε να μείνει πίσω κι ο κινηματογράφος. Συνολικά τέσσερις ταινίες έχουν ως βασικό θέμα την αναζήτηση του Ελντοράντo. To γερμανικό Αγκίρε, η “Οργή του Θεού” του 1972 με τον Κλάους Κίνσκι στο βασικό ρόλο άνοιξε το χορό. Η ταινία κινουμένων σχεδίων «Ο Δρόμος για το Ελντοράντο» του 2000 ακολούθησε και το 2017 υπήρξαν δύο άλλες παραγωγές, μια ινδική (!) ταινία που ονομάστηκε «Αμαζόνιος» και μια ισπανική με τίτλο «Χρυσός».
Αν μη τι άλλο, ο μύθος είναι ακόμα εδώ.
